Ανταρκτική, ένα παγωμένο γεωπολιτικό «Ελ Ντοράντο»

Αρχής γενομένης από την 1η Νοεμβρίου η Κίνα ξεκίνησε μια νέα, -για την ακρίβεια την 41η- επιστημονική αποστολή της στην Ανταρκτική.

Περιλαμβάνει δύο παγοθραυστικά ερευνητικά πλοία και ένα φορτηγό πλοίο, που μεταφέρει υλικό υποστήριξης.

Μέρος της αποστολής -που θα διαρκέσει μέχρι τον Μάιο του 2025- είναι η συνέχιση των ερευνών για τις δραματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο οικοσύστημα της Ανταρκτικής.

Βασικός στόχος πάντως είναι η ολοκλήρωση της κατασκευής συμπληρωματικών υποδομών στον κινεζικό σταθμό Κινλίνγκ.

Πρόκειται για την πέμπτη ερευνητική εγκατάσταση που έχει φτιάξει το Πεκίνο κοντά στον νότιο πόλο, εν προκειμένω σε στρατηγική θέση στην παγωμένη Θάλασσα Ρος.

Εντάσσεται στο πλαίσιο των εντεινόμενων προσπαθειών της Κίνας να ενισχύσει το έρεισμά της στην ευρύτερη περιοχή.

Δεν είναι η μόνη.

Καθώς οι πάγοι λιώνουν από την υπερθέρμανση του πλανήτη, η ερειπωμένη και φιλήσυχη, πλην όμως πλούσια σε πόρους Ανταρκτική εξελίσσεται σε νέο πεδίο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.

Ανάλογο σκηνικό είχε επικρατήσει και κατά τις αρχές του περασμένου αιώνα, πλην όμως υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες, όταν μια σειρά αποικιοκρατικών δυνάμεων της εποχής και παρακείμενων κρατών είχαν εγείρει διεκδικήσεις στη νοτιότερη, ακατοίκητη ήπειρο της Γης.

Οι διενέξεις -εδαφικές και επί των υδάτων της- υποτίθεται ότι έληξαν με τη Συνθήκη της Ανταρκτικής, που τέθηκε σε ισχύ το 1961 και πλέον φέρει την υπογραφή συνολικά 57 κρατών.

Απαγορεύει στρατιωτικές δραστηριότητες και εξορύξεις, διακηρύττοντας ότι η Ανταρκτική μπορεί να χρησιμοποιείται  αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς, για τις ανάγκες της επιστημονικής έρευνας και με προστασία του μοναδικού οικοσυστήματός της.

Όμως οι πιέσεις για την αναθεώρησή της εντείνονται, και δη από νέους «παίκτες».

Εξέχοντες είναι η Κίνα και η Ρωσία, που επιδιώκουν ενίσχυση του ρόλου τους και σε αυτή την περιοχή, σε πλήρη συνεργασία και προφανώς στο πλαίσιο της διακηρυγμένα «χωρίς όρια» διμερούς σχέσης.

@freeandeasy06 On November 1, 2024, China’s 41st Antarctic Expedition set out. Organized by the Ministry of Natural Resources, China’s 41st Antarctic Expedition set out from Guangzhou and headed for Antarctica. The expedition team consists of more than 500 people from more than 80 domestic units. This expedition mission will continue to be supported by three ships, lasting nearly 7 months, and is expected to return to China in May 2025. At present, China has established five scientific research stations in the Antarctic region, namely: the Great Wall Station built in 1985, the Zhongshan Station built in 1989, the Kunlun Station built in 2009, the Taishan Station built in 2014, and the Qinling Station built in 2024.#Antarctica #thescientist ♬ 原聲 – freeandeasy06

«To ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο»

Το σινο-ρωσικό μέτωπο έγινε πρόδηλα εμφανές στην φετινή ετήσια συνεδρίαση της Επιτροπής για τη Διατήρηση της Θαλάσσιας Χλωρίδας και Πανίδας της Ανταρκτικής (CCAMLR), που διεξήχθη στα τέλη Οκτωβρίου, στο Χόμπαρτ της Αυστραλίας.

Οι δύο στρατηγικοί σύμμαχοι άσκησαν βέτο στη δημιουργία τεσσάρων νέων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, καθώς και στην ετήσια ανανέωση των μέτρων κατά της υπεραλίευσης, κόντρα σε μια παράδοση που ίσχυε εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες.

Αφορούν ειδικά στα κριλ, μικροσκοπικούς θαλάσσιους οργανισμούς που μοιάζουν με τις γαρίδες.

Το έλαιό τους αποτελεί δημοφιλή εναλλακτική, ως συμπλήρωμα διατροφής, στο ιχθυέλαιο.

Πρωτίστως όμως αποτελούν βασική πηγή τροφής για είδη της Ανταρκτικής, όπως πιγκουίνους, φάλαινες και φώκιες.

«Οι εξελίξεις δημιουργούν πολύ κακό προηγούμενο για το μέλλον», επεσήμανε στον Guardian ο Δρ. Τόνι Πρες, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τασμανίας και πρώην επικεφαλής της αυστραλιανής Υπηρεσίας Διεύθυνσης Ανταρκτικής.

Τις εντάσσει στο πλαίσιο των κλιμακούμενων προσπαθειών της Κίνας να ενισχύσει τον ρόλο της στην Ανταρκτική για γεωπολιτικούς λόγους και για μελλοντική εκμετάλλευση των πόρων της ηπείρου.

Αποδίδει τη στήριξη της Ρωσίας σε μια ευρύτερη στρατηγική «διατάραξης της παγκόσμιας τάξης που βασίζεται σε κανόνες».

Οι ΗΠΑ, που έχουν σήμερα τη μεγαλύτερη παρουσία στην παγωμένη ήπειρο, βρίσκονται πλέον αντιμέτωπες με έναν εντεινόμενο ανταγωνισμό και εκεί από το Πεκίνο.

Υπάρχει εκνευρισμός από αναφορές και ενδείξεις ότι η Κίνα αναπτύσσει στρατιωτικές δυνάμεις και εξοπλισμό στην Ανταρκτική, υπό το πρόσχημα των ερευνών και «κάθε άλλου ειρηνικού σκοπού», κατά τα προβλεπόμενα.

Αυτά, ενώ η Ανταρκτική εκτιμάται ότι έχει τεράστια αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου, χαλκού και άλλων πολύτιμων ορυκτών.

Προσώρας, βάσει τροποποίησης της συναφούς συνθήκης, απαγορεύεται κάθε εξόρυξη μέχρι το 2048.

Όμως διεθνείς «παίκτες» ήδη διεκδικούν θέσεις και ρόλο στην επόμενη ημέρα.

Σε αυτούς συμπεριλαμβάνεται και η αναδυόμενη δύναμη της Ινδίας, ενώ στο «παιχνίδι» φέρονται να επιδιώκουν να μπουν και περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν.

Αμερικανικό παγοθραυστικό στην Ανταρκτική (EPA/PA2 MARIANA O’LEARY)

Αναθεωρητισμοί «εκτός πάγου»

Κατά πολλούς αναλυτές, οι εντεινόμενοι διακρατικοί ανταγωνισμοί στην Ανταρκτική θυμίζουν την κατάσταση που επικρατούσε προ δεκαετίας στην Αρκτική, πλέον νέο πεδίο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης, με άξονες τους ενεργειακούς πόρους της και τις νέες εμπορικές οδούς από το λιώσιμο των πάγων.

Ως εκ τούτου, αναδυόμενες δυνάμεις -όπως η Κίνα, η Ρωσία και άλλες- έχουν αρχίσει ήδη να θέτουν το περίγραμμα μιας αναθεώρησης της Συνθήκης της Ανταρκτικής.

Εδώ και έξι δεκαετίες θεωρούνταν υπόδειγμα αποτελεσματικής παγκόσμιας συνεργασίας, επιβιώνοντας ακόμη και του Ψυχρού Πολέμου.

Τώρα δείχνει να ωθείται σε αχαρτογράφητα νερά.

Η συνθήκη «άντεξε και επεκτάθηκε» για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα εν μέρει επειδή η αθέτησή της ήταν πρακτικά δύσκολη και δαπανηρή, επεσήμανε σε προ μηνών άρθρο στην εφημερίδα The Daily Telegraph o Τομ Σαρπ, πρώην πλοίαρχος παγοθραυστικών του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Εδώ και καιρό ωστόσο, επισημαίνει, ήταν κοινή πεποίθηση ότι αυτό θα άλλαζε «μόλις οι τεράστιοι πόροι της Ανταρκτικής γίνουν οικονομικά άξιοι του ρίσκου εκμετάλλευσης».

«Ίσως βλέπουμε τώρα την αρχή»…