Νεκροί χωρίς όνομα: Επιστήμονες προσπαθούν να ταυτοποιήσουν μετανάστες που πέθαναν στη θάλασσα

Από τις δεκάδες χιλιάδες μετανάστες που πεθαίνουν προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη, μόνο το ένα πέμπτο περίπου ταυτοποιείται ποτέ επίσημα, σύμφωνα με τον Guardian.

Για τους συγγενείς τους, αυτή η άγνοια αποτελεί ένα ανοιχτό τραύμα.

Ωστόσο, ένα πρόσφατα δημιουργημένο δίκτυο ιατροδικαστών προσπαθεί να το αλλάξει αυτό, μέσω της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών και διαδικασιών που βοηθούν τις προσπάθειες ταυτοποίησης.

Το δίκτυο επιστημόνων

Η δράση Migrant Disaster Victim Identification (MDVI) που ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο συγκεντρώνει εμπειρογνωμοσύνη από όλη την Ευρώπη για να αντιμετωπίσει αυτό που η πρόεδρός της, καθηγήτρια Καρολάιν Γουίλκινσον του Πανεπιστημίου John Moores του Λίβερπουλ (LJMU), περιγράφει ως αυξανόμενη ανθρωπιστική κρίση αγνώστων – μη ταυτοποιημένων νεκρών μεταναστών στην Ευρώπη.

«Πιστεύεται ότι τουλάχιστον 25.000 άνθρωποι έχουν πεθάνει τα τελευταία 10 χρόνια διασχίζοντας μόνο τη Μεσόγειο, και αυτό δεν συνυπολογίζει καν εκείνους που πεθαίνουν στη στεριά και σε άλλες διαδρομές», δήλωσε η Γουίλκινσον.

«Μόνο το 25% από αυτούς ταυτοποιούνται ποτέ επίσημα – και αυτοί είναι μόνο εκείνοι των οποίων βρέθηκαν τα πτώματα.».

Ωστόσο, οι αριθμοί αυτοί αποτελούν «μια ελάχιστη εκτίμηση, ειδικά επειδή στις υπερπόντιες διελεύσεις, υπάρχει πραγματικά μεγάλη πιθανότητα οι βάρκες απλά να εξαφανίζονται», δήλωσε η Τζούλια Μπλακ, από το Πρόγραμμα Αγνοούμενων Μεταναστών του ΔΟΜ .

«Αν εξαφανιστούν χωρίς ίχνη, ρεαλιστικά, οι μόνοι άνθρωποι που γνωρίζουν ότι αγνοούνται είναι οι οικογένειές τους».

Δυσκολίες στην έρευνα

Ένα ζήτημα είναι ότι, σε αντίθεση με άλλες καταστροφές, οι άνθρωποι συχνά δεν έχουν μαζί τους διαβατήρια ή άλλες μορφές ταυτοποίησης που θα μπορούσαν να δώσουν στους ερευνητές ισχυρές ενδείξεις για την ταυτότητά τους.

Ένα άλλο είναι η απροθυμία των φίλων ή των μελών της οικογένειας να συνεργαστούν με τις αρχές.

Συνεντεύξεις με άτομα που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και αναζητούσαν κάποιον που είχε εξαφανιστεί καθ’ οδόν προς εκεί έδειξαν ότι ο φόβος για το δικό τους μεταναστευτικό καθεστώς ήταν ένας κοινός παράγοντας.

«Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ένας συνεντευξιαζόμενος που είπε: ‘Δεν μπορείς πραγματικά να ψάχνεις για κάποιον άλλον, όταν πρέπει να κρύβεσαι’», δήλωσε ο Μπλακ.

Μέχρι πρόσφατα, οι χώρες ήταν απρόθυμες να αντιμετωπίσουν τους μετανάστες ως περιστατικά ταυτοποίησης θυμάτων καταστροφών (DVI), πράγμα που σημαίνει ότι ορισμένα ιατροδικαστικά πρωτόκολλα μπορεί να μην ακολουθηθούν και να μην πραγματοποιηθεί η βέλτιστη συλλογή δεδομένων.

Πιστεύεται ότι τουλάχιστον 25.000 άνθρωποι έχουν πεθάνει τα τελευταία 10 χρόνια διασχίζοντας μόνο τη Μεσόγειο

«Εάν πρόκειται για περιστατικό DVI, οι χώρες μπορούν επίσης να ζητήσουν βοήθεια από την Ιντερπόλ και από άλλες χώρες μέλη, γεγονός που οδηγεί σε περισσότερους δυνητικούς πόρους», δήλωσε ο Γουίλκινσον.

«Εάν δεν πρόκειται για περιστατικό DVI, τότε η έρευνα μπορεί συχνά να θεωρηθεί ποινική, με αρνητικές συνέπειες για τυχόν επιζώντες, ομάδες υποστήριξης ή οικογένειες των θυμάτων».

Ταυτοποίηση θυμάτων καταστροφών

Ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια, οι συζητήσεις σχετικά με τους μετανάστες στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας DVI της Ιντερπόλ έχουν ενταθεί.

Σύμφωνα με τον Μάρσντεν, αναπληρωτή πρόεδρό της, το κύριο μέλημά τους είναι η σύνδεση και η υποστήριξη προγραμμάτων όπως αυτό της Γουίλκινσον.

Δεν μπορείς πραγματικά να ψάχνεις για κάποιον άλλον, όταν πρέπει να κρύβεσαι

Η δράση MDVI προσανατολίζεται κυρίως στην ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να αντιμετωπίσει τους χιλιάδες θανάτους στα σύνορά της, μέσω της οικοδόμησης ερευνητικών συνεργασιών και της αύξησης του αριθμού των ανθρώπων που διαθέτουν την συγκεκριμένη τεχνογνωσία.

Μία από τις πρωτοβουλίες της είναι η διερεύνηση της χρήσης «δευτερογενών αναγνωριστικών στοιχείων», όπως τα χαρακτηριστικά του προσώπου ενός ατόμου, τα εκ γενετής σημάδια, τα τατουάζ ή τα σκουλαρίκια, ως νομικά μέσα ταυτοποίησης.

Εναλλακτικές μέθοδοι  αναγνώρισης

Αν και τα χαρακτηριστικά αυτά χρησιμοποιούνται ήδη ανεπίσημα, τα οδοντιατρικά αρχεία, το DNA και τα δακτυλικά αποτυπώματα είναι επί του παρόντος τα μόνα αναγνωριστικά που γίνονται νομικά αποδεκτά.

Όσοι μένουν πίσω δεν μπορούν να θρηνήσουν σωστά μέχρι να πάρουν τις απαντήσεις που τους αξίζουν για το αγαπημένο τους πρόσωπο

Ωστόσο, η δυσπιστία απέναντι στις αρχές σημαίνει ότι τα μέλη της οικογένειας μπορεί να είναι απρόθυμα να παράσχουν δείγματα DNA για σύγκριση με αγνώστου ταυτότητας ανθρώπινα λείψανα, ενώ τα αποτυπώματα και τα οδοντιατρικά αρχεία για τον αγνοούμενο μπορεί να μην υπάρχουν.

Συχνά πιο εύκολα διαθέσιμες είναι οι φωτογραφίες του αγνοούμενου.

Τον Αύγουστο, η Γουίλκινσον και οι συνάδελφοί της δημοσίευσαν μια μελέτη στην οποία συγκρίθηκαν μεταθανάτιες εικόνες 29 ταυτοποιημένων μεταναστών με ένα αρχείο εικόνων που είχαν ληφθεί όταν τα άτομα αυτά ζούσαν.

Ακολουθώντας ένα πρωτόκολλο που είχαν αναπτύξει προηγουμένως, οι ερευνητές εξέτασαν διάφορες περιοχές του προσώπου για να δουν αν μπορούσαν να αντιστοιχίσουν τις σωρούς με το σωστό ζωντανό άτομο.

Το συνολικό ποσοστό ακρίβειας ήταν 85%.

Μια άλλη συνεργασία που προέκυψε από την πρωτοβουλία MDVI είναι η ανάπτυξη φορητών σαρωτών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι πρώτες βοήθειες για να καταγράφουν τα χαρακτηριστικά των νεκρών μεταναστών, πριν αρχίσει η περαιτέρω αποσύνθεση, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιτυχούς αναγνώρισης.

«Η μαγεία της τρισδιάστατης απεικόνισης είναι ότι, αφού καταγραφεί μια εικόνα, μπορείτε να αλλάξετε τις γωνίες, τον φωτισμό και να εισαγάγετε διάφορα τεχνουργήματα που θα μπορούσαν να κάνουν το πρόσωπο πιο αναγνωρίσιμο», δήλωσε ο δρ Φρέντερικ Μπεζόμπες στο LJMU, ο οποίος αναπτύσσει τους σαρωτές.

Μετανάστες και επιστήμη της θάλασσας

Άλλες τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν πρόσφατα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στην ανάκτηση ανθρώπων που πεθαίνουν στη θάλασσα.

Μιλώντας στο πρώτο ετήσιο συνέδριο της δράσης MDVI τον Σεπτέμβριο, ο Δρ Τόμας Νταμπρόβσκι από το Ινστιτούτο Θάλασσας στο Γκάλγουεϊ της Ιρλανδίας περιέγραψε το λογισμικό που είχε αναπτύξει για να προβλέψει πού είναι πιθανό να ξεβραστούν πτώματα ή ζωντανοί επιζώντες ναυτικών ατυχημάτων.

Χρησιμοποιείται ήδη από τις ιρλανδικές αρχές για να βοηθήσει τις έρευνές τους.

Παρόλο που η τεχνολογία αυτή δεν χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα MDVI και δεν εφαρμόζεται ακόμη στις επιχειρήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στη Γαλλία, ο Νταμπρόβσκι δήλωσε ότι διαθέτει αυτή τη δυνατότητα, καθώς το μοντέλο καλύπτει τη δυτική Σκωτία, τη Θάλασσα της Ιρλανδίας, τη Μάγχη και τις γαλλικές ακτές του Ατλαντικού.

Η έρευνα σε τέτοιες μεθόδους μόλις αρχίζει και θα χρειαστούν περισσότερα για να διαπιστωθεί η εγκυρότητά της, αλλά η ηθική ανάγκη να δοθεί ένα όνομα στις χιλιάδες που χάνονται στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη ή στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι τεράστια.

Το έργο αυτό αφορά τελικά τους ανθρώπους που μένουν πίσω

«Το έργο αυτό αφορά τελικά τους ανθρώπους που μένουν πίσω. Δεν μπορούν να θρηνήσουν σωστά μέχρι να πάρουν τις απαντήσεις που τους αξίζουν για το αγαπημένο τους πρόσωπο», δήλωσε ο Μάρσντεν.

«Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο ή μικρό είναι το κομμάτι τους που παίρνουν πίσω, είναι πραγματικά σημαντικό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάνουμε αυτή τη δουλειά, ώστε να μπορέσουμε να τους βοηθήσουμε να κλείσουν αυτό το κεφάλαιο και να τους επιτρέψουμε με κάποιο τρόπο να προχωρήσουν παρακάτω».