Δημογραφικό: Στεγαστική κρίση και γενιές Υ και Ζ στην Ελλάδα

Το δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα αποτελεί γενικά μία από τις παραμέτρους που, εκτός των άλλων, επιδρούν και στις συνθήκες στέγασης του πληθυσμού, ειδικότερα δε των νεότερων γενεών. Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, ο πληθυσμός ηλικίας 30-45 ετών (γενιές Υ) αντιμετωπίζει όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες αυτόνομης στέγασης, ενώ το μέλλον είναι δυσοίωνο και για τις νεότερες γενιές (Ζ, άτομα 14-29 ετών σήμερα).

Αυτό δεν οφείλεται σε κάποια αύξηση του πλήθους τους, καθώς οι γενιές αυτές είναι σαφώς ολιγοπληθέστερες από τις προηγούμενες εξαιτίας κυρίως της πτώση των γεννήσεων μετά το 1980. Έτσι, με δεδομένο ότι οι δημογραφικές εξελίξεις δεν έχουν συμβάλει στη τρέχουσα στεγαστική κρίση, θα πρέπει να ανατρέξουμε σε εκτός της δημογραφίας πεδία για να αναζητήσουμε τους λόγους, αναφέρει το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών.

Οι δημογραφικές εξελίξεις δεν έχουν συμβάλει στη τρέχουσα στεγαστική κρίση

Το πρόβλημα της αυτόνομης στέγασης σε συνάρτηση με το δημογραφικό

Η συζήτηση στον δημόσιο διάλογο περιστρέφεται συχνά γύρω από τις χρονομισθώσεις, το πρόγραμμα «χρυσή βίζα» και τον σημαντικό αριθμό των κενών -μη αξιοποιήσιμων- κατοικιών στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τα μέτρα δε για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης επικεντρώνονται  στις χρονομισθώσεις, στη χρυσή βίζα και στις κενές κατοικίες, στη χορήγηση περιορισμένου αριθμού δανείων στις νεότερες γενιές με ευνοϊκούς όρους για την απόκτηση κύριας κατοικίας  καθώς και στην επιδότηση ενοικίων για ευάλωτα νοικοκυριά.

Ωστόσο, σύμφωνα με το ΙΔΕΜ, τα μέτρα αυτά δεν είναι δυνατόν να αμβλύνουν ουσιαστικά – πόσο μάλλον να επιλύσουν- το πρόβλημα της αυτόνομης στέγασης του μεγαλύτερου τμήματος των γενιών Υ και Ζ. Αυτά οφείλονται κυρίως στις συνθήκες παράγωγης κυρίας κατοικίας (το 2001-2010  είχαμε με βάση τα στοιχεία των δυο τελευταίων απογραφών κατά μέσο όρο ετησίως την προσθήκη 91,5 χιλ. νέων κατοικιών σε εθνικό επίπεδο και 30,5 χιλ. στην Αττική, ενώ το την επόμενη δεκαετία  είχαμε μόνον 26 και 4,5 χιλ. αντίστοιχα).

Είναι χαρακτηριστική η κατάρρευση των επενδύσεων σε κατοικία (και, ιδιαίτερα σε κύρια κατοικία): Οι επενδύσεις σε κατοικίες συνολικά (στοιχεία από την έκθεση του ΙΟΒΕ «Τάσεις, προκλήσεις και προοπτικές των κατασκευών», Μάρτιος 2024) το 2022  ανήλθαν σε μόλις 3,3 δισ. έναντι 25,2 το 2007 (-87%), με αποτέλεσμα να αντιπροσωπεύουν το 1,6% του ΑΕΠ έναντι του 10,8% το 2007 και, ακόμη και αν  το ποσοστό αυτό με βάση τις πρόσφατες εκτιμήσεις ξεπέρασε το 2023 και το 2024 το 2%,  η Ελλάδα  συνεχίζει να καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες-μέλη της ΕΕ.

Η κατάρρευση αυτή των επενδύσεων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κατάρρευση των στεγαστικών δάνειων, που το 2023 ήταν λιγότερα από 14 χιλ. έναντι 115 χιλ. το 2008.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος

Επιπλέον πρόβλημα αποτελούν οι συνθήκες πρόσβασης, δευτερευόντως δε στους τρείς προαναφερθέντες παράγοντες (Χρυσή βίζα, χρονομισθώσεις, κενές κατοικίες), αναφέρει η νέα μελέτη που υπογράφει ο καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης στο τελευταίο τεύχος των Δημογραφικών Νέων.

Στα παραπάνω προβλήματα έρχεται να προστεθεί το γεγονός πως οι συγκεντρωμένες κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα γενεές Υ και Ζ χαρακτηρίζονται εκτός από διαφοροποιημένα σε σχέση με τους γονείς τους πρότυπα κατοικίας, από υψηλή ανεργία, υποαπασχόληση, εργασιακή επισφάλεια, χαμηλά εισοδήματα, άκρως περιορισμένη δυνατότητα αποταμίευσης και ένα διάχυτο αίσθημα ανασφάλειας.

Για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης απαιτείται μια μακροπρόθεσμη στρατηγική και νέα εργαλεία παρέμβασης στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής, σύμφωνα με τη μελέτη. Απαιτείται ειδικότερα η δημιουργία ενός δημόσιου φορέα στεγαστικής πολιτικής και ενός αποθέματος ενοικιαζόμενων με χαμηλό ενοίκιο ενεργειακά αποδοτικών κοινωνικών κατοικιών.

Ποσοστά ιδιοκατοίκησης χαμηλότερα του 85% καταγράφονται στην Ελλάδα

Η επιλογή αυτή θα επέτρεπε να καλυφθεί και το μεγάλο έλλειμμα δημοσίας πολιτικής για κατοικία στην Ελλάδα η  οποία είναι και η μόνη ανάμεσα στις 19 χώρες-μέλη της ΕΕ με ποσοστά ιδιοκατοίκησης χαμηλότερα του 85% που δεν διαθέτει προγράμματα κοινωνικής κατοικίας.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως η χώρα μας είναι η μόνη στην ΕΕ των «27» που δεν διαθέτει προγράμματα κοινωνικής κατοικίας, ενώ δεν υπάρχει και ένας φορέας άσκησης στοχευμένων στεγαστικών παρεμβάσεων. Αντιθέτως στις υπόλοιπες χώρες του μπλοκ, αν εξαιρέσουμε την Ελλάδα καθώς και 7 πρώην σοσιαλιστικές χώρες στις οποίες το ποσοστό της ιδιοκατοίκησης είναι εξαιρετικά υψηλό (>85 %), θα διαπιστώσουμε ότι, από τις εναπομείνασες 19 χώρες, σε 7 (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Γαλλία, Φιλανδία, Νορβηγία, Σουηδία) το ποσοστό των κοινωνικών κατοικιών υπερβαίνει το 15% του συνολικού αποθέματος των κατοικιών και το 30% των ενοικιαζόμενων, σε άλλες 2 (Ιρλανδία και Τσεχία) εγγίζει το 10% του συνόλου και το 20% των ενοικιαζόμενων, ενώ στις υπόλοιπες 10 υπάρχει μεν αλλά είναι σχετικά περιορισμένο (<5% του αποθέματος).