Οικολογικός ναρκισσισμός: Ψυχική διαταραχή από την οποία πάσχει η ανθρωπότητα; – Η σχέση μας με τη φύση

Ο «οικολογικός ναρκισσισμός», η επίδραση δηλαδή της συγκεκριμένης ψυχολογικής διαταραχής στη φύση και το περιβάλλον, ήταν το θέμα της διάλεξης του αρχιτέκτονα Πάρι Βασιλειάδη στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχιτεκτονικής Τοπίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

Όπως τόνισε, ο υπερτουρισμός δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της αυξανόμενης κινητικότητας και των βελτιώσεων στις υποδομές, αλλά μια αντανάκλαση του συλλογικού μας ναρκισσισμού, που εκδηλώνεται όταν βλέπουμε τη φύση όχι ως έναν ανεξάρτητο οργανισμό που αξίζει σεβασμό, αλλά ως σκηνικό για τις δικές μας εμπειρίες, τις δικές μας «τέλειες» φωτογραφίες και τις δικές μας στιγμές επίδειξης.

«Γιατί αποδίδουμε τόσο μεγάλη αξία στη θέα της θάλασσας, και όχι στη θέα του πράσινου; Πώς η επιλογή μας αυτή επηρεάζει το περιβάλλον και την οικονομία;»

«Πρέπει να αναγνωρίσουμε πώς οι ατομικές μας ναρκισσιστικές συμπεριφορές επηρεάζουν το περιβάλλον μας και ο υπερτουρισμός και η αδιαφορία για τη φύση, συνδέονται με έναν εγωκεντρικό τρόπο ζωής», αναφέρει, μιλώντας στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Βασιλειάδης, εξηγώντας ότι στη διάλεξή του παρουσίασε τον όρο «οικολογικός ναρκισσισμός».

Σε μια αντιπαραβολή των χαρακτηριστικών του ναρκισσισμού σε διαπροσωπικό επίπεδο και στη συμπεριφορά της ανθρωπότητας απέναντι στη φύση, ο κ. Βασιλειάδης σημείωσε χαρακτηριστικά:

1. Ψέματα και Προσποίηση

Ναρκισσιστής προς άλλους: Λέει ψέματα, δημιουργεί μια ψεύτικη εικόνα για να εντυπωσιάσει και να χειραγωγήσει. Ανθρωπότητα προς φύση: Προσποιούμαστε ότι προστατεύουμε το περιβάλλον (π.χ., «πράσινες πρωτοβουλίες», που είναι ανεπαρκείς ή επιφανειακές), ενώ συνεχίζουμε να το εκμεταλλευόμαστε για βραχυπρόθεσμο όφελος.

2. Έλλειψη Ενσυναίσθησης

Ναρκισσιστής προς άλλους: Αδυνατεί να κατανοήσει ή να ενδιαφερθεί για τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων. Ανθρωπότητα προς φύση: Δεν λαμβάνουμε υπόψη τις ανάγκες των οικοσυστημάτων και των άλλων ειδών. Συνεχίζουμε να εξαντλούμε τους φυσικούς πόρους χωρίς να υπολογίζουμε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες.

3. Εκμετάλλευση

Ναρκισσιστής προς άλλους: Χρησιμοποιεί τους άλλους για να πετύχει τους στόχους του, χωρίς να νοιάζεται για την ευημερία τους. Ανθρωπότητα προς φύση: Εκμεταλλευόμαστε τη φύση για οικονομικό όφελος, καταστρέφοντας δάση, μολύνοντας τα νερά και τη γη, χωρίς να δίνουμε σημασία στην ισορροπία του πλανήτη.

4. Μεγαλομανία

Ναρκισσιστής προς άλλους: Θεωρεί ότι είναι ανώτερος, παντοδύναμος και δικαιούται τα πάντα. Ανθρωπότητα προς φύση: Πιστεύουμε ότι είμαστε το «κορυφαίο» είδος και ότι η φύση υπάρχει μόνο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες μας, αγνοώντας ότι είμαστε απλώς μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος.

5. Έλλειψη Ορίων

Ναρκισσιστής προς άλλους: Παραβιάζει τα όρια των άλλων για να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες. Ανθρωπότητα προς φύση: Παραβιάζουμε τα φυσικά όρια, όπως την υπεραλίευση, την αποψίλωση των δασών, και τη ρύπανση του αέρα, αγνοώντας τις «κόκκινες γραμμές», που θέτει η φύση.

6. Υπερβολική Εστίαση στην Εικόνα

Ναρκισσιστής προς άλλους: Εστιάζει υπερβολικά στο πώς τον βλέπουν οι άλλοι, αντί να ασχολείται με την ουσία. Ανθρωπότητα προς φύση: Εστιάζουμε σε «πράσινη εικόνα» (π.χ., εμβληματικά έργα, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), αλλά πολλές φορές δεν αντιμετωπίζουμε τα συστημικά προβλήματα.

7. Παθητική – Επιθετική Συμπεριφορά

Ναρκισσιστής προς άλλους: Φέρεται συγκαταβατικά ή εχθρικά χωρίς να το παραδέχεται άμεσα. Ανθρωπότητα προς φύση: Δρούμε σαν να ενδιαφερόμαστε (π.χ., νομοθεσίες για το περιβάλλον), αλλά οι πράξεις μας είναι αντίθετες, όπως η ενίσχυση βιομηχανιών που ρυπαίνουν.

8. Βραχυπρόθεσμη Σκέψη

Ναρκισσιστής προς άλλους: Εστιάζει στο άμεσο όφελος, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ανθρωπότητα προς φύση: Προχωρούμε σε πρακτικές που καταστρέφουν το περιβάλλον (π.χ., εξόρυξη πετρελαίου) χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τις μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

9. Αποφυγή Ευθύνης

Ναρκισσιστής προς άλλους: Ποτέ δεν παραδέχεται λάθη ή ευθύνη για τα προβλήματα που δημιουργεί. Ανθρωπότητα προς φύση: Αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση ως αποτέλεσμα των ενεργειών μας, ρίχνοντας την ευθύνη αλλού (π.χ., σε «φυσικές αλλαγές»).

Η αρχιτεκτονική δεν είναι κυριαρχία, αλλά συμβίωση

Έχοντας ασχοληθεί με διάφορα έργα στις Κυκλάδες ως αρχιτέκτονας, ο κ. Βασιλειάδης διαπίστωσε την αρνητική πλευρά του τουρισμού, από οικολογική έως πολιτική άποψη, μοτίβα που είδε σε υπερθετικό βαθμό και στη Χαλκιδική.

«Δώσαμε υπεραξία σε πυρήνες τουρισμού, όπως οι Κυκλάδες και οι παραλίες, και περιμένουμε να ζήσουμε όλοι απ’ αυτό χωρίς να παραγάγουμε κάτι, χρησιμοποιώντας απλώς τη φύση και τους πόρους για να βγάλουμε υπεραξία. Αυτό, δε, που μάθαμε στις σπουδές μας είναι να είμαστε οι απόλυτοι νάρκισσοι, ενώ πρέπει να αλλάξει ο ρόλος μας, βάζοντας περιβαλλοντικές παραμέτρους και δημιουργώντας συμβιωτικά πρότυπα».

Η υπεραξία της θέας στη θάλασσα

«Γιατί αποδίδουμε τόσο μεγάλη αξία στη θέα της θάλασσας, και όχι στη θέα του πράσινου; Πώς η επιλογή μας αυτή επηρεάζει το περιβάλλον και την οικονομία;» αναρωτήθηκε ο κ. Βασιλειάδης, τονίζοντας ότι πρέπει να επανεξετάσουμε τις προτεραιότητές μας. Προσθέτει, μάλιστα, ότι στο πλαίσιο μιας άτυπης, προσωπικής του σφυγμομέτρησης, όταν κάποιος χτίζει ένα εξοχικό, ζητάει να μάθει τη θέα από το παράθυρο.

«Δείξε μου τι βλέπεις από το παράθυρό σου για να σου πω αν θα σου μείνουν λεφτά! Αν βλέπεις ένα δέντρο θα πει ότι έχεις αποτραβηχτεί λίγο από τη φούσκα των τιμών ακινήτων που είναι κοντά στη θάλασσα κι έχεις επενδύσει σωστά τα λεφτά σου και θα έχεις καθαρό αέρα. Αν είσαι πάνω στη θάλασσα, θα έχεις πληρώσει υπέρογκο ποσό και το ίδιο θα κάνουν και άλλοι δίπλα σου, με αποτέλεσμα ο συνωστισμός να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της θέας στη θάλασσα».

Σχεδιασμός χέρι χέρι με τη φύση

Πεποίθηση του κ. Βασιλειάδη, απ’ όπου και προέκυψε η αναγωγή του στη συμπεριφορά μας προς τη φύση με βάση ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, είναι ότι η αρχιτεκτονική δεν πρέπει να θίγει το περιβάλλον, που δεν έχει πλέον «ανοχές».

«Οι ναρκισσιστικές αξίες δεν επηρεάζουν μόνο τις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και τη συνολική μας στάση απέναντι στη φύση. Αν βλέπαμε τη φύση όχι σαν έναν πόρο που υπάρχει μόνο για εμάς, αλλά σαν ισότιμο «σύντροφο» της ζωής μας, θα μπορούσαμε ίσως να αναθεωρήσουμε τις αξίες και τις πράξεις μας και να συνδεθούμε πιο βαθιά με το περιβάλλον και την ίδια τη ζωή».

Ο κ. Βασιλειάδης προτείνει ανθρώπινες κατασκευές που ενισχύουν το τοπίο, αντί να το αλλοιώνουν, με τη χρήση φυσικών υλικών, κτίρια που προσαρμόζονται στο μικροκλίμα της περιοχής, φυτεμένα δώματα, ελάχιστο ενεργειακό αποτύπωμα και συνεργασία με ειδικούς περιβάλλοντος.

«Ο οικολογικός ναρκισσισμός δεν είναι απλώς μια στάση απέναντι στη φύση, είναι το καθρέφτισμα του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας μέσα στον κόσμο. Αν δούμε τη φύση όχι ως κάτι ξεχωριστό, αλλά ως προέκταση της ύπαρξής μας, τότε η προστασία της δεν είναι θυσία, είναι φροντίδα για εμάς τους ίδιους», καταλήγει.

Σύντομο βιογραφικό

Ο Πάρις Βασιλειάδης είναι αρχιτέκτονας μηχανικός (ΑΠΘ), με επαγγελματική παρουσία σε Ελλάδα και εξωτερικό από το 2001. Έχει πολυετή εμπειρία στη μελέτη και διαχείριση τουριστικών έργων, ξενοδοχειακών μονάδων και ανακαινίσεων, τη μελέτη αναπλάσεων στο δημόσιο χώρο με έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη και τον οικολογικό σχεδιασμό, καθώς και εξειδίκευση στη χρήση καινοτόμων εργαλείων σχεδίασης και αλγοριθμικών μεθόδων αρχιτεκτονικής σύνθεσης.

Η αρχιτεκτονική του προσέγγιση και πρακτική εστιάζει στη δημιουργία και τη σύνθεση πρωτότυπων και μοναδικών concept, εισάγοντας έννοιες όπως ο «Οικολογικός Ναρκισσισμός».

Το ερευνητικό του έργο επικεντρώνεται στις επιπτώσεις της υπεραξιοποίησης του τουρισμού και της ανθρώπινης παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον. Έχει δώσει διαλέξεις και παρουσιάσεις, αναδεικνύοντας τη σύνδεση μεταξύ αρχιτεκτονικής, οικολογίας και κοινωνικής ευθύνης.

Πηγή: ΑΠΕ