Πρωτοχρονιά: Γιατί το έτος ξεκινά την 1η Ιανουαρίου;

Η Πρωτοχρονιά σηματοδοτεί την αρχή ενός νέου έτους και γιορτάζεται σε πολλές χώρες του κόσμου την 1η Ιανουαρίου.

Αν και η σημασία της μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την πολιτισμική και θρησκευτική παράδοση, κατά βάση η Πρωτοχρονιά συνδέεται με την έννοια της ανανέωσης, της ελπίδας και της νέας αρχής.

Η πρώτη Πρωτοχρονιά

Σύμφωνα με το Time, οι παλαιότερες καταγεγραμμένες εορταστικές εκδηλώσεις για το νέο έτος χρονολογούνται από το 2000 π.Χ. στην αρχαία Μεσοποταμία, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το Ιράκ.

Η γιορτή, που ονομαζόταν akitu ξεκινούσε την ημέρα της πρώτης νέας σελήνης μετά την εαρινή ισημερία – την ημέρα κατά την οποία η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια.

Συνήθως το akitu έπεφτε γύρω στον Μάρτιο.

Ασσύριοι γιορτάζουν το Ασσυριακό Νέο Έτος (Akitu) έτος 6769 (1η Απριλίου 2019) στη Νταχούκ του Ιράκ

Για τους Βαβυλώνιους εκείνης της εποχής, η γιορτή σηματοδοτούσε τη στέψη ενός νέου βασιλιά ή την επιβεβαίωση της πίστης στον νυν βασιλιά.

Τα διάφορα ημερολόγια τείνουν να συνδέουν τους δικούς τους εορτασμούς του νέου έτους με άλλα σημαντικά γεγονότα – θρησκευτικά, αστρονομικά ή γεωργικά.

Η πρωτοχρονιά της Μεσοποταμίας συνέπιπτε επίσης με τη συγκομιδή του κριθαριού.

Η σημασία των ουράνιων σωμάτων

Στην Κίνα, το έτος αρχίζει τη δεύτερη νέα σελήνη που ακολουθεί το χειμερινό ηλιοστάσιο, το οποίο συνήθως πέφτει γύρω στα τέλη Ιανουαρίου ή Φεβρουαρίου, σηματοδοτώντας την έναρξη της άνοιξης.

Στην αρχαία Αίγυπτο, το νέο έτος ξεκινούσε όταν ο Σείριος -το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό- εμφανιζόταν γύρω στα μέσα Ιουλίου, συμπίπτοντας με την κυκλική πλημμύρα του Νείλου, η οποία βοηθούσε στην άρδευση των κοντινών καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

Το ισλαμικό ημερολόγιο

Η προϊσλαμική Αραβία δεν διέθετε τυποποιημένο ημερολόγιο, αλλά το 638 μ.Χ., ο δεύτερος ισλαμικός χαλίφης, Ουμάρ Α΄, προσπάθησε να επιλύσει τη σύγχυση καθιερώνοντας το σεληνιακό ισλαμικό ημερολόγιο.

Σύμφωνα με αυτό, ένα νέο έτος αρχίζει την 1η Μουχαράμ (την πρώτη ημέρα του πρώτου ιερού μήνα), όταν εμφανίζεται η πρώτη ημισέληνος.

Επιλέχθηκε να αρχίσει η μέτρηση στις 16 Ιουλίου 622 στο Ιουλιανό ημερολόγιο για να τιμηθεί η ημέρα που ο Μωάμεθ μετανάστευσε από τη Μέκκα στη Μεδίνα για να ιδρύσει το πρώτο ισλαμικό κράτος.

Η έναρξη του έτους 1446 στο ισλαμικό ημερολόγιο, γνωστό και ως ημερολόγιο Χίτζιρι, το οποίο έχει μόνο 354 ή 355 ημέρες ανά έτος, θα γίνει στις 7 ή 8 Ιουλίου 2024, ανάλογα με το πού βρίσκεστε στον κόσμο.

Τα ημερολόγια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας

Από την άλλη η αρχαία Ρώμη ήταν μια εντελώς διαφορετική ιστορία.

Τα πρώτα γνωστά ημερολόγια εκεί, που καθιερώθηκαν από τον πρώτο βασιλιά, τον Ρωμύλο, άρχιζαν τον Μάρτιο, συμπίπτοντας με την ανάληψη της εξουσίας από τους νέους ύπατους.

Γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ., ο δεύτερος βασιλιάς της αρχαίας Ρώμης, ο Νούμα Πομπίλιος, πρόσθεσε 50 ημέρες στο ημερολογιακό έτος για να καλύψει τη χειμερινή περίοδο και χώρισε το έτος άνισα σε 12 μήνες, προσθέτοντας τον Ianuarius (προς τιμήν του θεού των απαρχών, του Ιανού) και τον Februarius (για να παραπέμψει στη γιορτή εξαγνισμού που ονομαζόταν Februa κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα).

Αρχαίο ρωμαϊκό πέτρινο ημερολόγιο. Πάνω είναι οι θεοί που κυβερνούν τις ημέρες της εβδομάδας, ξεκινώντας από το Σάββατο. Στη μέση είναι ο ζωδιακός κύκλος και αριστερά και δεξιά οι αριθμοί του μήνα. 3ος-4ος αιώνας μ.Χ.

Από το 153 π.Χ., η ορκωμοσία των νέων προξένων μεταφέρθηκε στον Ianuarius.

Αυτός ο τρόπος μέτρησης βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό που χρησιμοποιεί σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου.

Ωστόσο η βασική διαφορά ήταν ότι το ρωμαϊκό ημερολογιακό έτος ήταν φαινομενικά βασισμένο στη σελήνη, αλλά με έναν κύκλο φάσεων της σελήνης που διαρκούσε 29,5 ημέρες, το ημερολόγιο μερικές φορές ξέφευγε από τον συγχρονισμό σε σημείο που έπρεπε να εισάγεται ένας επιπλέον μήνας -ο Μερκεδόνιος- κάθε τόσο για να επανέλθει στην πορεία.

Το Ιουλιανό ημερολόγιο και ένα ατόπημα 11 λεπτών

Όταν ο Ιούλιος Καίσαρας έγινε δικτάτορας της Ρώμης το 46 π.Χ., ζήτησε τη συμβουλή των αστρονόμων και του μαθηματικού Σωσιγένη για να φτιάξει ένα νέο ημερολόγιο βασισμένο στον ήλιο.

Το 45 π.Χ. δημιουργήθηκε το νέο Ιουλιανό ημερολόγιο και το πολιτικό έτος στη Ρώμη άρχιζε πλέον επίσημα την 1η Ιανουαρίου.

Το Ιουλιανό ημερολόγιο εισήγαγε επίσης μια επιπλέον ημέρα κάθε τέσσερα χρόνια -αυτό που σήμερα αποκαλούμε δίσεκτα έτη- αλλά υπερεκτίμησε τη διάρκεια του ηλιακού έτους κατά περίπου 11 λεπτά.

Το Ιουλιανό ημερολόγιο θα υιοθετηθεί σε πολλά μέρη της Ευρώπης καθώς η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επεκτεινόταν, αλλά η πρωτοχρονιά του δεν παρέμεινε παντού.

Για το μεγαλύτερο μέρος της μεσαιωνικής χριστιανικής Ευρώπης, η ημέρα των Χριστουγέννων, η 25η Δεκεμβρίου, σηματοδοτούσε την έναρξη του νέου έτους, ενώ σε ορισμένες άλλες χώρες γιόρταζαν την νέα χρονιά στις 25 Μαρτίου, στο πλαίσιο της γιορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Όμως το 11λεπτο σφάλμα του Ιουλιανού ημερολογίου θα είχε σωρευτικό αποτέλεσμα με την πάροδο των ετών: μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα, το ημερολόγιο ήταν εκτός του ηλιακού κύκλου κατά 10 επιπλέον ημέρες.

Το γρηγοριανό ημερολόγιο και η επικράτηση του

Η Καθολική Εκκλησία παρατήρησε αυτή την αναντιστοιχία και στη δεκαετία του 1570 ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ εισήγαγε ένα νέο ημερολόγιο που θα αντιμετώπιζε την ασυμφωνία.

The Julian Calendar 📅🤨 https://t.co/QAibsDHeBP

— Marios Karatzias (@MariosKaratzias) October 4, 2024

Το Γρηγοριανό ημερολόγιο επισημοποίησε επίσης την 1η Ιανουαρίου ως την αρχή κάθε νέου έτους.

Μεγάλο μέρος του κόσμου αποδέχτηκε το Γρηγοριανό ημερολόγιο, που διακρίθηκε για την ακρίβειά του.

Παρόλα αυτά, η Μεγάλη Βρετανία και οι αμερικανικές αποικίες της δεν το υιοθέτησαν γρήγορα, αρνούμενες να αναγνωρίσουν την εξουσία του Πάπα.

Για σχεδόν 200 χρόνια, οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν και τα δύο ημερολόγια και χρονολογούσαν έγγραφα δύο φορές.

Μέχρι το 1752, ωστόσο, τα δύο ημερολόγια απείχαν κατά 11 ημέρες και το Κοινοβούλιο στο Λονδίνο υποχώρησε στην εγκατάλειψη του Ιουλιανού ημερολογίου.

Ακόμη και σε χώρες όπου το ισλαμικό ή το σεληνιακό ημερολόγιο είναι πολιτισμικά πιο σημαντικά, το Γρηγοριανό ημερολόγιο έχει πλέον υιοθετηθεί ευρέως ως το διεθνές πρότυπο πολιτικό ημερολόγιο για τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις.

Έτσι, αφού μετρήσουμε αντίστροφα το βράδυ της 31^ης Δεκέμβρη – χάρη στη μακρά ιστορία που εκτείνεται από τον πρώτο πολιτισμό στη Μεσοποταμία μέχρι τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πάπα Γρηγόριο XIII- θα ευχηθούμε καλή χρονιά!