Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσσαντ στις 8 Δεκεμβρίου ήταν μη αναμενόμενη, δεν συνεισφέρει αυτόματα στην αίσθηση σταθερότητας εντός της Συρίας αλλά και στην περιοχή, αλλά – παρά τις όποιες έγκυρες και ισχυρές επιφυλάξεις για την φύση της νέας κατάστασης και τις προθέσεις των νέων αρχόντων – έχει δημιουργήσει προσδοκίες για μια νέα αρχή για μια χώρα που έχει στην κυριολεξία διαλυθεί από τον υπερδεκαετή εμφύλιο και την ανάμειξη των ξένων δυνάμεων που αυτός προ(σ)κάλεσε.
Η συγκρότηση της Συρίας
Όμως, ακόμη και στο καλύτερο δυνατό σενάριο, ότι δηλαδή οι φανατικοί ισλαμιστές που κατέλαβαν την εξουσία σχεδόν κάνοντας παρέλαση στη Δαμασκό, είναι αυτό που ισχυρίζονται, η ανασυγκρότηση της Συρίας είναι ένα κολοσσιαίο έργο.
Η οικονομία της είναι κατά κυριολεξία ερειπωμένη και οι θεσμοί που αναγκαστικά θα αποτελούν συνέχεια από την προηγούμενη κατάσταση είναι ανίκανοι να σηκώσουν το βάρος της επόμενης μέρας.
Χρειάζεται ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις και διεθνή στήριξη για να ξεπεραστούν οι δομικές συνέπειες δεκαετιών καταπίεσης, καταστροφής και κατακερματισμού.
Πολλοί και πολλές μιλούν για την προοπτική επιστροφής κάποιων έστω από τα πέντε εκατομμύρια προσφύγων που υπολογίζεται ότι έχουν εγκαταλείψει την χώρα από το 2011. Ό
μως, όπως είναι τώρα η κατάσταση, η Συριακή οικονομία αδυνατεί να προσφέρει το παραμικρό σε όσους – ακόμη και λίγους – επιλέξουν να επιστρέψουν άμεσα.
Τα σενάρια
Οι επόμενοι μήνες θα διαμορφώσουν το μέλλον της μετα-ασσαντικής Συρίας. Τα σενάρια είναι κατά βάση δύο και μετά ένας μεγάλος συνδυασμός αυτών.
Αν οι μεταρρυθμίσεις προχωρούν και η διεθνής κοινότητα πειστεί για την ειλικρίνεια των προθέσεων της νέας κυβέρνησης να δημιουργήσεις μια πολιτεία μακριά από την απολυταρχία του πάλει ποτέ «Μπάαθ» και τον ολοκληρωτισμό ενός τζιχαδιστικού κράτους, τότε θα δούμε τις κυρώσεις να αίρονται και την αναγκαία βοήθεια να εισρέει.
Αν τα πράγματα εξελιχθούν διαφορετικά, τότε το ρίσκο της διολίσθησης σε μια νέα σύγκρουση και μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης δεν είναι καθόλου μικρό. Ας μην ξεχνάμε ότι η Hayat Tahrir al-Sham (HTS) είναι επισήμως χαρακτηρισμένη – και δικαίως – ως τρομοκρατική οργάνωση από τον ΟΗΕ, τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
Πόσο εύκολο πολιτικά είναι να αρθούν άμεσα οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στην Συρία; Μόνο αν υπάρξουν σαφή δείγματα πολιτικών μεταρρυθμίσεων και σταθερότητας.
Και η οικονομία δεν είναι το μόνο μέτωπο. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση είναι ένα άλλο με την παρουσία και τα συμφέροντα τρίτων να περιπλέκουν τα πράγματα.
Οι κερδισμένοι
Από την πρώτη στιγμή, θεωρήθηκε και μάλλον σωστά ότι κερδισμένοι από την δραματική αλλαγή είναι η Τουρκία και το Ισραήλ, αλλά και οι ΗΠΑ που σταθερά επεδίωκαν την ανατροπή του Άσσαντ και έτσι την αποδυνάμωση της ρωσικής και ιρανικής επιρροής στην Συρία και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Για το Ισραήλ, η αλλαγή αν και δεν εγγυάται περισσότερη ασφάλεια σίγουρα είναι ευπρόσδεκτη στο βαθμό που έτσι καταρρέει και το τελευταίο γεωστρατηγικό στήριγμα του Ιράν (μετά την Χαμάς και της Χεζμπολλάχ) και πλέον η Τεχεράνη δεν έχει την ικανότητα να εφοδιάζει τους κηδεμονευομένους της με όπλα και χρήματα.
Η «χερσαία γέφυρα» που ήταν η Συρία προς τον Λίβανο και την Ανατολική Μεσόγειο δεν υφίσταται πλέον. Οι ανησυχίες ασφάλειας του Ισραήλ, τώρα επικεντρώνονται στο νέο καθεστώς.
Οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις φρόντισαν με αστραπιαίες κινήσεις να καταστρέψουν το μεγαλύτερο κομμάτι του οπλοστασίου των Συριακών ενόπλων δυνάμεων και έτσι να ελαχιστοποιήσουν την δυνατότητα συγκρότησης (προς το παρόν δυνάμεων) που θα μπορούσαν να απειλήσουν το Ισραήλ.
Ο άλλος κερδισμένος είναι η Τουρκία. Η υποστήριξη που προσέφερε στην HTS και τις πλην Κούρδων δυνάμεις της Συριακής αντιπολίτευσης τώρα φαίνεται να την φέρνει σε θέση προνομιακού συνομιλητή.
O Ιμπραήμ Καλίν ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν στην Δαμασκό και ήδη η Τουρκία έχει διπλωματική παρουσία μετά το 2022. Με τον Άσσαντ εκτός, την Ρωσία και το Ιράν εκτός εικόνας αυτή τη στιγμή, η Άγκυρα μπορεί να ελπίζει ότι θα μπορέσει να προωθήσει τα συμφέροντά της και να αποκτήσει ένα ισχυρότερο στρατηγικό πλεονέκτημα.
Οι προτεραιότητες της Τουρκίας
Για την Τουρκία τρεις είναι οι βασικές προτεραιότητες. Πρώτον, να εξουδετερώσει την απειλή από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) οι οποίες υποστηρίζονται κυρίως από το PKK και τα παρακλάδια του στην Συρία.
Δεύτερον, να επισπεύσει τις διαδικασίες για τον επαναπατρισμό των τριών εκατομμυρίων αναγνωρισμένων Σύριων προσφύγων που ζουν στην Τουρκία και τρίτον να αποκτήσει στην Συρία ένα πολιτικό, διπλωματικό και σε κάποιο βαθμό στρατιωτικό προγεφύρωμα για να επηρεάζει τις εξελίξεις και να περιθωριοποιήσει τη Ρωσία και το Ιράν.
Αν και δεν υφίσταται σχέση εξάρτησης με την HTS, είναι βέβαιο ότι χωρίς την βοήθεια της Άγκυρας στο Ιντλίμπ, η ανασυγκρότηση και νομιμοποίηση της παρουσίας της πρώτης δεν θα ήταν τόσο αυτονόητη.
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία θα προσπαθήσει άμεσα να εξαργυρώσει την ευνοϊκή συγκυρία. Οι Κούρδοι ήδη έχουν καταλάβει ότι τα πράγματα δεν είναι εύκολα.
Έχουν αναρτήσει την σημαία του νέου καθεστώτος ως ένδειξη νομιμοφροσύνης και έχουν μετακινηθεί ανατολικά του Ευφράτη. Η αβεβαιότητα για την αμερικανική στάση μετά την ανάληψη καθηκόντων από τον Τραμπ είναι επίσης ένα μεγάλο αρνητικό για το μέλλον της de facto Κουρδικής αυτονομίας.
Αθήνα και Λευκωσία
Για την Αθήνα και την Λευκωσία, το μεγάλο ζήτημα είναι το ενδεχόμενο οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας με όρους που θα αγνοούν τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι μνήμες του Τούρκο-Λιβυκού μνημονίου είναι και πρόσφατες και έντονες. Πρέπει να τονιστεί ότι οι δύο περιπτώσεις δεν είναι ίδιες. Στην περίπτωση της Συρίας, οι δύο χώρες έχουν παρακείμενες ακτές και άρα μια διαδικασία οριοθέτησης δεν είναι παράνομη.
Η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να παρέμβει προληπτικά και να ζητήσει να ξεκινήσουν άμεσα συζητήσεις. Ακόμη θα μπορούσε να προτείνει μια τριμερή διαπραγμάτευση και να φέρει σε δύσκολη θέση την Άγκυρα.
Ή να προτείνει την παραπομπή της οριοθέτησης της Κυπριακο-Συριακής ΑΟΖ στην διεθνή δικαιοσύνη. Να μην ξεχνάμε ότι η Συρία δεν αναγνωρίζει τα Κατεχόμενα. Τίποτε δεν θα είναι εύκολο, αλλά υπό προϋποθέσεις η κατάσταση μπορεί να είναι και ευκαιρία…
*Ο Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Πρόεδρος του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Μεγάλη συνέντευξη σε σερβικό Μέσο παραχώρησε ο Φίλιπ Πετρούσεφ, όπου μεταξύ άλλων αναφέρθηκε και στον Εργκίν Αταμάν, αλλά και για την εμπειρία του από την Αμερική.
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ο Νετανιάχου «εξουσιοδότησε την αντιπροσωπεία της Μοσάντ, της Σιν Μπετ και του στρατού να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις στην Ντόχα», για την απελευθέρωση των ομήρων που κρατά η Χαμάς.
Τροχαίο δυστύχημα σημειώθηκε έξω από τα Σκόπια με αυτοκίνητο να πέφτει στον ποταμό Αξιό, από τον οποίο ανασύρθηκαν τα πτώματα τριών γυναικών, ενώ αναζητείται ένας άνδρας.
Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, ακούστηκαν πελώριες εκρήξεις σε περιοχή νότια του Χαλεπιού όπου, σύμφωνα με ΜΚΟ, το Ισραήλ βομβαρδίζει εγκαταστάσεις του συριακού στρατού.
Πράκτορες εισήλθαν στην επίσημη προεδρική κατοικία στη Σεούλ προκειμένου να συλλάβουν τον παυθέντα πρόεδρο, αλλά «εμποδίζονται από στρατιωτική μονάδα στο εσωτερικό».
Αστυνομικός και αστυνομικίνα τραυματίστηκαν από την έκρηξη «άγνωστου αντικειμένου» σε συνοικία του Βερολίνου, κατά τη διάρκεια «περιπολίας ασφαλείας ρουτίνας».
Οι κάτοικοι είναι πλέον όμηροι του πολέμου μέσα στο καρτέλ της πολιτείας Σιναλόα του Μεξικού, ενώ η Γουαναχουάτο δοκιμάζεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εξαιτίας του ατελείωτου κύματος βίας.
Είκοσι τρία μέλη οργανώσεων υποστηριζόμενων από την Αγκυρα και μέλος του στρατιωτικού συμβουλίου της Μάνμπιτζ, που αναφέρεται στις ΣΔΔ, έχασαν τη ζωή τους σε εχθροπραξίες στη βόρεια Συρία.
Το μαζούτ έχει πλέον φτάσει στις ακτές της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα, με τους εθελοντές που καθαρίζουν τις ακτές να διαμαρτύρονται για απουσία του κράτους.
Τα ξημερώματα της 3ης Δεκεμβρίου 1984, αέριο ισοκυανικό μεθύλιο διέρρευσε από αμερικανικό εργοστάσιο εντομοκτόνων και προκάλεσε φρικτό θάνατο για χιλιάδες ανθρώπους.
