Μπορεί αυτό που τρώτε να αλλάξει το μυαλό σας; – Πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος από τη διατροφή;

Προβιοτικά ποτά, υπερτροφές από τις οποίες ενισχύεται ο εγκέφαλος, σνακ υγιεινά για το έντερο: κάθε μέρα βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες σχετικά με το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να τρώμε.

Ορισμένα τρόφιμα κινούνται απότομα μεταξύ αυτών των κατηγοριών ανάλογα με το ποιον ρωτάτε: αν μια μπάρα δημητριακών είναι εξαιρετικά επεξεργασμένη, αυτό ακυρώνει τα οφέλη της;

Θα σας δικαιολογούσε αν νομίζατε πως κάθε διατροφική επιλογή που κάνετε έχει άμεσες συνέπειες για την υγεία σας – και όλο και περισσότερο, στον εγκέφαλό σας. Το μπρόκολο σας κάνει πιο έξυπνους; Μπορεί ένα τουρσί να λειτουργήσει πραγματικά ως αναζωογονητικό;

Όταν βρίσκεστε στα μαγαζιά, ο εγκέφαλός σας επηρεάζει διακριτικά τις αποφάσεις σας, με βάση την εμπειρία του από το παρελθόν

Υπάρχει κάποια επιστημονική αλήθεια σε αυτή τη μαγεία. Μέχρι τώρα, ίσως έχετε ακούσει ότι οι άνθρωποι με χειρότερη ψυχική υγεία, όπως αυτοί που βιώνουν κατάθλιψη ή άγχος, έχουν διαφορετική ισορροπία βακτηρίων στο έντερό τους – μείωση του πλούτου και της ποικιλομορφίας του μικροβιώματός τους.

Ο εγκέφαλος δεν είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης

Αυτό ταιριάζει απόλυτα με κομψά (σ.σ. αν και ελαφρώς αηδιαστικά) πειράματα στο εργαστήριο, στα οποία η μεταμόσχευση περιττωμάτων από άτομα με κατάθλιψη σε αρουραίους προκαλεί συμπεριφορές που μοιάζουν με «κατάθλιψη».

Πώς είναι αυτό δυνατόν; Επειδή το έντερό σας στέλνει σήματα στον εγκέφαλό σας μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, του ανοσοποιητικού σας συστήματος και άλλων οδών, μεταφέροντας πληροφορίες για το πώς πάνε τα πράγματα εκεί κάτω. Και έτσι, λέει η θεωρία, ένα λιγότερο ποικιλόμορφο μικροβίωμα μπορεί να είναι η αιτία ενός καταθλιπτικού ή αγχωμένου εγκεφάλου, εξηγεί στον Guardian η νευροεπιστήμονας Camilla Nord.

Μήπως ένα υγιεινό για το έντερο σνακ να βοηθούσε πραγματικά; Ίσως. Αλλά ο βακτηριακός κόσμος στον οποίο ζούμε δεν είναι τόσο τακτοποιημένος. Το μικροβίωμά σας, σε αντίθεση με το μικροβίωμα των αρουραίων που ζουν σε ένα εργαστήριο χωρίς μικρόβια, είναι ακατάστατο. Επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες εκτός από το σνακ που μόλις φάγατε, όπως τα γονίδιά σας, το ιστορικό λήψης ορισμένων φαρμάκων, ακόμη και οι κοινωνικές σας αλληλεπιδράσεις – κάθε μέρα, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σας.

Ο διαχωρισμός αιτίας και αποτελέσματος είναι δύσκολος. Ένα άτομο με κακή ψυχική υγεία μπορεί να έχει λιγότερο ποικιλόμορφο μικροβίωμα, απλώς και μόνο επειδή είναι επίσης πιο πιθανό να έχει καταναλώσει λιγότερο ποικιλόμορφη διατροφή, να έχει αλληλεπιδράσει λιγότερο με άλλους ανθρώπους ή να έχει πάρει αντικαταθλιπτικά. Τα προβιοτικά μπορούν να βοηθήσουν την ποικιλομορφία του μικροβιώματος του εντέρου σας, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό είναι αρκετό για να επηρεάσει την ψυχική υγεία των περισσότερων ανθρώπων.

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για τον εγκέφαλο είναι η επιβίωση

Σε κάθε περίπτωση, ο εγκέφαλος απέχει πολύ από το να είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης. Τα σήματα από το έντερο φιλτράρονται και αλλάζουν από τον ίδιο τον εγκέφαλο: αποσβένονται ή ενισχύονται από νευρωνικές διεργασίες. Η επιρροή που ασκεί το έντερό σας σε ανώτερες διεργασίες υπόκειται στην κατάσταση του εγκεφάλου σας, στις προτεραιότητές του και στις προβλέψεις του. Τελικά, ο εγκέφαλος είναι αυτός που έχει σημασία.

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για τον εγκέφαλο είναι η επιβίωση. Τα σήματα που λαμβάνει από το σώμα σας ενσωματώνονται στην ευρύτερη αναπαράσταση του κόσμου από τον εγκέφαλο – του κόσμου γύρω σας και του κόσμου μέσα σας – έτσι ώστε να μπορεί να παρακολουθεί και να προσαρμόζει τη συμπεριφορά σας, προκειμένου να σας βοηθήσει να επιβιώσετε.

Στην περίπτωση της τροφής, δύο είδη πληροφοριών είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για την επιβίωση: περιέχει κάτι που τρώτε ενέργεια που μπορεί να χρησιμοποιήσει το σώμα σας; Και περιέχει κάτι που μπορεί να σας αρρωστήσει;

Όταν πίνετε μια γουλιά από ένα ζαχαρούχο ποτό, ο εγκέφαλός σας επεξεργάζεται τη γεύση, τις φυσαλίδες στη γλώσσα και ούτω καθεξής. Αλλά δεν σταματά εκεί. Μόλις καταπιείτε, το πεπτικό σας σύστημα λέει στις βαθιές δομές του εγκεφάλου – μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου και πάλι – ότι αυτό που φάγατε έχει θερμίδες. Καταγράφει επίσης ότι είναι ενυδατικό. Αυτά τα σήματα ενισχύουν τη συμπεριφορά σας: λένε στον εγκέφαλό σας να επιδιώξει να πιει το συγκεκριμένο ποτό ξανά στο μέλλον.

Το μυαλό μας έχει μνήμη και είναι ισχυρή

Αυτή είναι μια αρχαία μορφή μάθησης με βάση την ανταμοιβή. Μας κρατάει ζωντανούς. Μας βοηθά να βρίσκουμε τροφές που μας χορταίνουν και ποτά που μας ξεδιψούν. Συμβαίνει επίσης ασυνείδητα: όταν είστε στα μαγαζιά και σκέφτεστε ποιο φαγητό θα μπορούσε να είναι καλύτερο για τον εγκέφαλό σας, το μαυλό σας επηρεάζει επίσης διακριτικά – και κρυφά – την απόφασή σας, με βάση την εμπειρία του από το παρελθόν.

Η εμπειρία της ζωής σας με το φαγητό και το ποτό διαφέρει από των άλλων ανθρώπων, οπότε οι πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί σχετικά με την ανταμοιβή είναι κάπως ιδιόμορφες. Και όχι μόνο αυτό, αλλά διαφορετικοί εγκέφαλοι μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο ευαίσθητοι σε σήματα που σχετίζονται με το φαγητό.

Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι προσαρμόζουν την ενεργειακή τους πρόσληψη (μέσω του φαγητού) ή τη δαπάνη (άσκηση) σε διαφορετικό βαθμό. Τα περισσότερα από τα γονίδια, που συνήθως σχετίζονται με την παχυσαρκία, δρουν στον εγκέφαλο και μέρος της επίδρασης φαρμάκων που μειώνουν την όρεξη μπορεί να οφείλεται σε μεταβολή της σηματοδότησης της ντοπαμίνης.

Αν ισχύουν τόσα πολλά για τα πράγματα που σας αρέσουν, τι γίνεται με τα πράγματα που μισείτε; Γεγονός είναι ότι διαφέρουμε ως προς την ευαισθησία μας στα «τιμωρητικά» σήματα του σώματος, όπως η ναυτία. Και όπως ακριβώς ο εγκέφαλός μας μαθαίνει από τα εσωτερικά σήματα τι χρειάζεται για να μας κρατήσει ζωντανούς – πράγματα που περιέχουν θερμίδες, λίπος, ενυδάτωση – μαθαίνει επίσης τι πρέπει να αποφεύγει προκειμένου να είναι ασφαλής από ασθένειες.

Όταν η… αηδία μπορεί να μας σώσει τη ζωή

Γι’ αυτό, όταν κάτι σας έχει αρρωστήσει, ο εγκέφαλός σας μαθαίνει έντονα και γρήγορα να το αποφεύγει. Η ναυτία και ο εμετός είναι ένα είδος εσωτερικής τιμωρίας – ένα σαφές μήνυμα από το έντερο προς τον εγκέφαλο ότι έχουμε καταπιεί κάτι κακό.

Όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο, μάλιστα, η… αηδία μπορεί να είναι ευλογία όταν σας βοηθά να αποφύγετε κάτι δυνητικά δηλητηριώδες. Αλλά μπορεί επίσης να είναι και βάρος, καθώς στηρίζει φοβίες, αποφυγή τροφών και ορισμένα είδη μετατραυματικού στρες. Μερικές φορές, ο εγκέφαλός σας χρειάζεται τα απεχθή σήματα από το έντερο για να διασφαλίσει ότι θα παραμείνετε υγιείς, ωστόσο, κάποιες άλλες φορές, η επιρροή τους θα μπορούσε να μειωθεί.

Πρόσφατα, νευροεπιστήμονες στο Άαρχους της Δανίας διαπίστωσαν ότι η σύζευξη στομάχου-εγκεφάλου ήταν ενισχυμένη σε άτομα με αυξημένα συμπτώματα στρες, άγχους και κατάθλιψης.

Μπορεί αυτό που τρώτε να αλλάξει το μυαλό σας;

Μπορεί λοιπόν αυτό που τρώτε να αλλάξει το μυαλό σας; Κατά μία έννοια, ναι. Με τον ίδιο τρόπο που ο εγκέφαλός σας προσλαμβάνει συνεχώς νέες πληροφορίες για τον κόσμο γύρω σας, ενισχύοντας ή αλλάζοντας τις συνδέσεις μέσω της νευροπλαστικότητας, προσαρμόζεται επίσης στα σήματα που προέρχονται από το εσωτερικό σας.

Τα άχρηστα αποφάγια ή ένα ειδικά σχεδιασμένο ποτό που σπρώχνει το μικροβίωμά σας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μπορεί πράγματι να έχουν μια μετρήσιμη ή αντιληπτή επίδραση. Ωστόσο, το πώς ακριβώς το φαγητό επηρεάζει τη διάθεση και την ευημερία σας, εξαρτάται σε κρίσιμο βαθμό από τον εγκέφαλό σας: την προηγούμενη εμπειρία ανταμοιβής και τιμωρίας, τα γενετικά και περιβαλλοντικά επηρεασμένα χαρακτηριστικά του.

Δεν υπάρχει μια απάντηση που να ταιριάζει σε όλους, γι’ αυτό προσέξτε τους επίμονους ισχυρισμούς. Αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι πως ό,τι κι αν υπάρχει στο μενού, ο εγκέφαλός σας ακούει πραγματικά το… ένστικτό του.