Η ραγδαία άνοδος και η ξαφνική κατάρρευση του Rajneeshpuram στο κεντρικό Όρεγκον κατά τη δεκαετία του 1980 είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο αξιοσημείωτα σημεία της αμερικανικής θρησκευτικής ιστορίας.

Το Rajneeshpuram, που πήρε το όνομά του από τον εικονοκλαστικό Ινδό γκουρού Bhagwan Shree Rajneesh (γνωστός και ως Osho, 1931-1990), ήταν μια εξαιρετικά δημιουργική θρησκευτική κοινότητα που συγκέντρωσε χιλιάδες νέους πιστούς από όλο τον κόσμο για να δημιουργήσουν ένα είδος ουτοπίας της Νέας Εποχής στην έρημο του Όρεγκον.

Πολύ μπροστά από την εποχή του όσον αφορά τη χρήση της βιολογικής γεωργίας, την ανακύκλωση και την ανάμειξη της ανατολικής και της δυτικής πνευματικότητας, το Rajneeshpuram ήταν -αρχικά τουλάχιστον- ένα εκπληκτικά επιτυχημένο κοινωνικό και θρησκευτικό πείραμα που προσέλκυε χιλιάδες επισκέπτες και απέφερε εκατομμύρια δολάρια.

Ωστόσο, μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, το κίνημα κατέρρευσε εν μέσω μιας σειράς εγκληματικών δραστηριοτήτων. Αυτές περιελάμβαναν μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις υποκλοπών στην ιστορία των ΗΠΑ, τη μεγαλύτερη απάτη που έχει καταγραφεί ποτέ στον τομέα της μετανάστευσης, και -το πιο σοκαριστικό- τη μεγαλύτερη βιοτρομοκρατική επίθεση σε αμερικανικό έδαφος, η οποία αφορούσε την εξάπλωση σαλμονέλας σε salad bars και πάγκους με προϊόντα στην πόλη Ντάλες του Όρεγκον.

Φωτογραφία: Netflix

Η παράξενη λογική του παγκόσμιου καπιταλισμού

Οι περισσότεροι Αμερικανοί σήμερα πιθανώς θυμούνται τον Rajneesh μόνο ως τον «γκουρού του σεξ» και τον «γκουρού των πλουσίων», ο οποίος ήταν διαβόητος για τις διδασκαλίες του περί σεξ και τον στόλο των 93 Rolls Royce του.

«Όπως έχω υποστηρίξει στο πρόσφατο βιβλίο μου, Zorba the Buddha, ο Rajneesh και το κίνημά του αντιπροσωπεύουν κάτι πολύ πιο σημαντικό από ένα ακόμη περίεργο ανέκδοτο από την εποχή του Ρήγκαν. Αντίθετα, παρέχουν ένα σημαντικό ‘παραθυράκι’ σε μερικές από τις σημαντικότερες θρησκευτικές, οικονομικές και πολιτικές τάσεις των τελευταίων πενήντα ετών, αναδεικνύοντας τις πολύπλοκες υπερεθνικές ροές μεταξύ Ινδίας και Ηνωμένων Πολιτειών και την παράξενη λογική του παγκόσμιου καπιταλισμού», γράφει στο Humanities ο Hugh Urban, καθηγητής Θρησκευτικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο.

«Wild Wild Country»

Ο Rajneesh και το συναρπαστικό θρησκευτικό του πείραμα επανήλθαν στο προσκήνιο μέσω της σειράς του Netflix «Wild Wild Country». Σε σκηνοθεσία των αδελφών Maclain και Chapman Way, η σειρά συνδυάζει vintage κινηματογραφικά αποσπάσματα με προσωπικές μαρτυρίες και σύγχρονες αναμνήσεις από μέλη, κατοίκους της περιοχής και δημοσιογράφους. Μεγάλο μέρος της αφήγησης αναδιηγείται από την Ma Ananda Sheela (κατά κόσμον Sheela Patel), η οποία υπηρέτησε ως προσωπική γραμματέας του Rajneesh και ενορχήστρωσε τις περισσότερες από τις εγκληματικές δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν.

Ίσως το πιο πρωτότυπο και αποτελεσματικό χαρακτηριστικό του «Wild Wild Country» είναι η χρήση παλαιού υλικού για να αποτυπώσει την ένταση, το δυναμισμό και συχνά την απόλυτη παραδοξότητα του Rajneeshpuram. Όπως και άλλα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ, το «Wild Wild Country» δεν χρησιμοποιεί  voice-over, αλλά αφήνει το αυθεντικό υλικό να αφηγηθεί την ιστορία.

Η σειρά κάνει επίσης αξιοθαύμαστη δουλειά στην αφήγηση της ιστορίας -με όλη την εγκληματικότητα και τη βία- με έναν ισορροπημένο τρόπο που βοηθά τον θεατή να συναισθανθεί και τις δύο συγκρουόμενες πλευρές. Περισσότερο από μια ακόμη αίρεση, το Rajneeshpuram παρουσιάζεται ως ένα καινοτόμο θρησκευτικό πείραμα που υπέστη επίσης ξενοφοβία και μισαλλοδοξία από τους κατοίκους του Όρεγκον. Η σύγκρουση που προέκυψε ήταν ένα είδος σπιράλ δυσπιστίας, παράνοιας και εχθρότητας και από τις δύο πλευρές που πολύ γρήγορα ξέφυγε από τον έλεγχο.

Ανατολή και Δύση

Ωστόσο, το κίνημα είναι σιαμαίο με το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. Η ιστορία του Rajneeshpuram εκτείνεται πολύ πριν και πολύ μετά το σύντομο πείραμα στο Όρεγκον. Είναι αδύνατο, για παράδειγμα, να κατανοήσουμε την επιτυχία αυτού του κινήματος χωρίς να τοποθετήσουμε τον Rajneesh στο πλαίσιο της Ινδίας στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν χιλιάδες νεαροί χίπηδες άρχισαν να κατακλύζουν τη χώρα σε αναζήτηση διαφώτισης ή/και φθηνών ναρκωτικών, ενώ παράλληλα αναμείγνυαν τις δικές τους ιδέες που αντλούσαν από τη δυτική ψυχολογία και τη σεξουαλική επανάσταση.

Ο ίδιος ο Rajneesh ήταν επίσης ένας κοινωνικός και πολιτικός επικριτής, επιτιθέμενος στις πολιτικές του Nehru και στη θρησκευτική σεμνοτυφία του Gandhi, ενώ παράλληλα καλούσε την Ινδία να ανοίξει τις πόρτες της στον δυτικό καπιταλισμό.

Φωτογραφία: Netflix

Η μετακόμιση στο Όρεγκον ήταν έτσι η εκπλήρωση του ευρύτερου ιδανικού του για το πάντρεμα της Ανατολής με τη Δύση -αυτό που αποκαλούσε «Ζορμπάς ο Βούδας»- φέρνοντας κοντά την πνευματικότητα του Βούδα με τον υλισμό και τον αισθησιασμό του Ζορμπά. Με αυτή την έννοια, ο Rajneesh ήταν πραγματικά ένας από τους πρώτους πραγματικά «παγκόσμιους γκουρού» της σύγχρονης εποχής, διαγράφοντας ένα πολύπλοκο κύκλωμα από την Ινδία στις ΗΠΑ και πάλι πίσω, ενώ παράλληλα συνδύαζε την ανατολική φιλοσοφία με τον αμερικανικό καπιταλισμό.

*Με πληροφορίες από: Humanities | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Netflix

Headlines