Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις ινδικές γλώσσες (Μέρος Δ’)

Ο πλέον διάσημος από τους έλληνες αυτούς βασιλιάδες της Ανατολής –ελλείψει ιστορικών πηγών βασιζόμαστε σε ινδοελληνικά νομίσματα για να συντάξουμε τον κατάλογό τους– υπήρξε περί τα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. ο Μένανδρος, ο οποίος σύμφωνα με πολύ μεταγενέστερες ινδικές πηγές προσηλυτίστηκε στο βουδισμό. Μάλιστα, ο Πλούταρχος περιγράφει στα Ηθικά του τη νεκρική τελετή του Μενάνδρου: αγώνας μεταξύ πόλεων για τα λείψανά του, ισομερές μοίρασμα της τέφρας και ανέγερση μνημείου σε κάθε πόλη (Μενάνδρου δε τινος εν Βάκτροις επιεικώς βασιλεύσαντος είτ’ αποθανόντος επί στρατοπέδου, την μεν άλλην εποιήσαντο κηδείαν κατά το κοινόν αι πόλεις, περί δε των λειψάνων αυτού καταστάντες εις αγώνα μόλις συνέβησαν, ώστε νειμάμενοι μέρος ίσον της τέφρας απελθείν, και γενέσθαι μνημεία παρά πάσι τανδρός). Λίγες δεκαετίες αργότερα ο Ηλιόδωρος του Δίωνος, διπλωματικός απεσταλμένος του ινδοέλληνα βασιλιά Αντιαλκίδα στο βασιλιά της Οζήνης (Ουτζαΐν στα ινδικά), έδωσε εντολή να ανεγερθεί μια στήλη προς τιμήν του Βισνού (ινδουιστικής θεότητας) και να χαραχτεί μια επιγραφή σε μέση ινδική γλώσσα, γεγονός που υποδηλώνει την πολιτισμική αφομοίωση των Ελλήνων που ήταν εγκατεστημένοι επί σειράν γενεών στην Ινδία.

Πάντως, παρά την ελληνική κυριαρχία στη βορειοδυτική Ινδία επί δύο περίπου αιώνες, τα ελληνικά δάνεια στις ινδικές γλώσσες είναι ελάχιστα. Κατ’ αρχάς, ορισμένες λέξεις δανεισμένες από την πολιτική ορολογία της ελληνικής απαντούν σε επιγραφές της μέσης ινδικής γλώσσας που έχουν εντοπιστεί σε ορεινές περιοχές, στη σύγχρονη συνοριακή ζώνη μεταξύ Πακιστάν και Αφγανιστάν. Τα εν λόγω δάνεια, που αναμφίβολα φανερώνουν την πολιτική και πολιτισμική επιρροή που άσκησαν οι έλληνες κατακτητές στα εδάφη αυτά της Ανατολής, εξαφανίστηκαν αργότερα. Σπάνια είναι τα ελληνικά δάνεια και στα σανσκριτικά, κάποιες λέξεις προερχόμενες από την τεχνική ή την εμπορική ορολογία. Εξάλλου, γνωρίζουμε ότι οι Κοσσανοί (Κοσσαίοι), οι κατακτητές της βορειοδυτικής Ινδίας, διατήρησαν αρχικά την ελληνική ως γλώσσα του διοικητικού μηχανισμού τους, μέχρις ότου υιοθέτησαν (αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ.) τη βακτριανική (βακτρική), τη γλώσσα των Ιρανών της Βακτριανής (Βακτρίας). Οι ανωτέρω διαπιστώσεις είναι ευθυγραμμισμένες με τη γενικότερη τάση των Ινδών να αφομοιώνουν τις ξενικές επιδράσεις και να τις καθιστούν κομμάτι της παράδοσής τους, με αποτέλεσμα να εξαλείφεται με την πάροδο του χρόνου οποιαδήποτε ανάμνηση αλλότριων επιρροών ή επεμβάσεων.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ασημένιο νόμισμα του Μενάνδρου, του πλέον διασήμου των ινδοελλήνων βασιλέων, εκτιθέμενο στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις ινδικές γλώσσες (Μέρος Α’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις ινδικές γλώσσες (Μέρος Β’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις ινδικές γλώσσες (Μέρος Γ’)