Γιώργος Μπλάνας: Το ξεσκέπασμα

Μαθητής βαριόμουν αφάνταστα. Αρχές του ’80 και το σχολείο για ένα ανήσυχο παιδί σαν και εμένα σήμαινε ώρες στο θρανίο, ξυλιές με βέργα στα χέρια από το δάσκαλο κι ακόμα περισσότερες τιμωρίες στο σπίτι, μπας και στρωθώ επιτέλους στο διάβασμα. Μέχρι που ήρθε στην τάξη ο κύριος Γρηγορόπουλος. Ο μοναδικός δάσκαλος που κατάφερε να με κάνει, χωρίς απειλές και ξύλο, να συγκεντρωθώ στο μάθημα. Το μάθημα μαζί του ήταν ταξίδι. Ως δεινός επαγωγός, μετέδιδε την ύλη με έναν τρόπο μαγικό.

Φέρνω στο νου μου τον εμπνευσμένο δάσκαλο της πέμπτης δημοτικού, γιατί όπως ο Γρηγορόπουλος έτσι κι ο Γιώργος Μπλάνας υπήρξε δάσκαλός μου. Εκεί, γύρω στα είκοσι τρία μου χρόνια, όντας ένας αφελής φέρελπις λογοτέχνης, βρέθηκε ένας άνθρωπος να προσεγγίσει με αγάπη τα πρωτόλειά μου, δίνοντάς μου για πρώτη φορά την αίσθηση πως η λογοτεχνία είναι μια εντελώς σοβαρή απασχόληση και πως κάθε άλλο παρά ξέφραγο αμπέλι είναι.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη συμβολή του στα πρώτα μου βήματα. Ήμουν νέος, δεν είχα γνώσεις, παρά μόνο το πάθος να γράφω ποιήματα. Ο Μπλάνας, αρκετά επιεικής μπορώ να πω αναλογιζόμενος τις παρατηρήσεις του σήμερα, εντόπισε τη φλόγα εκείνη, παρ’ όλα τα ατοπήματα, τα κενά, την αφέλεια ενός νέου ανθρώπου που προσπαθεί να βρει το δρόμο και τη φωνή του.

Νιώθω τυχερός που σε εκείνα τα πρώτα βήματα συνάντησα αυτόν τον άνθρωπο, που, παρά τη σπάνια ευρυμάθειά του, παρέμεινε ταπεινός. Που ό,τι έκανε το περιέβαλλε με αγάπη, χωρίς να θέλει να το παίξει αυθεντία. Η βαθιά του φωνή εξέπεμπε σιγουριά, καλοσύνη, στοχαστικότητα, τον άκουγα όπως ακούει ένα παιδί τις αφηγήσεις του παππού του δίπλα στο τζάκι μια κρύα χειμωνιάτικη νύχτα.

Δεν θα ξεχάσω το αίσθημα εκείνο, όταν είχα εκδώσει το Στο σκοτάδι μετέωρος κι έλαβα μια επιστολή του τεσσάρων σελίδων, όπου μου εξηγούσε γιατί ασυνείδητα δεν ονόμασα το βιβλίο Μετέωρος στο σκοτάδι. Αυτός ήταν ο Γιώργος Μπλάνας. Έσκυβε σαν αρχαιολόγος και με υποδειγματική υπομονή και επιμονή αναζητούσε τις πιο μύχιες αιτίες γιατί γράφουμε όπως γράφουμε. Μπορούσε να σου δείξει τρόπους ανάλυσης της γραφής σου με σκοπό να ανακαλύψεις τελικά τι κρύβεται πίσω από ένα ποίημα. Ένας αυθεντικός στυλίτης του λόγου. Που τον σέβονταν.

Για τον Μπλάνα οι λέξεις είχαν αυτόν τον ανώτερο προορισμό: να χαρτογραφήσουν έναν άλλο κόσμο από αυτόν που μας είχε επιβάλει ο χρόνος και η αδιάλλακτη πραγματικότητα. Ή όπως ο ίδιος γράφει: «Το να θυμάσαι έναν άγριο κρίνο στον άνεμο είναι ένα πράγμα. / Το να θυμάσαι την προσπάθειά του να παραμείνει όρθιος, ένα άλλο: / πιο κοντινό στην ποίηση, αλλά όχι ποίηση ευτυχώς. / Ποίηση είναι η αίσθηση πως ο κρίνος μπορεί να σε θυμάται…»

Σε αυτή την ανατροπή πίστεψε ο Γιώργος Μπλάνας. Μπορεί να τον οδήγησε στη μοναξιά, αλλά ακόμα κι αυτή τη μετέτρεψε σε τραγούδι. Όποιος είχε την τύχη να τον γνωρίσει και να συναναστραφεί μαζί του, μπορούσε να νιώσει την αγωνία του να ανακαλύψει ακόμα και το πιο σκοτεινό σημείο της ανθρώπινης ψυχής, να το φέρει στο φως για να το κοιτάξει.

Δεν είναι εύκολο κι ούτε ανώδυνο. Έρχεσαι διαρκώς σε αντιπαράθεση με τη ζωή σου, με τις ζωές των άλλων, με όλα εκείνα που θολώνουν την ακρίβεια του νοήματος. Μέσα σε έναν κόσμο που πλατσουρίζει στα λασπόνερα, ενώ πιστεύει πως έχει κατακτήσει ωκεανούς, η γνώση των περιορισμών μας μάς εκθέτει, αλλά και μας προετοιμάζει να τα βάλουμε εντέλει με τις ψευδαισθήσεις μας.

Αυτό κρατώ από τον συνομιλητή Γιώργο Μπλάνα. Σε ωθούσε να υποψιαστείς πως γύρω σου πολλά έχουν αρχίσει να τρίζουν και να ραγίζουν, και πως πρέπει επιτέλους να μην τα αγνοήσεις. Η ποίησή του είναι ένα φιλοσοφικό ερώτημα, διότι δεν αναζητά απαντήσεις, αλλά αυτό το ξεσκέπασμα, την παραδοχή ότι είμαστε εφήμεροι.

Θα μου λείψει αυτή η λοξή ματιά. Τα ποιήματά του, τα δοκίμιά του (που επιβάλλεται κάποια στιγμή να εκδοθούν), οι μεταφράσεις του, ακόμα και οι εισαγωγές που έχει γράψει σε βιβλία άλλων, αποτελούν μια πραγματεία αναζήτησης. Ανατρέχω συνεχώς στα βιβλία του, γιατί εκτός από την παρηγοριά ότι τελικά γράφεται μεγάλη ποίηση ακόμα και σήμερα, μου απλώνουν το χέρι σε στιγμές αδυναμίας, όταν γύρω μου ο κόσμος σκοτεινιάζει. Νιώθω πως έχω δίπλα μου κάποιον που μπορώ να εμπιστευτώ, κάποιον που έχει αισθανθεί την ίδια μοναξιά με τη δική μου, αλλά κατάφερε να βγει στο φως. Είναι σπάνιο, αλλά όταν συμβαίνει είναι παρήγορο. Να συναντήσεις ανθρώπους που σε καθόρισαν, σου έδωσαν μια ελαφριά σπρωξιά για να σηκωθείς και να αναλάβεις τις ευθύνες σου.

Εκείνος ο νέος στα τέλη της δεκαετίας του ’90 έχει γίνει πια πενήντα χρονών. Έχουν αλλάξει τόσα γύρω του. Ο Γιώργος Μπλάνας ως φυσική παρουσία δεν υπάρχει πια. Αυτό όμως που μένει είναι η σκέψη του. Τυπωμένη. Η δική του ανοιχτή επιστολή προς όλους εμάς. Μας την έχει προσφέρει γενναιόδωρα. Ας την εκτιμήσουμε κάνοντάς την κτήμα μας. Θα μας χρειαστεί. Γιατί όπως γράφει ο ίδιος «για την μελλοντική μας κόλαση δουλεύω πια. Τι άλλο μπορώ ν’ αδράξω από τον χρόνο, σκύλα των δαχτύλων γραφή; Ε, λοιπόν, ένα όνομα είμαι. Δεν αρκεί; Αν όχι… Delete!»

*Κείμενο του ποιητή Γιώργου Λίλλη για το συνονόματο δάσκαλό του, τον ομότεχνο Γιώργο Μπλάνα. Είχε δημοσιευτεί στο 54ο τεύχος του τριμηνιαίου περιοδικού ποίησης «Τα Ποιητικά» (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2024, εκδόσεις «Γκοβόστη»), το οποίο περιελάμβανε σελίδες αφιερωμένες στη μνήμη του Γιώργου Μπλάνα.

Ο Γιώργος Λίλλης

Το συγγραφικό έργο του γεννημένου στη Γερμανία (1974) Γιώργου Λίλλη περιλαμβάνει, πέραν των ποιητικών βιβλίων, πεζά, κριτικές, δοκίμια και μεταφράσεις.

Ο Γιώργος Μπλάνας του Ιωάννη και της Νότας, ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας, μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων, γεννήθηκε στις 17 Ιουλίου 1959 και απεβίωσε στις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο των γραμμάτων το 1987 με την έκδοση της ποιητικής συλλογής Η ζωή κολυμπά σαν φάλαινα ανύποπτη πριν την σφαγή.

Εξέδωσε ικανό αριθμό ποιητικών συλλογών και μετέφρασε πλήθος αρχαίων ελλήνων και ξένων συγγραφέων.