Η παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση επιδεινώνεται καθώς οι πλούσιοι κόβουν τη βοήθεια

Είναι μια απλή αλλά αμείλικτη εξίσωση: ο αριθμός των ανθρώπων που χρειάζονται τρόφιμα ή άλλου είδους ανθρωπιστική βοήθεια μεγαλώνει και μεγαλώνει, ενώ ταυτόχρονα η χρηματική βοήθεια που προσφέρουν τα ανεπτυγμένα κράτη όλο και μειώνεται.

Το αποτέλεσμα είναι ότι τα κονδύλια που συγκεντρώνει ο ΟΗΕ αφήνουν έξω το 40% των 307 εκατομμυρίων ανθρώπων που προβλέπεται ότι θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια το 2025.

Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον 117 εκατ. άνθρωποι θα στερηθούν το φαγητό ή άλλα βασικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Ακόμα και όταν η διεθνής βοήθεια φτάνει εκεί όπου χρειάζεται, αυτό συχνά γίνεται με καθυστέρηση και συνοδεύεται από όρους

Στη διάρκεια του 2024 ο ΟΗΕ κατάφερε να συγκεντρώσει μόνο το 46% των 49,6 δισ. δολαρίων που ζητούσε για ανθρωπιστική βοήθεια στο Σουδάν, τη Συρία, τη Λωρίδα της Γάζας και άλλες περιοχές.

Είναι μάλιστα η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που η βοήθεια πέφτει σε λιγότερο από το μισό των παγκόσμιων αναγκών.

Ως αποτέλεσμα, πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις αναγκάστηκαν να πάρουν τη δύσκολη απόφαση για περιορισμό των μερίδων που διατίθενται στους πεινασμένους.

Γυναίκα στο Σουδάν δίνει σε ορφανά παιδιά βρασμένα φύλλα, το μόνο διαθέσιμο φαγητό (Reuters)

Οι συνέπειες είναι αισθητές σε χώρες όπως η Συρία, όπου το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP), το κύριο εργαλείο του ΟΗΕ για τη διανομή φαγητού, κάλυπτε μέχρι πρόσφατα τις ανάγκες 6 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Λόγω της μείωσης των δωρεών στον οργανισμό, το WFP μείωσε το νούμερο σε μόλις ένα εκατομμύριο ανθρώπους, δήλωσε στο Reuters η Ράνια Ντάγκας-Κάμαρα, αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια του προγράμματος.

Όταν επισκέφθηκε πέρυσι τις υποδομές του WFP, η προσέγγιση που εφαρμοζόταν ήταν να «παίρνουμε φαγητό από τους πεινασμένους και να το δίνουμε σε όσους λιμοκτονούν», είπε.

Άλλοι αξιωματούχοι του ΟΗΕ δηλώνουν κι αυτοί απαισιόδοξοι σε μια εποχή ένοπλων συγκρούσεων, πολιτικής αστάθειας και ακραίων καιρικών φαινομένων –παράγοντες που επιδεινώνουν το πρόβλημα υποσιτισμού.

«Αναγκαζόμαστε να περιορίσουμε τις εκκλήσεις μας σε όσους αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες ανάγκες» είπε ο Τομ Φλέτσερ, αναπληρωτής γραμματέας του ΟΗΕ για ανθρωπιστικές υποθέσεις.

Με γκρίζο χρώμα εμφανίζονται οι χρηματοδοτικές ανάγκες για κάθε έτος, με πράσινο η χρηματική βοήθεια που διατέθηκε ( U.N. Financial Tracking Service | REUTERS)

Αλλαγή προτεραιοτήτων

Οι οικονομικές πιέσεις και η εγχώρια πολιτική συζήτηση οδηγούν πολλές ανεπτυγμένες χώρες στην απόφαση να περιορίσουν την ανθρωπιστική βοήθεια.

Η Γερμανία, ένας από τους μεγαλύτερους δωρητές του ΟΗΕ, μείωσε το 2024 τη χρηματοδότηση κατά 500 εκατομμύρια δολάρια, καθώς οι πολίτες της σφίγγουν το ζωνάρι.

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις περιμένουν να δουν ποια στάση θα κρατήσει ο Ντόναλντ Τραμπ

Η απερχόμενη κυβέρνηση έχει προτείνει περαιτέρω μείωση κατά 1 δισ. δολάρια, όμως η τελική απόφαση θα ληφθεί από τη νέα κυβέρνηση που αναμένεται μετά τις πρόωρες εκλογές του επόμενου Φεβρουαρίου. Η Νορβηγία, αντίθετα, της οποίας το ΑΕΠ αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, έρχεται έβδομη σε δωρεές, πολύ πάνω από μεγαλύτερες πλούσιες χώρες.

Καταυλισμός εκτοπισμένων στη Λωρίδα της Γάζας, επίκεντρο μιας μεγάλης ανθρωπιστικής κρίσης (Reuters)

Στο μεταξύ, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις περιμένουν να δουν ποια στάση θα κρατήσει ο Ντόναλντ Τραμπ όταν επιστρέψει τον Φεβρουάριο στον Λευκό Οίκο.

Στην πρώτη θητεία του ο Τραμπ είχε περιορίσει τη διεθνή βοήθεια που προσφέρουν οι ΗΠΑ, η οποία έφτασε την περασμένη πενταετία τα 64,5 δισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 38% του παγκόσμιου συνόλου των δωρεών.

Οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι μεγαλύτεροι δωρητές, οι οποίοι κάλυψαν το 58% των 170 δισ. δολαρίων που σύμφωνα με τον ΟΗΕ διατέθηκαν σε ανθρωπιστικές αποστολές το διάστημα 2020-24.

Τρεις άλλες μεγάλες δυνάμεις, η Κίνα, η Ρωσία και Ινδία, αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 1% των παγκόσμιων δωρεών το ίδιο διάστημα, σύμφωνα με ανάλυση των δεδομένων του ΟΗΕ από το Reuters.

Στην ελλιπή χρηματοδότηση έρχονται να προστεθούν προβλήματα που αφορούν την εκτίμηση των αναγκών και τη διανομή της βοήθειας σε εμπόλεμες ζώνες.

Η αποτυχία άλλων ισχυρών οικονομιών να προσφέρουν όσα θα έπρεπε ήταν ένα πάγιο παράπονο του Τραμπ στην πρώτη θητεία του. Το Project 25, μια σειρά προτάσεων που παρουσίασαν οι υποστηρικτές του Τραμ για τη δεύτερη θητεία, ζητά από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις να εξασφαλίσουν κονδύλια από περισσότερους δωρητές, με την απειλή διακοπής της αμερικανικής χρηματοδότησης.

Στην προεκλογική εκστρατεία του ο Τραμπ κράτησε αποστάσεις από το Project 25. Μετά την εκλογή του όμως επέλεξε έναν από τους βασικούς εμπνευστές τους, τον Σάσελ Βάουτ, ως επικεφαλής του Γραφείου Διαχείρισης και Προϋπολογισμού.

Για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ο Τραμπ προτείνει τον γερουσιαστή της Φλόριντα Μαρκ Ρούμπιο, ο οποίος γενικά τείνει να υποστηρίζει τα προγράμματα διεθνούς βοήθειας.

Το Project 25 ζητά μείωσης της βοήθειας με το επιχείρημα ότι «διατηρεί πολεμικές οικονομίες, δημιουργεί οικονομικά κίνητρα για αντιμαχόμενες πλευρές να συνεχίζουν τις συγκρούσεις, αποθαρρύνει τις κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις και στηρίζει κακόβουλα καθεστώτα».

Ακόμα, ο Τραμπ έχει αναθέσει στον δισεκατομμυριούχο Έλον Μασκ την ηγεσία του DOGE, μιας νέας υπηρεσίας για την αποδοτικότητα της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο Μασκ έγραψε αυτό τον μήνα στο X ότι η υπηρεσία θα εξετάσει και τοι θέμα της διεθνούς βοήθειας.

Πάντως οι περικοπές που πρότεινε ο Τραμπ στην πρώτη θητεία του τελικά δεν πέρασαν από το Κογκρέσο.

Απελπισμένοι Παλαιστίνοι περιμένουν το συσσίτιο στη Χαν Γιουνίς της Λωρίδας της Γάζας (Reuters)

Καθυστερήσεις

Ακόμα και όταν η διεθνής βοήθεια φτάνει εκεί όπου χρειάζεται, αυτό συχνά γίνεται με καθυστέρηση και συνοδεύεται από όρους, κάτι που δυσκολεύει το έργο των ανθρωπιστικών οργανώσεων.

Η βοήθεια συνήθως φτάνει «όταν τα ζώα έχουν πεθάνει, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να φεύγουν και τα παιδιά είναι ήδη υποσιτισμένα δήλωσε η Τζούλια Στριτς, διευθύντρια του Global Public Policy Institute, δεξαμενή σκέψης με έδρα στο Βερολίνο.

Η Στριτ ήταν επικεφαλής έκθεσης του ΟΗΕ για την ανθρωπιστική βοήθεια που εστάλη στη Αιθιοπία από το 2015 έως το 2018. Η έκθεση διαπίστωνε ότι, αν και ο λιμός αποφεύχθηκε, τα κονδύλια έφτασαν πολύ αργά για να προλάβουν περιστατικά σοβαρού υποσιτισμού μεταξύ των παιδιών.

Τα προβλήματα επιδεινώνονται από τις προϋποθέσεις που επιβάλλουν πολλοί δωρητές, από τις ανθρωπιστικές υπηρεσίες που επιλέγουν μέχρι το πού καταλήγουν τα χρήματα. Σε πολλές περιπτώσεις, χρήματα δαπανώνται για διαφημιστικούς σκοπούς, όπως λογότυπα των δωρητών σε σκηνές, τουαλέτες και σακίδια.

Αρκετοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν πάντως ότι οι περιορισμοί αυτού του είδους είναι συχνά επιβεβλημένοι για να αποφεύγεται η διαφθορά και η σπατάλη. Στην Αιθιοπία, έδειξε ρεπορτάζ του Reuters, μεγάλα χρηματικά ποσά του WFP διατέθηκαν σε άλλους σκοπούς λόγω πλημμελών ελέγχων.

Θέλοντας να πάρει τον έλεγχο από τις κυβερνήσεις το 2014, ο Αντόνιο Γκουτέρες, σήμερα γενικός γραμματέας του ΟΗΕ και τότε επικεφαλής της υπηρεσίας για τους πρόσφυγες, πρότεινε την επιβολή χρεώσεων στις χώρες-μέλη του οργανισμού για τη χρηματοδότηση ανθρωπιστικών πρωτοβουλιών.

Παρόμοιο σύστημα που βασίζεται σε τέλη χρηματοδοτεί ήδη τις ειρηνευτικές αποστολές τοτ οργανισμού.

Η πρόταση του Γκουτέρες εξετάστηκε το 2015, τελικά όμως οι δωρητές προτίμησαν να κρατήσουν το σημερινό σύστημα, το οποίο τους επιτρέπει να αποφασίζουν κατά περίπτωση».