Πυροτεχνήματα: Η μακραίωνη ιστορία του εθίμου της Πρωτοχρονιάς

Αυτή η ημέρα αποτελεί βασική πηγή για τις πωλήσεις σε πυροτεχνήματα εδώ και πολλάχρόνια, αν και τα ίδια έχουν αλλάξει αρκετά στο πέρασμα των αιώνων.

Τα πυροτεχνήματα εφευρέθηκαν αρχικά στην Κίνα η οποία παραμένει και ο μεγαλύτερος κατασκευαστής και εξαγωγέας στον κόσμο.

Η εφεύρεση

Τα πυροτεχνήματα, ξεκίνησαν από την αρχαία Κίνα τον 7ο αιώνα.

Οι λεπτομέρειες της πραγματικής προέλευσής τους έχουν χαθεί στην ιστορία, αλλά πιθανότατα αναπτύχθηκαν ως ένας τρόπος για να κρατούν μακριά τους ανθρώπους των βουνών και τα πνεύματα χρησιμοποιώντας τους δυνατούς κρότους.

Οι αποξηραμένοι μίσχοι μπαμπού εξέπεμπαν ένα θορυβώδες κρότο όταν ρίχνονταν στη φωτιά, και η πυρίτιδα, μια άλλη κινεζική εφεύρεση, εμβολισμένη σε μπαμπού μπορεί να χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για να μεγεθύνει αυτό το εκπληκτικό αποτέλεσμα.

Πυροτεχνήματα στον ποταμό Sumida,Τόκιο, 13 Ιουλίου 1880

Μέχρι τον 11ο αιώνα υπήρχαν όπλα με πυρίτιδα στην Κίνα και στις αρχές του 12ου αιώνα, οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν κροτίδες και πυροτεχνήματα (yen huo) για να γιορτάσουν μια επίσκεψη του Κινέζου αυτοκράτορα.

Τα κινεζικά πυροτεχνήματα περιλάμβαναν ρουκέτες και τροχούς, χρωματιστές μπάλες καπνού, κροτίδες και πυροτεχνήματα προσαρτημένα σε χαρταετούς.

Όλα αυτά τα κατασκευάσματα εξέπεμπαν έναν «μεγαλειώδη θόρυβο».

Ο ερχομός στην Ευρώπη

Η πυρίτιδα και τα πυροτεχνήματα στην Ευρώπη πιθανότατα έφτασαν στην Ευρώπη μέσω των Μογγόλων, οι οποίοι εξαπλώθηκαν δυτικά από την Κίνα μέχρι την κεντρική Ευρώπη στα μέσα του 13ου αιώνα.

Το 1267, ο Άγγλος μοναχός Ρότζερ Μπέικον κατέγραψε ότι είδε κάτι που πολύ πιθανόν ήταν πυροτεχνήματα, τα οποία συνέκρινε με τη λάμψη της αστραπής και τον βρόντο της βροντής.

Το 1377  συνόδευσαν μια θρησκευτική μυστηριακή παράσταση από το παλάτι του επισκόπου στη Βιτσέντζα και σύντομα χρησιμοποιήθηκαν για να προσθέσουν σπίθες σε φιγούρες περιστεριών, που αντιπροσώπευαν το Άγιο Πνεύμα.

Μέχρι τον 15ο αιώνα, οι ρουκέτες χρησιμοποιούνταν στην Ευρώπη για στρατιωτικούς και ειρηνικούς σκοπούς.

Χειρόγραφο του Rudolf von Deventer που περιγράφει λεπτομερώς τα πυροτεχνήματα, αφιερωμένο στον βασιλιά Φρειδερίκο Β’ στη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Κοπεγχάγης

Τα πυροτεχνήματα σε υπαίθριες γιορτές

Ιδιαίτερα οι ιταλικές και ισπανικές πόλεις άρχισαν να χρησιμοποιούν βεγγαλικά για υπαίθριες γιορτές.

Ο Ιταλός μεταλλουργός Vannoccio Biringuccio περιέγραψε τις εκδηλώσεις στη Φλωρεντία και τη Σιένα για τις γιορτές.

Αυτές περιλάμβαναν «girandoles» ή περιστρεφόμενους διακοσμημένους τροχούς γεμάτους με πυροτεχνήματα που κρεμόταν από ένα σχοινί κρεμασμένο σε έναν δρόμο ή μια πλατεία.

Η παράσταση συνίστατο αρχικά σε φωτισμό του κάστρου με τη χρήση κεριών και φωτιζόμενων μορφών αστεριών.

Castel Sant’Angelo με πυροτεχνήματα από τον Hendrick van Cleve III τον 16ο αιώνα

Με σήμα από πυροβόλο όπλο, τεχνίτες εκτόξευαν στη συνέχεια πύρινες σφαίρες που εμφανίζονταν «σαν αστέρια, που τελικά έσκασαν».

Το φινάλε ήταν μια μεγάλη ομοβροντία ρουκετών.

Ο Biringuccio μας λέει ότι ήταν:

Κατασκευάστηκαν έτσι ώστε αφού κινηθούν προς τα πάνω με μια μακριά ουρά και φαίνονται να έχουν τελειώσει, να εκρήγνυνται και κάθε μία να στέλνει εκ νέου έξι ή οκτώ ρουκέτες.

Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια έκρηξη φωτιάς, θορύβου και καπνού, την οποία οι θεατές παρομοίαζαν με τον ουρανό που έπεφτε στη γη ή με τις φωτιές της κόλασης – μια πραγματικά αποκαλυπτική εμπειρία.

Μέχρι τον 16ο αιώνα, φεστιβάλ πυροτεχνημάτων παρόμοια με το Girandola είχαν εξαπλωθεί στη βόρεια Ευρώπη.

Πυροτεχνήματα πάνω από το Castel Sant’Angelo στη Ρώμη, 1775

Αυλικά θεάματα

Τα στυλ επίδειξης πολλαπλασιάστηκαν και διαφοροποιήθηκαν.

Τα περισσότερα βεγγαλικά αυτής της περιόδου ήταν αυλικά θεάματα, που διοργανώνονταν για τον εορτασμό των πριγκίπων και των δράσεων τους και συχνά περιλάμβαναν περίτεχνα σκηνικά, τεχνητά κάστρα, μορφές τεράτων και μια σειρά από εξωτικά πυροτεχνήματα.

Βασιλικό πυροτέχνημα της 15ης Μαΐου 1749, χαρακτική του 18ου αιώνα

Το 1533, οι Άγγλοι γιόρτασαν τη στέψη της Άννας Μπολέιν με λέμβους στον ποταμό Τάμεση που μετέφεραν «άγριους άνδρες» που κρατούσαν πύρινα κοντάρια και έναν «μεγάλο κόκκινο δράκο που κινούνταν συνεχώς και έριχνε φωτιά».

Η βασίλισσα Ελισάβετ Α’ απολάμβανε επίσης επιδείξεις πυροτεχνημάτων τη δεκαετία του 1570.

Οι Γάλλοι βασιλείς παρακολουθούσαν αστρολογικά πυροτεχνήματα, με λιοντάρια (Λέων) και πυροτεχνήματα που έμοιαζαν με ήλιους και αστέρια.

Οι θεατές θαύμαζαν αυτά τα γεγονότα, η παραγωγή των οποίων μπορούσε να κοστίσει μια μικρή περιουσία.

Ωστόσο πολλοί έβρισκαν επίσης τα θεάματα τρομακτικά καθώς επρόκειτο για μια σπάνια και πρωτόγνωρη εμπειρία για πολλούς ανθρώπους.

Σχέδιο του 18ου αιώνα για επίδειξη πυροτεχνημάτων

Ένα διαχρονικό θέαμα

Από αυτή την άποψη, τα πρώτα πυροτεχνήματα ήταν αρκετά διαφορετικά από αυτά που απολαμβάνουμε σήμερα.

Πλέον είμαστε πολύ εξοικειωμένοι με τα πυροτεχνήματα, οπότε χρειάζεται μια μεγάλη επίδειξη για να μας εντυπωσιάσει.

Η αυλική πολιτική και οι περίτεχνες διακοσμήσεις του παρελθόντος έχουν προ πολλού εκλείψει χάρη στις τάσεις εξοικονόμησης στην πυροτεχνία τον 19ο αιώνα.

Τον 20ό αιώνα έγιναν απλές επιδείξεις χρωματιστού φωτός, αφήνοντας τους δράκους και τα κάστρα, σε σημείο που ένας κριτικός υποστήριξε ότι τα πυροτεχνήματα ήταν η πιο καθαρή μορφή αφηρημένης τέχνης.

Τα βασικά στοιχεία των πυροτεχνημάτων – η χρήση πυρίτιδας σφιχτά συσκευασμένης σε δοχεία για να δημιουργηθεί μια σειρά από εκρήξεις, λάμψεις, κρότους, σπινθήρες και θορύβους, μαζί με την τεράστια κλίμακα και το δράμα που δημιουργούν αυτά τα εφέ – παραμένουν μια σταθερή πηγή έκπληξης για το κοινό εδώ και πολλές εκατοντάδες χρόνια.

Τα πυροτεχνήματα, επαναπροσδιορισμένα με δημιουργικούς τρόπους, θα συνεχίσουν αναμφίβολα να μας εκπλήσσουν και να μας εντυπωσιάζουν για πολλούς αιώνες ακόμη.