Εξερεύνηση, σεξουαλικότητα, διαφθορά: Ο έρωτας στον ρωσικό κινηματογράφο

Η ρωσική ταινία «Intimate Parts», ένα ειρωνικό μελόδραμα που ακολουθεί την μεσαία τάξη της Μόσχας, κυκλοφόρησε το 2013 και κατάφερε να καταρρίψει τα όρια στον κινηματογράφο με την ειλικρινή απεικόνιση του γυμνού και της σεξουαλικότητας.

Μια γυναίκα, η οποία μετά από μια εξαντλητική μέρα προσεκτικής αφαίρεσης υπερβολικά ερωτικών ή εμπρηστικών λεπτομερειών από ρωσικές ταινίες, κλείνεται στο διαμέρισμά της, βάζει Depeche Mode και αυνανίζεται έντονα με έναν δονητή μέχρι να τελειώσουν οι μπαταρίες. Αυτό το όραμα δεν ανήκει στον Καναδό σκηνοθέτη Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ- στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια ειλικρινή εξέταση της σεξουαλικότητας σε ένα σεμνότυφο κινηματογραφικό τοπίο.

Η ταινία πραγματεύεται δύο θέματα, εκτός από το σεξ: την τέχνη και τη νεύρωση, μεταξύ τριαντάρηδων που πλησιάζουν στην κρίση της μέσης ηλικίας. Όλοι οι χαρακτήρες, που είναι παγιδευμένοι σε μια σύγχρονη μητρόπολη που κατοικείται από μοναχικούς ανθρώπους οι οποίοι αναζητούν αγάπη, στοργή και παρέα, επισκέπτονται τον ίδιο ψυχαναλυτή και επιτρέπουν στον ίδιο καλλιτέχνη, έναν έμπειρο πορνογράφο, να φωτογραφίσει σε κοντινό πλάνο τα γεννητικά τους όργανα. Αφήνοντας στην άκρη την δομή και πλοκή της ταινίας, αυτό που μένει είναι μια προσπάθεια να δοθεί ένα στιγμιότυπο της ρωσικής σεξουαλικότητας. Ωστόσο, οι σκηνοθέτες Natasha Merkulova και Alexey Chupov δεν θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι πρόκειται για μια απεικόνιση του συνόλου της ρωσικής κοινωνίας και της σχέσης της με τη σεξουαλικότητά της.

Έλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και κινηματογράφος

Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, η Ρωσία εξακολουθεί να κάνει τα πρώτα της βήματα όσον αφορά την ατόφια εξερεύνηση της σεξουαλικότητας στον κινηματογράφο.

Από τη δεκαετία του ’90 η ηδονή άρχισε να κάνει τα πρώτα της βήματα προς την οθόνη. Το 1993 κυκλοφόρησε η ερωτική trashy κωμωδία του Aleksandr Polynnikov «Angelica’s Passion». H ταινία παρουσιάζει στοιχεία μυστικισμού και θα μπορούσε να κυκλοφορήσει μόνο στα πρώτα μετα-σοβιετικά χρόνια, όταν ξαφνικά όλα ήταν εφικτά. Τόσο πολύ, ώστε, μερικές φορές, το «Angelica’s Passion» αγγίζει τα όρια της πορνογραφίας. Ένας από τους χαρακτήρες μάλιστα εξηγεί αυτή την προσέγγιση: «Σε κάποιο άλλο μέρος μπορεί να είναι πορνό, αλλά εδώ είναι ένα οπτικό βοήθημα!».

Αυτή η παρανοϊκή ταινία παρουσιάζει μια απίστευτα ακριβή αντανάκλαση της εποχής της με την παντελή έλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Πάρτε, για παράδειγμα, την αντίληψη των δημιουργών της ταινίας, αλλά και της γενικής μάζας, για το τι κάνει ένας σεξοθεραπευτής (spoiler alert: ο σεξοθεραπευτής είναι ένας ειδικός που οι άνθρωποι έρχονται για να κάνουν σεξ).

Ερωτικό θρίλερ, όχι trash

Το 2014, έχουμε την κυκλοφορία του «Locust» μια κινηματογραφική εξιστόρηση της ζωής ενός κοριτσιού από τη Μόσχα που ξεκινά μια κρυφή σχέση, η οποία οδηγεί σε πέντε χρόνια αμοιβαίας διαφθοράς, ηθικής υποβάθμισης και μερικών νεκρών.

Οι παραγωγοί περιέγραψαν το «Locust» του Egor Baranov ως ένα ερωτικό θρίλερ, αλλά δεν πρέπει να περιμένουμε σε αυτό την ίδια ερωτική ένταση όπως, ας πούμε, στο «Βασικό ένστικτο». Εδώ, το σεξ είναι περισσότερο μια μεταφορά για την πνευματική και ηθική διαφθορά στις μεγαλουπόλεις. Αν και όταν παρουσιάζεται, γίνεται με περισσότερη καλλιτεχνική και αισθησιακή φινέτσα απ’ ό,τι ήταν σύνηθες για τον ρωσικό κινηματογράφο το 2014. Με άλλα λόγια, το Locust είναι μια προσπάθεια να καθιερωθεί το ερωτικό θρίλερ, όχι ως trash, αλλά ως ένα ολοκληρωμένο, σοβαρό είδος.

Πέντε χρόνια αργότερα, το 2019, κυκλοφόρησε το Fidelity, μια σοβαρή -και επιτυχημένη- προσπάθεια του σύγχρονου ρωσικού κινηματογράφου να εξερευνήσει το είδος του ερωτικού δράματος. Το Fidelity της Nigina Sayfullaeva έκανε πρεμιέρα στο Kinotavr, το κυριότερο φεστιβάλ ανεξάρτητου κινηματογράφου στη Ρωσία, και έλαβε πολλές ευνοϊκές κριτικές. Ο κριτικός κινηματογράφου Alexei Filippov σημείωσε την ανάδυση μιας μοναδικής για τον ρωσικό κινηματογράφο θέσης, «όπου ξέρουν να κάνουν σεξ, να μιλούν όπως στην πραγματική ζωή και να βρίσκονται μακριά από κάθε ηθική κρίση».

Η ιστορία για ένα παντρεμένο ζευγάρι στο Καλίνινγκραντ, δεν έχει να κάνει με τη σεξουαλική χειραφέτηση, αλλά με εύθραυστες συζητήσεις μέσα σε μια οικογένεια που έχει πληγεί από μια κρίση. Εδώ το σεξ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πνευματικής ζωής και όχι των σαρκικών αναγκών.

*Mε πληροφορίες από: Russia Beyond | Yekaterina Sinelschikova | New East Digital Archive | Agata Pyzik