Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος: «Φρόνιμοι ναι, αλλά όφεις ποτέ»

Βοηθούσε τους φοιτητές. Στήριζε τους γονείς τους. Έκανε διαβήματα στη χούντα. Έτρεχε στις φυλακές. Γιαννουλάτος, Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας σήμερα, εργάστηκε με τον δικό του τρόπο κατά της δικτατορίας.

Φεβρουάριος 1973. Στην Ακαδημίας φοιτητές τρέχουν. Συλλαμβάνουν όποιον περνάει. Μια ομάδα από αυτούς έχει πέσει πάνω σε έναν νεαρό. Και κει που τον χτυπάνε, ένας ρασοφόρος παρεμβαίνει. Διαμαρτύρεται έντονα. Οι χωροφύλακες τον απωθούν βίαια. Ένας αξιωματικός που έρχεται, όταν ο ρασοφόρος πια του δείχνει το εγκόλπιο του επισκόπου, του φέρεται πιο ευγενικά. Αφήνει τον νεαρό. Λίγο πιο κάτω, όμως, κάποιοι άλλοι αστυνομικοί τον συλλαμβάνουν.

«ΤΑ ΝΕΑ», 17.11.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δεν έγινε ευρύτερα γνωστή η δράση τού τότε επισκόπου Ανδρούσης και σημερινού Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστασίου Γιαννουλάτου. Ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ για εκείνη την εποχή. «Έκανε μόνο το καθήκον του και τίποτε περισσότερο». Συναντιόταν με τους αστυνομικούς με σκοπό να τους πείσει να μη χρησιμοποιήσουν βία. Και μετά, όταν «πολλά από τα παιδιά είχαν φυλακιστεί», τα επισκεπτόταν συχνά. Ενώ, σε συνεργασία με τους γονείς τους, προσπαθούσε για την αποφυλάκιση.

Σήμερα, 21 χρόνια μετά, Αρχιεπίσκοπος στην Αλβανία, ο Αναστάσιος θυμάται, αλλά «πιστός στις αρχές του» δεν θέλει να μιλήσει για τον εαυτό του για τη Νομική και το Πολυτεχνείο. Και στα δύο είχε τη δική του παρουσία. Από το 1965 μέχρι το 1971 ο Αναστάσιος ζει εκτός Ελλάδος. Το 1972 εξελέγη καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, είναι επίσκοπος Ανδρούσης και Γενικός Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Τα γεγονότα της Νομικής τον βρίσκουν στο γραφείο του στη Μονή Πετράκη. Κατεβαίνει στο Πανεπιστήμιο. Με άλλους κληρικούς συγκροτεί ομάδες, ώστε να φτάσουν στους φοιτητές τρόφιμα και φάρμακα. Κάνει κάποιες επαφές, ώστε να αποφευχθεί η βία από την πλευρά της Αστυνομίας. Εκείνοι απλώς τον άκουγαν. Προσπάθησε αρκετά. Μάλιστα, επισήμανε και στους άλλους καθηγητές να μεσολαβήσουν. Ένας από τους καθηγητές τού θύμισε το ευαγγελικό «φρόνιμοι ως οι όφεις». Τότε απάντησε: «Φρόνιμοι ναι, αλλά όφεις ποτέ». Όταν έληξε η κατάληψη της Νομικής, στο γραφείο του στη Μονή Πετράκη φτάνουν οι μητέρες των φυλακισμένων φοιτητών. Συγκεντρώνει στοιχεία και προσπαθεί να μάθει πού τους έχουν. Κάθεται με τις ώρες έξω από το ΕΑΤ – ΕΣΑ με τους γονείς των φυλακισμένων. Τους επισκέπτεται, τους δίνει κουράγιο. Μαζί του και ο διάκονος Τιμόθεος και ο παπα-Πηρουνάκης. Τον Τιμόθεο τον είχαν συλλάβει και τον είχαν βασανίσει άγρια. Οι βασανιστές του τού λέγανε τότε: «Ξέρουμε ποιος είναι πίσω από αυτά. Αλλά πού θα πάει, θα έρθει η σειρά του». Ο Τιμόθεος βέβαια δεν μπόρεσε να δώσει και πολλές λεπτομέρειες. Σκοτώθηκε σε ένα «περίεργο τροχαίο».

Τον Νοέμβρη βρίσκεται από την πρώτη στιγμή έξω από το Πολυτεχνείο. Προσπαθεί να βοηθήσει. Αλλά εδώ πια δεν του αφήνουν και πολλά περιθώρια. Συνεχίζει όμως να επισκέπτεται τους φυλακισμένους και να τους βοηθά όσο μπορεί.

«Ως επίσκοπος και καθηγητής προσπαθούσα να είμαι κοντά στους φοιτητές. Καταλάβαινα τη λαχτάρα τους για περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία» υποστηρίζει σήμερα, 21 χρόνια μετά, ο Αναστάσιος.

Μπορεί βέβαια πολλοί να μην γνώριζαν τη στάση του Αναστασίου την περίοδο εκείνη, οι πρωταγωνιστές όμως της κατάληψης της Νομικής τον θυμούνται με συγκίνηση.

«Ήταν βαθύτατα δημοκρατικός. Πάντα ήρεμος και πράος, ήταν σταθερά στο πλευρό μας» λέει ο κ. Νίκος Μπίστης. Τον θυμάται στο ΕΑΤ – ΕΣΑ, όταν ήταν κρατούμενος. Τότε, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, είχε παρέμβει για «το επισκεπτήριο».

Στο ΕΑΤ – ΕΣΑ ο Αναστάσιος πήγαινε να τους συμπαρασταθεί. «Ήταν μια ξεχωριστή στιγμή για μας που ήμασταν κρατούμενοι. Ένας κληρικός ερχόταν κοντά μας. Μας συμπαραστεκόταν. Συμπαραστεκόταν στους δικούς μας. Πάλευε για το επισκεπτήριο. Τον θυμάμαι τότε που είχε έρθει με τη μάνα μου. Έκανε διαβήματα. Ήταν μια ξεχωριστή παρουσία» λέει ο κ. Νιόνιος (σ.σ. Διονύσης) Μαυρογένης. Τον θυμάται μαζί με τον Τιμόθεο και τον παπα-Πηρουνάκη έξω από το Πανεπιστήμιο. Τότε δεν ήξεραν και πολλά. Μάλιστα, θυμάται τον Τιμόθεο με τρόφιμα να προσπαθεί να μπει στο Πανεπιστήμιο. «Η παρουσία του ιερωμένου σ’ αυτόν τον χώρο ήταν μια ευχάριστη παρένθεση».

Ο εφοπλιστής Γιώργος Βερνίκος ούτε στιγμή δεν ξέχασε τον Αναστάσιο. Τον θυμάται και από την κατάληψη, ως ένας από τους εκπροσώπους των φοιτητών στις διαπραγματεύσεις. «Ο Αναστάσιος ήταν και είναι από τους ιεράρχες που είναι φύσει και θέσει κοντά στο λαό. Τον θυμάμαι σαν τώρα στη φυλακή να μου λέει: Υπομονή, κακό είναι, θα περάσει. Μας έδινε κουράγιο. Μα περισσότερο στήριζε τους δικούς μας που στέκονταν έξω από τη φυλακή».

Η μητέρα του κ. Βερνίκου τότε είχε πεθάνει και στην επιτροπή που είχε γίνει συμμετείχε ο αδελφός του. Ο Νίκος Βερνίκος μαζί με τον Αναστάσιο ήταν οι μόνοι άντρες. Τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής ήταν οι μητέρες των κρατουμένων. Κάθονταν με τις ώρες έξω από τη φυλακή, και εκεί είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τον Αναστάσιο. «Προσπαθούσαμε να πάρουμε άδεια για επισκεπτήριο. Όχι τόσο για να τους δούμε, αλλά για να σταματήσουν να τους βασανίζουν» θυμάται ο κ. Βερνίκος. Όπως θυμάται και τις φωνές του Αναστασίου: «Εδώ, στην Κατοχή, οι Γερμανοί επέτρεπαν στους ιερείς να δούνε τους κρατουμένους. Δεν θα μας επιτρέψουν τώρα;» Όλο αυτό το διάστημα ο Αναστάσιος μαζί με την επιτροπή προσπαθεί να παρέμβει. Ο Αναστάσιος τους παρηγορεί και τους εμψυχώνει. Πάει παντού και έχει αποτελέσματα.

*Άρθρο αφιερωμένο στην άγνωστη για τη συντριπτική πλειονότητα των Ελληνίδων και των Ελλήνων δράση που είχε αναπτύξει ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, στις εξεγέρσεις της Νομικής (Φεβρουάριος 1973) και του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973).

Το κείμενο για τον προκαθήμενο της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, έφερε τον τίτλο «Ο ιεράρχης της Νομικής και του Πολυτεχνείου» και την υπογραφή του δημοσιογράφου και συγγραφέα Πάνου Μπαΐλη. Είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» στις 17 Νοεμβρίου 1994, στην εικοστή πρώτη επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Ο κατά κόσμον Αναστάσιος Γιαννουλάτος (με καταγωγή εκ πατρός από την Άσο Κεφαλλονιάς), αριστούχος απόφοιτος του Β’ Γυμνασίου Αρρένων Αθηνών (1947), έλαβε το πτυχίο της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ το 1952, ακολούθησε δε μεταπτυχιακές σπουδές (1965-1969) στα γερμανικά πανεπιστήμια του Aμβούργου και του Mαρβούργου (Μάρμπουργκ) ως υπότροφος του Ιδρύματος Alexander von Humboldt. Το 1970 αναγορεύτηκε αριστούχος διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Ο Αναστάσιος διετέλεσε, μεταξύ άλλων, καθηγητής (έκτακτος και ακολούθως τακτικός) της Ιστορίας των Θρησκευμάτων στο ΕΚΠΑ από το 1972 έως το 1992, κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και συγκλητικός.

Όσον αφορά την εκκλησιαστική διακονία, χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος το 1960, πρεσβύτερος με το οφίκιο του αρχιμανδρίτου το 1964 και τιτουλάριος επίσκοπος Aνδρούσης το 1972.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανέθεσε στον Αναστάσιο την πρωτόγνωρη αποστολή τής εκ βάθρων αναστήλωσης και αναθεμελίωσης της Oρθοδόξου Aυτοκεφάλου Eκκλησίας της Aλβανίας, η οποία είχε διαλυθεί μετά τον πολυετή και συστηματικό διωγμό της από το σύγχρονο αλβανικό κράτος.

Έτσι, αφού πρώτα διακόνησε ως Πατριαρχικός Έξαρχος και ως μητροπολίτης Ανδρούσης, ο Αναστάσιος εξελέγη τον Ιούνιο του 1992 Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας.

Μέσα σε τεράστιες δυσκολίες, ο χαρισματικός ιεράρχης κατόρθωσε να ανασυστήσει την Αυτοκέφαλη Eκκλησία της Aλβανίας, η οποία εξελίχθηκε επί των ημερών του σε πολυδύναμο πνευματικό και αναπτυξιακό παράγοντα της γειτονικής χώρας.

Εξάλλου, πλούσιο είναι το συγγραφικό έργο τού πολλάκις και ποικιλοτρόπως τιμηθέντος Αναστασίου, διεθνώς δε αναγνωρισμένη η συμβολή του στην επιστήμη της Ιστορίας των Θρησκευμάτων, στη διαχριστιανική προσέγγιση και στο διαθρησκειακό διάλογο, στην ειρηνική συνύπαρξη λαών και θρησκειών.