Προβληματικη χρήση των social media κάνει το ένα στα οκτώ Ελληνόπουλα

Η καταπολέμηση του «εθισμού των ανηλίκων στα social media» είναι η νέα κυβερνητική σταυροφορία, με το 2025 να κάνει ποδαρικό το parco.gov.gr – το πρώτο σκέλος της  εθνικής στρατηγικής για το θέμα.

Όπως έχει προαναγγείλει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, τη Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου θα παρουσιάσει, μαζί με τους αρμόδιους υπουργούς, σε ειδική εκδήλωση «το ολοκληρωμένο σχέδιό μας για την αντιμετώπιση ενός πραγματικού προβλήματος», πετώντας σε πρώτη φάση το μπαλάκι στους γονείς.

Με βάση τα όσα έχουν ανακοινωθεί, το parco.gov.gr θα δίνει οδηγίες στους γονείς για το πώς να ενεργοποιήσουν στο κινητό του παιδιού τους τις ρυθμίσεις γονικού ελέγχου. Πρόκειται για ρυθμίσεις που θα «προστατεύουν το παιδί από την παρατεταμένη χρήση και την προβολή περιεχομένου προβληματικού, προσβλητικού ή επικίνδυνου για το ανήλικο».

Αυτού του είδους οι ρυθμίσεις παρέχονται ούτως ή άλλως στις περισσότερες συσκευές που συνδέονται με το διαδίκτυο, ενώ σχετικές οδηγίες υπάρχουν ήδη αναρτημένες σε ιστοσελίδες οργανισμών όπως το saferinternet4kids.gr.

Το επόμενο βήμα της Εθνικής Στρατηγικής είναι το kids wallet, που αναμένεται το πρώτο τρίμηνο του 2025. Θα είναι μια παραλλαγή του gov wallet που υπάρχει ήδη για τους ενήλικες, ώστε να λειτουργεί ως ψηφιακό αναγνωριστικό ηλικίας και «κόφτης» πρόσβασης σε social media για τους εφήβους κάτω των 15 ετών.

Προβληματική χρήση social media κάνει το 13% των εφήβων στην Ελλάδα

Σε αναμονή των μέτρων, αξίζει να θυμίσουμε τα συμπεράσματα της τελευταίας μεγάλης έρευνας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την ενασχόληση των εφήβων με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που παρουσιάστηκε φέτος το φθινόπωρο.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το 2022, με τη συμμετοχή 280.000 εφήβων από 44 χώρες, ενώ από την Ελλάδα συμμετείχαν 6.250 μαθητές και μαθήτριες, απαντώντας σε ερωτηματολόγια του ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής).

πηγή: ΕΠΙΨΥ – Στην Ελλάδα το 13% των εφήβων κάνει προβληματική χρήση των social media

Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα του 2018, παρουσιάζεται αύξηση στα ποσοστά προβληματικής ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους διεθνώς, από 7% το 2018 σε 11% το 2022. Στην Ελλάδα τα ποσοστά είναι ακόμα υψηλότερα, με έναν στους οκτώ εφήβους 11-15 ετών (13%) να θεωρείται βάσει ειδικής κλίμακας ότι κάνει προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Η έκθεση ορίζει την προβληματική ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως ένα πρότυπο συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που μοιάζουν με εθισμό. Αυτά περιλαμβάνουν την αδυναμία ελέγχου της χρήσης τους, το έντονο αίσθημα «στέρησης» όταν οι έφηβοι δεν μπορούν να συνδεθούν σε αυτά, την παραμέληση άλλων δραστηριοτήτων υπέρ της χρήσης τους και το να έρχονται αντιμέτωποι με αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή τους ζωή εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης

πηγή: ΕΠΙΨΥ

Επαφή με τους φίλους

Πάνω από το ένα τρίτο (36%) των εφήβων διεθνώς (33% στην Ελλάδα) αναφέρουν συνεχή καθημερινή επαφή με φίλους ή άλλους στο διαδίκτυο. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμα υψηλότερο μεταξύ των 15χρονων κοριτσιών (44% διεθνώς και επίσης 44% στην Ελλάδα).

Τα κορίτσια αναφέρουν προβληματική ενασχόληση σε υψηλότερα ποσοστά από τα αγόρια, 13% έναντι 9% διεθνώς. Στην Ελλάδα η προβληματική χρήση social media αναφέρει το 16% των κοριτσιών και το 10% των αγοριών.

Σύμφωνα με το ΕΠΙΨΥ η Ελλδα είναι από τις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά στην προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ιδιαίτερα στους 13χρονους και 15χρονους, η Ελλάδα κατατάσσεται διεθνώς 5η και 6η, αντίστοιχα, με τα υψηλότερα ποσοστά προβληματικής ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, λόγω κυρίως του υψηλού ποσοστού που παρατηρείται στα κορίτσια.

Θετικά και αρνητικά

Προηγούμενη μελέτη στα δεδομένα της ίδιας έρευνας διαπίστωσε ότι οι έφηβοι που έκαναν προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και υψηλότερα επίπεδα χρήσης ουσιών, σε σύγκριση με τους ομοτίμους τους με μη-προβληματική ή καθόλου ενασχόληση με αυτά.

Επιπλέον, η προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει συσχετιστεί με ξενύχτι και συνεπώς μικρότερη διάρκεια ύπνου, δυνητικά επηρεάζοντας τη συνολική υγεία και την ακαδημαϊκή επίδοση των εφήβων. Διαχρονικά, η προβληματική χρήση αυξάνεται και -εάν η τάση αυτή συνεχιστεί-, θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες για την ανάπτυξη και την ψυχοκοινωνική υγεία των

Δεν είναι όμως όλα αρνητικά. Οι έφηβοι που χρησιμοποιούν social media, συχνά αλλά όχι υπερβολικά,  δηλώνουν εντονότερη υποστήριξη από τους συνομηλίκους και έχουν υψηλότερη την αίσθηση του κοινωνικού δεσμού.

Όπως αναφέρει 17χρονος μαθητής από την Πολωνία «μεεταξύ των πλεονεκτημάτων, είναι η δυνατότητα επαφής και ουσιαστικής σύνδεσης γύρω από κοινά θέματα. Οι έφηβοι μπορούν να γνωρίζουν εύκολα άλλους που μοιράζονται τα ίδια πάθη και ενδιαφέροντα.»

Στοχευμένες παρεμβάσεις

Οι προτάσεις του περιφερειακού γραφείου του ΠΟΥ για την Ευρώπη σχετικά με την ψηφιακή ευημερία των εφήβων, περιλαμβάνουν ένα ευρύ πλέγμα δράσεων και δημόσιων πολιτικών.

Έμφαση δίνεται πρωτίστως στην εκπαίδευση και στην «επένδυση σε ένα σχολικό περιβάλλον που προάγει την υγεία και στο οποίο είναι ενσωματωμένη η εκπαίδευση στον ψηφιακό εγγραμματισμό».

Απαραίτητη κρίνεται η βελτίωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, η διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης για εφήβους και γονείς σε εμπιστευτικές, μη επικριτικές και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες ψυχικής υγείας που μπορούν να αντιμετωπίσουν ζητήματα που προκύπτουν από την προβληματική ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ηλεκτρονικό παιχνίδι.

Ζητείται ανοιχτός διάλογος, εντός της οικογένειας, του σχολείου και της ψηφιακής κοινότητας, εκπαίδευση των ίδιων των εκπαιδευτικών και των παρόχων υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και λογοδοσία για τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.

Πουθενά στη δέσμη προτάσεων του ΠΟΥ δεν αναφέρονται ως πανάκεια οι «ψηφιακοί ηλικιακοί κόφτες». Επίσης, σε αντίθεση με την Ελλάδα που πετάει το μπαλάκι στους γονείς, καλώντας τους να να γίνουν «ελεγκτές-αστυφύλακες» του διαδικτύου, η προσέγγιση του ΠΟΥ δίνει έμφαση στην ευαισθητοποίηση της κοινότητας, την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία, την εξάλειψη του στίγματος, την αξιοποίηση των θετικών δυνατοτήτων της ψηφιακής τεχνολογίας.