Αναζητείται (;) αντίπαλος πόλος

Αν κάποιος μεταφερόταν με μία μηχανή του χρόνου στην εκρηκτική προεκλογική περίοδο του 2023 και «μαρτυρούσε» στα πολιτικά κόμματα το πώς θα διαμορφωνόταν το πολιτικό σκηνικό ενάμιση χρόνο μετά, θα τον κοιτούσαν σίγουρα με απορία. Ο χαρακτηρισμός είναι μάλλον επιεικής με δεδομένα τα όσα καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις για κόμματα και κοινωνία. Οι μόνες σταθερές φαίνεται πως είναι η πρωτιά της ΝΔ και η ανοδική τάση του ΚΚΕ. Η διαφορά είναι η εικόνα που παρουσιάζει η υπόλοιπη προοδευτική αντιπολίτευση. Για την ακρίβεια, ήρθαν τα πάνω-κάτω. Ο Τσίπρας έφυγε, ο Κασσελάκης ήρθε, ο Κασσελάκης έφυγε και ο ΣΥΡΙΖΑ έφυγε από τη θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης με τον Φάμελλο να ακολουθεί…

Από την άλλη, στο ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρουλάκης πήγε να φύγει, εν τέλει έμεινε και επέστρεψε δριμύτερος, κατοχυρώνοντας δημοσκοπικά και κοινοβουλευτικά τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Γιατί όμως κανείς δεν πείθει και δεν μπορεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία του Κυριάκου Μητσοτάκη; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μόνο μία.

Η κρίση αξιοπιστίας σε αριθμούς

Όλες οι μετρήσεις δείχνουν πως η κρίση αξιοπιστίας καλά κρατεί για τα κόμματα της κεντροαριστεράς. Κανένα κόμμα πλην της ΝΔ δεν αγγίζει ή υπερβαίνει το 20%, ενώ ο κατακερματισμός είναι κάτι περισσότερο από προφανής όπως και τα μεγέθη της αποχής.

Το 2009, το ΠΑΣΟΚ είχε λάβει 3.012.542 ψήφους. Τον Μάιο 2012, έπεσε στις 833.452 ψήφους και τον Ιούνιο του ίδιου έτους η πτώση συνεχίστηκε, καθώς οι πολίτες που στήριξαν το πάλαι ποτέ ισχυρό κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν μόλις 756.024. Το 2015, η Χαριλάου Τρικούπη κατρακύλησε στην 7^η θέση λαμβάνοντας, τον Ιανουάριο 289.469 και τον Σεπτέμβριο επανήλθε στην 4^η θέση με 341.732.

Στις βουλευτικές εκλογές του 2019 457.623 ψήφισαν ΠΑΣΟΚ. Τον Μάιο του 2023 το κόμμα του Νίκου Ανδρουλάκη έλαβε 676.165 ψήφους και τον Ιούνιο 617.487. Η κρίση μεσολάβησε και οι πολιτικές ισορροπίες άλλαξαν εντελώς.

Για τον ΣΥΡΙΖΑ μετά την άνοδο ήρθε η πτώση και πλέον φαίνεται πως έχουν περάσει ανεπιστρεπτί οι εορταστικές ημέρες για την Κουμουνδούρου. Τον Ιανουάριο του 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση λαμβάνοντας 2.245.978 ψήφους, ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους κέρδισε εκ νέου την πλειοψηφία  με 1.926.526 πολίτες να τον επιλέγουν στις κάλπες. Το 2019, το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα βρέθηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με 1.781.057 ψήφους, ενώ στις διπλές εκλογές του 2023 ψηφίστηκε από 1.184.621 πολίτες (Μάιος) και 930.013 (Ιούνιος).

Αντιμέτωποι με τα λάθη τους ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ

Το ΠΑΣΟΚ πλήρωσε την συγκυβέρνηση με τη ΝΔ όπως και συνολικά τη διαχείριση των μνημονιακών χρόνων. Πλέον, έχει ανακάμψει; Η απάντηση για πολλούς είναι αρνητική. Η απόσταση που χωρίζει το κυβερνών ΠΑΣΟΚ του 2010 από το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ του 2024 είναι προφανώς χαώδης. Αρκεί κάποιος να ανατρέξει στην εκλογική αριθμητική.

Την ίδια ώρα, ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα είναι πλέον παρελθόν και το κόμμα του Σωκράτη Φάμελλου παλεύει για να διατηρηθεί δημοσκοπικά πάνω από το 7%. Για να καταγράψει κανείς τις στιγμές κρίσης των δύο κομμάτων τα 15 τελευταία χρόνια μάλλον θα χρειαστεί να γράψει αρκετές διδακτορικές διατριβές.

Το δεδομένο είναι ένα: Κανείς δεν μπορεί -προς το παρόν- να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία της ΝΔ. Πολιτικοί επιστήμονες και δημοσκόποι επισημαίνουν ότι η αδυναμία τους έγκειται στην απουσία πειστικής κυβερνητικής εναλλακτικής πρότασης. Από την άλλη, αρκεί απλά ένα πρόγραμμα κοστολογημένο; Όλο και περισσότερος κόσμος που αυτοπροσδιορίζεται στον προοδευτικό χώρο γυρνά την πλάτη του στα κόμματα, εκφράζοντας την δυσαρέσκειά του.

Οι δύο δρόμοι

Πώς μπορείς όμως να πείσεις εάν δεν αναμετρηθείς με τα λάθη του παρελθόντος; Συνήθως, η αυτοκριτική είναι ακριβό «σπορ» για τα κόμματα, ενώ ουκ ολίγες φορές, αυτά επιχειρούν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, κρύβοντας τα κακώς κείμενα κάτω από το χαλί. Ταυτόχρονα, σε κάθε παρέα μπορεί κάποιος να ακούσει τη φράση σε διάφορες μάλιστα παραλλαγές ότι «η πολιτική είναι μέσο ανέλιξης και εξυπηρετεί ιδιοτελείς σκοπούς».

Οι πολίτες νιώθουν πως τα κόμματα δεν ασχολούνται ουσιαστικά με τις ζωές τους, καθώς δεν επιλύουν τα προβλήματά τους. Απουσιάζει και το πειστικό σχέδιο και η εμπιστοσύνη και η έμπνευση. Πρόκειται για τους μεγάλους ελέφαντες στο δωμάτιο.

Η κρίση εκπροσώπησης έχει μετατραπεί σε κρίση αξιών και το «νέο» μοιάζει συχνά πολυφορεμένο και παλιό. Και το μνημόνιο μπορεί να «έφυγε», εντούτοις, η κρίση πολιτικής παραμένει παρούσα. Συγχρόνως, ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός κοιτά πλέον προς την ακροδεξιά και τα κόμματα της ευρύτερης προοδευτικής παράταξης δείχνουν «μουδιασμένα» να απαντήσουν στα μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά επίδικα ή αν απαντούν δεν ακούγονται. Και σε αυτό δεν μπορεί να φταίνε μόνο τα media, που λειτουργούν ως δίαυλοι επικοινωνίας των ίδιων και των πολιτών.

Τι θα επιφυλάξει άραγε το 2025 για το πολιτικό σκηνικό; Οι προκλήσεις πολλές και μεγάλες εντός και εκτός χώρας. Εκλογές δεν υπάρχουν μπροστά, ωστόσο, το δίλημμα είναι συγκεκριμένο: Θα δημιουργηθεί ένας συμπαγής εναλλακτικός κυβερνητικός πόλος προερχόμενος από την προοδευτική παράταξη ή θα ακολουθήσουμε το κύριο ευρωπαϊκό ρεύμα με την ακροδεξιά στο ρόλο του κύριου «αμφισβητία» των κυβερνητικών πεπραγμένων;