Ποιος θα τους το πει; – Γιατί οι θεωρίες φυσιογνωμίας των social media μπορεί να είναι επικίνδυνες

Ήταν κάπου στα μέσα του 1800 όταν ο Τσεζάρε Λομπρόζο μελετούσε τη συνάφεια της συμπεριφοράς του ατόμου και της φυσιογνωμίας του προσώπου του. Συγκεκριμένα, ο Λομπρόζο κατέληξε να υποστηρίζει ότι η τάση προς το έγκλημα είναι γενετικό χαρακτηριστικό και ο δυνάμει εγκληματίας -απόγονος όμοιων του- είναι δυνατόν να αναγνωριστεί από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του προσώπου και του κρανίου του.

Η επιστήμη όμως έχει ένα και βασικό χαρακτηριστικό: να ξεπερνά τον εαυτό της. Όταν λέμε να ξεπερνά τον εαυτό της εννοούμε το να αναιρεί συμπεράσματα στα οποία καταλήγει να οδηγηθεί σε νέα με σκοπό πάντα τη γνώση.

Κι ενώ χρόνια και χρόνια πέρασαν έχοντας αφήσει πίσω μας τέτοιου είδους θεωρίες που συνδέουν τη βιολογία και τη φυσιολογία του ανθρώπου με τη συμπεριφορά του, αφού μάλλον η αυτή αποτελεί απόρροια κυρίως του κοινωνικού του περιβάλλοντος, η ψευδοεπιστήμες του TikTok, του Reddit και του Instagram αποφάσισαν να γυρίσουμε τη γνώση τούμπα υποστηρίζοντας πως τελικά η φάτσα μας είναι αυτή που καθορίζει το σόι άνθρωποι είμαστε.

Η φυσιογνωμία, εν τω μεταξύ, είναι μια ιδέα που υπάρχει από την Αρχαία Ελλάδα – και, όπως και η φρενολογία, έχει επίσης απαξιωθεί. Αυτή η έννοια (η οποία έχει μετονομαστεί σε «face-reading» στο TikTok) είναι η μελέτη των χαρακτηριστικών ή της έκφρασης του προσώπου ενός ατόμου και τι λέει αυτό για τον χαρακτήρα του.

Σκεφτείτε εκείνη τη διάσημη εικονογράφηση του Ρόαλντ Νταλ, η οποία λέει ότι «ένα άτομο που έχει καλές σκέψεις δεν μπορεί ποτέ να είναι άσχημο». Μεταφορικά, μπορεί να υπάρχει ένα θετικό μήνυμα στην εν λόγω φράση, αλλά αν το καλοσκεφτούμε η δήλωση είναι κάπως προβληματική: το ότι η ομορφιά συνδέεται με την ηθική είναι μια βαθιά ριζωμένη ιδέα που συνεχίζει να διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι γίνονται αντιληπτοί, παρά το γεγονός ότι η εμφάνισή μας είναι, γενετικά, εντελώς εκτός του ελέγχου μας.

Ποιες είναι οι κυρίαρχες τάσεις κατηγοριοποίησης στα social media

Τα «μάτια Sanpaku», τα οποία έχουν ορατό λευκό κάτω από την ίριδα, είναι μια άλλη ιδέα που έχει κερδίσει έδαφος στο διαδίκτυο. Μια δεισιδαιμονία με αρχαίες ρίζες στην Ιαπωνία, υποδηλώνει ότι όσοι έχουν τέτοια μάτια είναι προορισμένοι για τραγικές ζωές (τα παραδείγματα που αναφέρονται είναι τόσο ποικίλα όσο ο Τζίμι Σάβιλ, η Μπίλι Άιλις και ο Μάικλ Τζάκσον).

Μία άλλη θεωρία του TikTok εξηγεί το πως μπορεί κανείς να διακρίνει τα πρόσωπα υψηλής εμπιστοσύνης έναντι των προσώπων χαμηλής εμπιστοσύνης. Οι άνθρωποι με χαμηλά τοποθετημένα φρύδια, για παράδειγμα, θεωρούνται αναξιόπιστοι.

Ποια είναι η επικινδυνότητα τέτοιων θεωριών

Η συμμετρία του προσώπου μας πράγματι μπορεί να μας κάνει να μοιάζουμε περισσότερο ή λιγότερο ελκυστικοί, σύμφωνα με τα πρότυπα ομορφιάς που κυριαρχούν τη χρονική περίοδο που έτυχε να υπάρχουμε στον κόσμο, αλλά η αλήθεια είναι πως στην πραγματικότητα οι περισσότερες από αυτές τις θεωρίες είναι αβάσιμες, δεν αποδεικνύονται επιστημονικά, αλλά και σε ένα βαθμό μπορεί να γίνουν και επικίνδυνες. Και η αλήθεια είναι πως τέτοιου είδους θεωρίες κατά το παρελθόν έχουν πράγματι γίνει επικίνδυνες.

«Δεν μπορώ να το τονίσω αρκετά: η φυσιογνωμία, η φρενολογία και η κρανιομετρία είναι πραγματικά κακές, δεν υπάρχει τίποτα το λυτρωτικό σε αυτές… δεν είναι διασκεδαστικές, δεν είναι αξιολάτρευτες, είναι στην πραγματικότητα επιζήμια εργαλεία. Είναι τα εργαλεία της περιθωριοποίησης, της καταπίεσης, της γενοκτονίας και του συστημικού ρατσισμού», λέει η Άμπι Κοξ, ιστορικός μόδας στο YouTube.

Πράγματι, πρόκειται για ιδέες που είναι αλληλένδετες με τη λευκή υπεροχή, τον αποικισμό και την καταπίεση των ανθρώπων. Το ναζιστικό καθεστώς του Τρίτου Ράιχ, για παράδειγμα, είχε μεγάλη αδυναμία στη «φυσιογνωμία».

Η φρενολογία έχει ισχυρούς δεσμούς με τον ρατσισμό και χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει τη δουλεία και τη λευκή υπεροχή. Είναι ένα φανταστικό εργαλείο στα χέρια όσων θέλουν να μιλούν για πολίτες Α και Β κατηγορίας και μάλλον θέλει προσοχή.

*Με πληροφορίες από: www.dazeddigital.com