Ρεκόρ πολέμων – Η διακρατική βία στα «καλύτερά» της μετά τον Β’ ΠΠ

Λίγο ο πόλεμος στην Ουκρανία, λίγο οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και φυσικά οι αυξανόμενες μάχες στην Αφρική, κατάφεραν να κάνουν την ανθρωπότητα να σημειώσει ρεκόρ στη βία μεταξύ κρατών που δεν έχει δει σε τέτοια έκταση από τη δεκαετία του 1940.

Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα δεδομένα του Πανεπιστημίου της Ουψάλα, περισσότεροι από 50 διακρατικοί πόλεμοι βρίσκονται εν εξελίξει.

Τα στοιχεία επεξεργάστηκε το Πρόγραμμα Δεδομένων Συγκρούσεων της Ουψάλα (UCDP) του ομώνυμου Πανεπιστημίου, και είναι ο κύριος πάροχος δεδομένων για την οργανωμένη βία και το παλαιότερο εν εξελίξει έργο συλλογής δεδομένων για εμφύλιους πολέμους, εδώ και 40 χρόνια.

Αυτή η έξαρση διακρατικής βίας, όμως προκαλεί διαφωνίες μεταξύ ειδικών ως προς τις αιτίες της και τον τρόπο αντιμετώπισής τους.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι βασικό ρόλο παίζει εάν το διεθνές σύστημα ηγείται κατά κύριο λόγο από δημοκρατικά κράτη που υποστηρίζουν μια τάξη βασισμένη σε κανόνες ή από αυταρχικές κυβερνήσεις.

Αυτή η θεμελιώδης πτυχή του διεθνούς συστήματος είναι ίσως πιο εμφανής στη λεγόμενη θεωρία της «Δημοκρατικής Ειρήνης». Η ιδέα ότι η δημοκρατία προωθεί την ειρήνη μπορεί να αναχθεί στο έργο του Εμανουέλ Κάντ του 1795 Perpetual Peace και υποστηρίζεται έντονα από σύγχρονα στατιστικά στοιχεία, λέει σε ανάλυσή του ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης, Ντομινίκ Ρόνερ.

«Ενώ συχνά συμβαίνουν συγκρούσεις μεταξύ απολυταρχιών ή μεταξύ απολυταρχιών και δημοκρατιών, οι πόλεμοι μεταξύ δημοκρατιών είναι εξαιρετικά σπάνιοι. Ένας από τους λόγους είναι ότι οι δημοκρατίες σπάνια πάνε σε πόλεμο μεταξύ τους, επειδή οι πολίτες που τελικά επωμίζονται το κόστος είναι λιγότερο διατεθειμένοι να υποστηρίξουν τέτοιες συγκρούσεις» λέει ο Ρόνερ.

«Αυτό το μοτίβο υποδηλώνει ότι η ενίσχυση των δημοκρατικών δικαιωμάτων παγκοσμίως μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των πολέμων μακροπρόθεσμα, ένα κρίσιμο μήνυμα όταν η δημοκρατία παγκοσμίως αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις».

Οι δημοκρατίες είναι πιο επιθετικές;

Ωστόσο, αυτή θέση δεν λαμβάνει υπόψιν ότι οι μεγαλύτεροι πόλεμοι έχουν προκληθεί από δημοκρατίες και όχι αυταρχικά καθεστώτα.

«Η σύγκριση του Πούτιν με τον Χίτλερ προέρχεται από μια σαρωτική γενίκευση που βλέπει τη δημοκρατία ως την ειρηνική μορφή του κράτους και την απολυταρχία ως την πολεμική του μορφή» τονίζει σε άρθρο του ο Βρετανός καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Γουόρικ, Ρομπέρ Σκιντέλσκυ.

Σε αυτό θα πρέπει να αντιπαραθέσουμε την ιδιαίτερα «ρεαλιστική» περίληψη του ιστορικού Άλαν Τζον Πέρσιβαλ Τέιλορ: «Ο Βίρμαρκ [Γερμανός καγκελάριος του 19ου αιώνα] έκανε «αναγκαίους» πολέμους και σκότωσε χιλιάδες. Οι ιδεαλιστές του εικοστού αιώνα έκαναν «δίκαιους» πολέμους και σκότωσαν εκατομμύρια». Γι’ αυτό και ο Σκιντέλσκυ συμπληρώνει ότι «είναι οι ιδεαλιστές που είναι πιο πιθανό να θέλουν να νικήσουν με κάθε κόστος, οι αυταρχικοί που θέλουν να σταματήσουν τους πολέμους πριν πέσουν από τους θρόνους τους».

Τα παραδείγματα

Η εισβολή στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, είχαν πρωταγωνιστές τις δημοκρατικές χώρες της Δύσης.

Οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, προκαλούνται κυρίως λόγω της άρνησης του Ισραήλ -της μοναδικής «δημοκρατικής χώρας στη περιοχή»- να ακολουθήσει την εντολή του ΟΗΕ περί ιδρύσεως Παλαιστινιακού Κράτους και άρσης καθεστώτος απαργχάιντ, εις βάρος Παλαιστινίων.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, προκλήθηκε κυρίως από την επεκτακτική στρατηγική της δημοκρατικής Δύσης προς ανατολάς, με την διεύρυνση του NATO. Η παραβίαση του συμφωνιών του Μίνσκ μεθοδεύτηκε από τις δυτικές χώρες και όχι από την «αυταρχική» Ρωσία.

Πρόσφατα, το «αυταρχικό» Ιράν χαρακτήρισε «αβάσιμες» τις δηλώσεις του προέδρου της «δημοκρατικής» Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος είπε ότι η εν λόγω χώρα είναι «η κύρια στρατηγική πρόκληση και η κύρια πρόκληση για την ασφάλεια» στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με τον Μακρόν, «η επιτάχυνση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν μας οδηγεί πολύ κοντά στο σημείο ρήξης». Ωστόσο, δεν ήταν το Ιράν αυτό που αρνήθηκε τη συνεργασία, αλλά οι ΗΠΑ που βγήκαν έξω από τη συμφωνία για την ανάπτυξη του προγράμματος της Τεχεράνης του 2015.

Συνεπώς, στην πραγματικότητα η λύση δεν βρίσκεται σε παρωχημένες θεωρίες του 19ου αιώνα, αλλά στην πραγματικότητα του 21ου αιώνα.