Γιατί ο Τραμπ θέλει τη Γροιλανδία και πώς θα μπορούσε να τη διεκδικήσει

Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ λέει ότι θέλει να προσαρτήσει την Γροιλανδία στη χώρα του και δεν αποκλείει μάλιστα τη χρήση πολιτικής ή και στρατιωτικής δύναμης για να αποσπάσει από τη Δανία το μεγαλύτερο νησί του κόσμου, το οποίο έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία και πλούσιους φυσικούς πόρους.

«Η Γροιλανδία είναι καταπληκτικό μέρος και οι κάτοικό της θα ωφεληθούν τρομερά αν και όταν γίνει μέρος του έθνους μας» έγραψε ο Τραμπ στην πλατφόρμα του Truth Social.

«Είναι μια συμφωνία που πρέπει να γίνει» είπε την Τρίτη, την ώρα που ο γιος του, Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ, επισκεπτόταν την Γροιλανδία.

Το 2019, στην πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ είχε εκφράσει την επιθυμία του να αγοράσει από τη Δανία το παγωμένο νησί των 57.000 κατοίκων. Η πρότασή του όμως απορρίφθηκε.

O Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ ταξίδεψε στη Γροιλανδία με το αεροπλάνο του πατέρα του (Reuters)

Γιατί θέλει ο Τραμπ τη Γροιλανδία;

Η Γροιλανδία, μέλος του ΝΑΤΟ μέσω της συμμετοχής της Δανίας, έχει στρατηγική σημασία για τον αμερικανικό στρατό και τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για εκτοξεύσεις ρωσικών πυραύλων, δεδομένου ότι η συντομότερη διαδρομή από τη Βόρεια Αμερική στην Ευρώπη περνά από το νησί της Αρκτικής.

Ο αμερικανικός στρατός διαθέτει μόνιμη βάση στο στρατιωτικό αεροδρόμιο του Πίτουφικ στη βορειοδυτική Γροιλανδία.

Οι ΗΠΑ επιδιώκουν επέκταση της στρατιωτικής παρουσίας τους, μεταξύ άλλων με την εγκατάσταση ραντάρ που θα παρακολουθούν τα νερά ανάμεσα στη Γροιλανδία, την Ισλανδία και τη Βρετανία, από τα οποία διέρχονται πολεμικά πλοία και πυρηνικά υποβρύχια της Ρωσίας.

Από γεωγραφική άποψη η Γροιλανδία είναι μέρος της βορειοαμερικανικής ηπείρου και οι ΗΠΑ θέλουν να προλάβουν την εγκαθίδρυση ξένης παρουσίας, δήλωσε στο Reuters ο Ούλρικ Πραμ Γκαντ, ειδικός του Δανικού Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών.

Το νησί, του οποίου η πρωτεύουσα Νουούκ βρίσκεται πιο κοντά στη Νέα Υόρκη από ό,τι στη δανική πρωτεύουσα της Κοπεγχάγης, κρύβει ορυκτά και υδρογονάνθρακες που πολλοί θα ήθελαν να εκμεταλλευτούν καθώς οι πάγοι λιώνουν λόγω κλιματικής αλλαγής.

Έκθεση του 2023 έδειχνε ότι η Γροιλανδία έχει αποθέματα των 25 από τα 35 ορυκτά που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί «κρίσιμες πρώτες ύλες». Σε αυτά περιλαμβάνονται υλικά που χρησιμοποιούνται σε μπαταρίες, όπως ο γραφίτης και το λίθιο, καθώς και σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα και ανεμογεννήτριες.

Η Γροιλανδία έχει απαγορεύσει την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου για περιβαλλοντικούς λόγους και λόγω αντίστασης των αυτοχθόνων.

Αυτό αφήνει το νησί εξαρτημένο από την αλιεία, η οποία αντιστοιχεί στο 95% των εξαγωγών, καθώς και από τις επιδοτήσεις της Δανίας, οι οποίες καλύπτουν το ήμισυ του προϋπολογισμού.

Οι συνολικές δαπάνες της Δανίας για τη Γροιλανδία ανέρχονται σε λιγότερο από 1 δισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο.

H στρατιωτική βάση του Πίτουφικ παίζει κρίσιμο ρόλο για την αντιπυραυλική άμυνα των ΗΠΑ (Reuters)

Μπορεί ο Τραμπ να την αγοράσει;

Η Γροιλανδία αποτελεί μέρος της Δανίας εδώ και πάνω από 600 χρόνια, σήμερα όμως ρυθμίζει η ίδια τις υποθέσεις της ως ημιαυτόνομη κτήση του Βασιλείου της Δανίας.

Έγινε επίσημα τμήμα της Δανίας το 1953 και υπόκειται στο δανικό σύνταγμα, κάτι που σημαίνει ότι οποιαδήποτε αλλαγή της νομικής της κατάστασης θα απαιτούσε συνταγματική αναθεώρηση.

Το 2008, η Δανία παραχώρησε στη Γροιλανδία ευρεία αυτονομία διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να κηρύξει ανεξαρτησία κατόπιν δημοψηφίσματος.

Ο γροιλανδός πρωθυπουργός Μούτε Έγκεντε, ο οποίος πιέζει για κήρυξη ανεξαρτησίας, έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι το νησί δεν πωλείται και ότι οι αποφάσεις για το μέλλον του υα ληφθούν από τους ίδιους τους κατοίκους.

Ο  Έγκεντε έσπευσε στη Δανία για συνάντηση με τον βασιλιά Φρειδερίκο την Τετάρτη, λίγο μετά τις δηλώσεις Τραμπ περί προσάρτησης της Γροιλανδίας.

Όταν η Γροιλανδία ήταν ακόμα αποικία στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν προσπάθησε να αγοράσει τη Γροιλανδία για 100 εκατομμύρια δολάρια σε χρυσό, η Κοπεγχάγη όμως αρνήθηκε.

Κι αν η Γροιλανδία ανεξαρτητοποιηθεί;

Εάν η Γροιλανδία γίνει ανεξάρτητη χώρα, θα μπορούσε δυνητικά να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ.

Αν και η πλειονότητα των Γροιλανδών τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας, λίγοι βλέπουν ότι μια τέτοια ανεξαρτησία θα ήταν βιώσιμη χωρίς την οικονομική στήριξη της Δανίας, μέλους της πλούσιας Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μια λύση θα ήταν ο σχηματισμός ενός «ελεύθερου συνεταιρισμού» με τις ΗΠΑ, παρόμοιου με το καθεστώς που ισχύει για ορισμένα νησιά του Ειρηνικού όπως τα Νησιά Μάρσαλ, η Μικρονησία και το Παλάου.

«Η Γροιλανδία συζητά το ενδεχόμενο να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Δανία, όμως κανένας Γροιλανδός δεν θέλει απλά να αλλάξει αποικιοκρατικό αφεντικό» δήλωσε ο Ούλρικ Πραμ Γκαντ του Δανικού Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών.

Μόλις 57.000 άνθρωποι ζουν μόνιμα στη Γροιλανδία. Εδώ, το χωριό του Κάνγκαμιουτ (Reuters)

Τι θέλει η Γροιλανδία;

Στην πλειονότητά τους οι κάτοικοι στηρίζουν την ανεξαρτησία, παραμένουν όμως διχασμένοι σχετικά με το ποια είναι η κατάλληλη στιγμή και ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις στο βιοτικό τους επίπεδο.

Από το 2019 ως σήμερα πολλοί γροιλανδοί πολιτικοί έχουν δηλώσει ότι ενδιαφέρονται σε ενδυνάμωση της συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Παρόλα αυτά, η Άτζα Τσέμνιτζ, γροιλανδή βουλευτής της Δανίας, δήλωσε ότι η οποιαδήποτε πρόταση του Τραμπ θα πρέπει να απορριφθεί. «Δεν θέλω να γίνω πιόνι στο όνειρο του Τραμπ να επεκτείνει την αυτοκρατορία του στη χώρα μας» είπε.

Τι λέει η Δανία

Το ενδιαφέρον του Τραμπ έρχεται σε μια περίοδο τεταμένων σχέσεων ανάμεσα στη Γροιλανδία και τη Δανία, έπειτα από αποκαλύψεις για πρόγραμμα υποχρεωτικής αντισύλληψης που εφάρμοζε στο νησί η αποικιοκρατική δύναμη τη δεκαετία του 1960.

Η αρχική πρόταση του για εξαγορά της Γροιλανδίας απορρίφθηκε το 2019 ως «άτοπη» από τη δανή πρωθυπουργό Μέτε Φρεντέρικσεν.

Όταν ρωτήθηκε την Τρίτη για τη νέα εκδήλωση ενδιαφέροντος, η Φρεντέρικσεν απάντησε ότι η χώρα της βρίσκεται «σε πολύ στενή συνεργασία με τους Αμερικανούς».

«Από την άλλη πλευρά», συνέχισε, θα ήθελα να ενθαρρύνω όλους να σεβαστούν το γεγονός ότι οι Γροιλανδοί είναι ξεχωριστός λαός, ότι αυτή είναι η χώρα της, και ότι μόνο η Γροιλανδία μπορεί να καθορίσει και αποφασίσει το μέλλον της».