Πρωτοχρονιά: Γιατί ανταλλάσσουμε φιλιά όταν αλλάζει ο χρόνος

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι μια νύχτα γιορτής και προσμονής. Με την αντίστροφη μέτρηση, τα βλέμματα όλων στρέφονται στον ουρανό. Τα πυροτεχνήματα φωτίζουν τη νύχτα με χρώματα και φως, χαρίζοντας χαμόγελα και ενθουσιασμό. Από άκρη σε άκρη της γης, οι άνθρωποι ανταλλάσσουν φιλιά και ευχές για μια καλή χρονιά.

Γιατί όμως οι άνθρωποι φιλιούνται όταν αλλάζει ο χρόνος; Ειδικοί στην ιστορία, τη λαογραφία και τα φιλιά αναλύουν το πρωτοχρονιάτικο φιλί.

Ποια είναι η προέλευσή του;

Αν και οι ακριβείς ρίζες του φιλιού με την έναρξη του νέου έτους είναι άγνωστες, το έθιμο συχνά ανάγεται σε δύο χειμερινές γιορτές: Τα Σατουρνάλια στην αρχαία Ρώμη και το Hogmanay, μια παράδοση των Βίκινγκς που εξακολουθεί να γιορτάζεται την Πρωτοχρονιά στη Σκωτία.

Mία από τις πρώτες λογοτεχνικές αναφορές για το φιλί της Πρωτοχρονιάς χρονολογείται από τον Μεσαίωνα

Τα Σατουρνάλια γίνονταν κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου, και επειδή ήταν το μεγαλύτερο πάρτι της χρονιάς, περιλάμβανε δημόσια μέθη. Με κάποιο τρόπο αυτό το μέρος μετατράπηκε στην (πιθανώς σωστή) υπόθεση ότι περιλαμβάνονταν και φιλιά. Επειδή τα Σατουρνάλια γίνονταν μεταξύ 17 και 23 Δεκεμβρίου, οι ειδικοί πιστεύουν ότι έτσι ξεκίνησε το φιλί της Πρωτοχρονιάς.

Οι παραδόσεις του Hogmanay, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνουν τουλάχιστον ένα πρωτοχρονιάτικο φιλί. Αλλά αυτά τα φιλιά μοιράζονταν για να χαιρετήσουν αγνώστους και φίλους μαζί με ευχές για ένα «Guid New Year».

Όπως εξηγεί η Christina Fitzgerald, καθηγήτρια αγγλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Τολέδο, μία από τις πρώτες λογοτεχνικές αναφορές για το φιλί της Πρωτοχρονιάς (αν όχι η πρώτη) χρονολογείται από τον Μεσαίωνα. Συγκεκριμένα, στο ιπποτικό ρομάντζο «Sir Gawain and the Green Knight». Ένα απόσπασμα διαδραματίζεται την Πρωτοχρονιά και αναφέρεται σε ένα εορταστικό παιχνίδι, στο οποίο οι κυρίες που χάνουν πρέπει να δώσουν κάτι στους άνδρες και προτείνει να το κάνουν με χαρά. Αυτό το «κάτι» σχεδόν πάντα ήταν ένα φιλί.

Το φιλί την Πρωτοχρονιά μέρος της αγγλικής και γερμανικής λαογραφίας

Το πρωτοχρονιάτικο φιλί αποτελεί μέρος τόσο της αγγλικής, όσο και της γερμανικής λαογραφίας, οι οποίες «εστιάζουν στη συντροφιά που θα έχει κάποιος τα μεσάνυχτα της αλλαγής του χρόνου , κάτι που προμηνύει το είδος της τύχης που θα έχει για το υπόλοιπο του έτους», λέει ο Daniel Compora, αναπληρωτής καθηγητής Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τολέδο, όπου διδάσκει μαθήματα λαογραφίας.

Πώς λοιπόν αυτή η παράδοση της Πρωτοχρονιάς έφτασε στην Αμερική; Ο Compora λέει ότι ήταν πιθανότατα οι Γερμανοί μετανάστες που έφεραν αυτή την πτυχή της λαογραφίας τους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και δεν είναι σαφές πότε ακριβώς έγινε αυτό, ένα άρθρο των New York Times από τις 3 Ιανουαρίου 1893 θεωρείται ότι είναι η πρώτη τεκμηρίωση του ετήσιου εθίμου. Ή μήπως πρόκειται για παράδοση; Ή μήπως μια δεισιδαιμονία;

«Οι δεισιδαιμονίες συνήθως υπονοούν κάποιο στοιχείο αιτίας και αποτελέσματος», επισημαίνει ο Compora στο Reader’s Digest. «Αν οι άνθρωποι πίστευαν πραγματικά ότι το φιλί κάποιου θα μπορούσε να αποτρέψει ένα χρόνο μοναξιάς, θα αποτελούσε προληπτική συμπεριφορά».

Όμως, λέει, σε πιο σύγχρονες εποχές, το φιλί της Πρωτοχρονιάς θα μπορούσε να θεωρηθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ως παράδοση, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα έθιμο που «περνάει από γενιά σε γενιά και εφαρμόζεται ευρέως μέσα σε μια κοινωνία».

Σύμφωνα με την ειδική σε θέματα σχέσεων Laurel House, «το νόημα του φιλιού είναι η δημιουργία συνδέσεων, τόσο σωματικών όσο και συναισθηματικών. Για ένα ζευγάρι, το φιλί τα μεσάνυχτα λέγεται ότι ενδυναμώνει αυτόν τον δεσμό, και εδώ μπαίνει η δεισιδαιμονία. Αν ένα ζευγάρι δεν φιληθεί τα μεσάνυχτα, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο δεσμός τους δεν είναι τόσο ισχυρός και μπορεί να αποτύχει το επόμενο έτος».

Με πληροφορίες από rd.com