Δημήτρης Καραϊτίδης: Τα δύσκολα που ζήσαμε με τον Κώστα Σημίτη

Γράφει ο Δημήτρης Καραϊτίδης*

Μετά την εκδημία του Κώστα Σημίτη, ιδιαίτερα σημαντικού και υπεύθυνου πολιτικού άνδρα, αλλά και αξιόλογου ανθρώπου,  ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα με αφοσίωση και παραγωγή πλούσιου έργου, παραθέτω σε συντομία ορισμένες εντυπώσεις μου από τη συνεργασία που είχα μαζί του ως διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του, αφότου εξελέγη πρωθυπουργός.

1.        Ο Σημίτης διακρινόταν για την απλότητα της συμπεριφοράς του αλλά και τη σοβαρότητα της όλης του προσωπικότητας. Διέθετε βαθιά καλλιέργεια και επιστημονική κατάρτιση, στοιχεία που ανέκυπταν ανάγλυφα από τη στάση του που χαρακτηριζόταν από σεμνότητα χωρίς την παραμικρή επίδειξη έπαρσης ή υπεροπτικού ύφους. Γενικά ήταν εσωστρεφής και συγκρατημένος, εμφανώς αρνητικός σε πληθωρικές αβρότητες καθώς και φειδωλός σε πέραν του μέτρου φιλοφρονήσεις. Απέναντι όμως στους φίλους του έδειχνε εγκαρδιότητα και οικειότητα. Στον λόγο δε, και στη στάση του ήταν ευθύς και ειλικρινής.

2.        Στις σχέσεις με τους συνεργάτες του ήταν απαιτητικός και συχνά αυστηρός, ποτέ όμως προσβλητικός στα σχόλια του. Επίσης, ήταν άκρως μεθοδικός και εργατικός και απαιτούσε από αυτούς αντίστοιχη επιμέλεια και απόδοση. Πάντως, στις συσκέψεις διαμόρφωνε μία άνετη αλλά εντός κανόνων ατμόσφαιρα, δεχόμενος προτάσεις και ιδέες επί των συζητούμενων θεμάτων και προτρέποντας πάντοτε σε καλό σχεδιασμό ενεργειών.

3.        Στις επίσημες επαφές του με ομολόγους του και άλλους ξένους συνομιλητές του, φρόντιζε να είναι άριστα ενημερωμένος και τους αντιμετώπιζε με ψυχραιμία και προσοχή «κόβοντας» εγκαίρως την διάθεση επιβολής που κάποιοι εξ αυτών επιχειρούσα να εκδηλώσουν για να ελέγχουν το κλίμα της συζήτησης. Επιπλέον, ήταν ουσιαστικός και επίμονος στις θέσεις του με ασφαλή επιχειρήματα.

4.        Εν ολίγοις ο Σημίτης υπήρξε ένας υψηλού επιπέδου πολιτικός, εκ πεποιθήσεως ένθερμος ευρωπαϊστής και με πραγματιστική και μεταρρυθμιστική αντίληψη των γεγονότων και των εξελίξεων, οποιαδήποτε γνώμη και αν έχει κανείς για την εφαρμοσθείσα πολιτική του και για τις όποιες ατέλειες ή αδυναμίες που αυτή παρουσίαζε.

Ο Σημίτης στην εξωτερική πολιτική

Σε ότι αφορά τον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, πρέπει να σημειώσω ότι ο Σημίτης απέκτησε γρήγορα ένα ιδιαίτερο κύρος και οι συνομιλητές του έδειχναν εμπιστοσύνη στην αξιοπιστία του.

Σε ότι αφορά τα πεπραγμένα του, πλην της εισόδου στο ευρώ και το κορυφαίο, κατά κοινή αναγνώριση, επίτευγμα εισδοχής της Κύπρου στην ΕΕ θα αναφέρω δύο θέματα για τα οποία ο πρώην πρωθυπουργός υπέστη έντονη κριτική: Την κρίση στα Ίμια (το 1996), τη δήλωση της Μαδρίτης (1997), καθώς και τα συμφωνηθέντα στο Ελσίνκι (1999) για τα οποία ποικίλοι σχολιαστές εξέφρασαν αντιρρήσεις ή ζωηρές επιφυλάξεις.

Κρίση Ιμίων

Την δραματική νύχτα της κρίσης των Ιμίων, στο πολύ φορτισμένο από ένταση και ανησυχία συμβούλιο που συγκλήθηκε στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή και με ορατό τον κίνδυνο ένοπλης σύγκρουσης Ελλάδος – Τουρκίας, συνέβησαν περιστατικά παράδοξα και λυπηρά καθώς διαπιστώθηκε από τους συμμετέχοντες ότι υπήρχε εμφανές πρόβλημα αποτελεσματικής συνεννόησης μεταξύ κυβέρνησης και Ενόπλων Δυνάμεων, δηλαδή μεταξύ πρωθυπουργού και Αρχηγού ΓΕΕΘΑ.

Η χρονική στιγμή και άλλοι λόγοι δεν μου επιτρέπουν προς το παρόν να αναφερθώ λεπτομερώς στο ανωτέρω θέμα. Θα σημειώσω, όμως, ένα στοιχείο βαρύνουσας σημασίας που είναι ενδεικτικό της ιδιόμορφης κατάστασης εκείνης της συνεδρίασης, στην οποία μου εδόθη άδεια να παρίσταμαι.

Ολίγον πριν από την έναρξη της σύσκεψης είχα προσέλθει στο γραφείο του πρωθυπουργού για κάποιο υπηρεσιακό θέμα, ενώ βρισκόταν εκεί ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Χρήστος Λυμπέρης και συνομιλούσε με τον Κώστα Σημίτη για το γνωστό θέμα που είχε δημιουργηθεί με την προσάραξη του τουρκικού πλοίου  και τον ισχυρισμό των Τούρκων ότι τα Ίμια είναι περιοχή τουρκικής δικαιοδοσίας.

Ο πρωθυπουργός τόνιζε με έμφαση στον Αρχηγό ότι ενόψει της επερχόμενης κρίσης και προς αποφυγή ανεπιθύμητων στρατιωτικών κινήσεων της Άγκυρας επί του πεδίου θα έπρεπε να ληφθούν απαραιτήτως τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας ώστε να αποκλειστεί οιαδήποτε επιζήμια τουρκική ενέργεια.

Και ο Αρχηγός απαντούσε ότι μέτρα έχουν ήδη ληφθεί στα μεγάλα Ίμια γιατί εκεί εκτιμούσε ότι πιθανόν θα δημιουργείτο θέμα παρά την επιμονή του πρωθυπουργού για τη φύλαξη όλου του νησιωτικού συμπλέγματος. Όταν στη σύσκεψη έγινε γνωστή η απόβαση Τούρκων στρατιωτών και, βεβαίως, ετέθη το εύλογο ερώτημα γιατί δεν είχαν ληφθεί μέτρα και στο χώρο εκείνον η απάντηση του ήταν ότι δεν είχε λάβει ποτέ τέτοια οδηγία.

Επίσης όταν τα πρακτορεία μετέδωσαν την είδηση της πτώσης του ελικοπτέρου ο Αρχηγός ανέφερε ότι δεν είχε λάβει τέτοια ενημέρωση. Τελικά, η επιβεβαίωση ήρθε μετά τη λήξη της συνεδρίασης.

Το ανακοινωθέν της Μαδρίτης

Ως προς το περιβόητο ανακοινωθέν της Μαδρίτης, η σύνταξη του οποίου ήταν αντικείμενο συνεργασίας των ΥΠΕΞ Ελλάδος – Τουρκίας (Πάγκαλος και Τζεμ) με τη συνδρομή των ΗΠΑ, η έγκριση του από τον πρωθυπουργό έγινε με την προσδοκία ότι θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Εντούτοις, ο μοιραίος όρος των «θεμιτών ζωτικών συμφερόντων» που υπήρχε στο κείμενο, ανέτρεψε την εκτίμηση αυτή όπως απεδείχθη από την μετέπειτα στάση της Άγκυρας.

Το Ελσίνκι

Ως προς το «Ελσίνκι», ασφαλώς το σχετικό κείμενο περιείχε ευνοϊκά στοιχεία για τα ελληνικά συμφέροντα, ιδίως όσον αφορά τη δέσμευση της τουρκικής πλευράς να προβεί σε ενέργειες για την επίλυση τω ν διαφορών της με γειτονικές της χώρες, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας και, εν αδυναμία επίλυσης, το θέμα να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο. Αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά, αλλά και πάλι η φρασεολογία περί «συνοριακών διαφορών» επέφερε την αποδυνάμωση και εγκατάλειψη της σχετικής προσπάθειας, παρότι το όλο ζήτημα θα μπορούσε να τύχει και διαφορετικού χειρισμού.

Πάντως, οι προαναφερθείσες περιπτώσεις καταδεικνύουν την περιπλοκότητα των προβλημάτων που χειρίστηκε ο Κώστας Σημίτης και οπωσδήποτε δεν μειώνουν τον σημαντικό εκσυγχρονιστικό έργο που επιτέλεσε κατά την πρωθυπουργία του το οποίο αναγνωρίζεται και από αντίπαλες προς αυτόν πολιτικές δυνάμεις.

*Ο Δημήτρης Καραϊτίδης είναι πρέσβης επί τιμή