Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΖ’)

Συναφής με την πλατωνική ιδέα του αγαθού, την ανώτερη από όλες τις άλλες ιδέες, είναι η περίφημη εικόνα του σπηλαίου και των δεσμωτών, στην αρχή του έβδομου βιβλίου της Πολιτείας. Πέντε βαθμίδες διακρίνονται στο δρόμο που πορεύεται ο άνθρωπος αναζητώντας τη γνώση, την αλήθεια της ύπαρξης, το ανέβασμα της ψυχής από τον ορατό στο νοητό κόσμο. Στην πρώτη, οι αλυσοδεμένοι μέσα στο υπόγειο σπήλαιο, πάντα στην ίδια θέση και με την πλάτη τους στραμμένη προς την έξοδό του, βλέπουν μπροστά τους μόνο τις σκιές των αντικειμένων που κινούνται πίσω τους. Στη δεύτερη βαθμίδα, εάν απελευθερωθούν από τα δεσμά τους –με άλλα λόγια, εάν θεραπευτούν από την πλάνη και την άγνοιά τους–, θα μπορέσουν να δουν τα ίδια πράγματα στη λάμψη της φωτιάς που είναι αναμμένη εντός του σπηλαίου, σε αρκετή απόσταση πίσω τους και ψηλότερά τους, αλλά και την ίδια τη φωτιά. Στην τρίτη, βγαίνοντας από το σπήλαιο και ευρισκόμενοι στο φως του ήλιου, θα δυσκολευτούν –μέχρι να συνηθίσουν– να δουν καθαρά όσα είναι εκεί επάνω. Στην τέταρτη πλέον βαθμίδα θα δουν τον ίδιον τον ήλιο, το ίδιο το φως, που συμβολίζει την ιδέα του αγαθού. Στην πέμπτη και τελευταία βαθμίδα οι φωτισμένοι επιστρέφουν στο σπήλαιο, για να ασκήσουν επιρροή στους αλλοτινούς συνδεσμώτες τους με τη γνώση τους. Η επιστροφή αυτή, υπέρτατο καθήκον και ηθική αναγκαιότητα, ισοδυναμεί με το πέρασμα του φιλοσόφου από τη θεωρία στην πράξη, από τον ανέφελο θεωρητικό λόγο και στοχασμό στην ενεργητική παρέμβαση, στον ενεργητικό βίο.

Στο όγδοο και το ένατο βιβλίο της Πολιτείας προβάλλεται ο εκφυλισμός της άριστης πολιτείας, του ιδανικού πολιτεύματος που στηρίζεται στη δικαιοσύνη. Οι τέσσερις σταθμοί στην εν λόγω πορεία ξεπεσμού, τα τέσσερα είδη ημαρτημένων πολιτευμάτων, είναι η τιμοκρατία (κρητική και λακωνική πολιτεία), η ολιγαρχία, η δημοκρατία και η τυραννίδα (δικτατορία). Τα πολιτεύματα αυτά παραλληλίζονται με τα αντίστοιχα ήθη των πολιτών, τα είδη των ανθρώπινων χαρακτήρων, ώστε να αποδειχθεί τελικά πως ο άδικος είναι άθλιος και ο δίκαιος ευδαίμων, πως η δικαιοσύνη ωφελεί και η αδικία βλάπτει.

Στο δέκατο και τελευταίο βιβλίο της Πολιτείας αρχικά διατυπώνονται επικρίσεις σε βάρος της ποίησης και των εικαστικών τεχνών, ακολούθως δε προβάλλεται η αντίληψη περί αθανασίας της ψυχής. Στο τέλος εκτίθεται ένας ακόμα μύθος του Πλάτωνος για τον Άδη και για τις αμοιβές του δίκαιου ανθρώπου μετά θάνατον.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, το σπήλαιο του Πλάτωνος (έργο χαρακτικής του ολλανδού Jan Pietersz Saenredam, 1604).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΘ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Κ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΣΤ’)