Τι θα συμβεί εάν ο Τραμπ καταλάβει τη Διώρυγα του Παναμά;

Την τελευταία φορά που εισέβαλαν οι Αμερικανοί στον Παναμά, ήταν για να ανατρέψουν τον πρώην σύμμαχό τους, δικτάτορα Μανουέλ Νοριέγκα, τον Ιανουάριο του 1990, σκοτώνοντας 500 αμάχους και 150 στρατιώτες του Παναμά σε λίγες μέρες. 35 χρόνια μετά, δεν αποκλείεται μια επανάληψη μιας αμερικανικής εισβολής, προκαλώντας τον λαό της μικρής χώρας.

Εδώ και εβδομάδες, ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει την πρόθεσή του να πάρει τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά, μιας κρίσιμης πλωτής οδού μήκους 51 μιλίων που συνδέει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό ωκεανό.

Ερωτηθείς σε συνέντευξη Τύπου στις 7 Ιανουαρίου, εάν οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική δύναμη για να αποκτήσουν το κανάλι. Αρνήθηκε να το αποκλείσει και είπε «χρειαζόμαστε» το κανάλι για οικονομική ασφάλεια.

Σύμφωνα με τον Καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, Αμαλέντου Μίσρα, «η άρνηση του εκλεγμένου προέδρου να αποκλείσει το ενδεχόμενο εισβολής στον Παναμά δεν αποτελεί καλό οιωνό για το σεβασμό του για τα εθνικά σύνορα γενικά, και στη Λατινική Αμερική ειδικότερα».

«Τα επιχειρήματα Τραμπ είναι πιθανό να έχουν απήχηση ους είναι πιθανό να έχει απήχηση στα γεράκια της κυβέρνησής του καθώς και στη λαϊκή βάση του»

Ο καθηγητής υπενθυμίζει σε ανάλυσή του στο The Conversation, ότι η Διώρυγα του Παναμά ήταν πάντα στενά συνδεδεμένη με εξωτερικές δυνάμεις.

Ήδη από τον 16^ο αιώνα είχε παρουσιαστεί η ιδέα δημιουργίας ενός καναλιού σύνδεσης των δύο μεγάλων ωκεανών από τον Ισπανό εξερευνητή και κατακτητή Βάσκο Νούνιες ντε Μπαλμπόα.

Θα περνούσε τρεις αιώνες, ώσπου το 1880, όταν οι Γάλλοι, μετά την επιτυχία τους με την κατασκευή της Διώρυγας του Σουέζ στην Αίγυπτο, άρχισαν να εργάζονται για το έργο.

Και τελικά ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της αμερικανικής προεδρίας του Θεόδωρου Ρούσβελτ.

Από την έναρξη του έργου των ΗΠΑ το 1903 έως το 1979, η Διώρυγα του Παναμά και η γύρω περιοχή παρέμεινε de facto έδαφος των ΗΠΑ βάσει της συνθήκης Συνθήκης Hay-Bunau-Varilla.

Οι ΗΠΑ και ο Παναμάς θα ασκούσαν κοινό έλεγχο στο κανάλι για τις επόμενες δύο δεκαετίες, προτού οι ΗΠΑ το παραδώσουν στον Παναμά το 1999.

Ο ισχυρισμός Τραμπ

Η οργή του Τραμπ εδράζεται στον ψευδή ισχυρισμό του, όπως λέει ο Μίσρα, ότι ο Παναμάς έχει παραδώσει τη λειτουργία αυτού του άλλοτε μεγάλου αμερικανικού έργου στους Κινέζους.

Στις 7 Ιανουαρίου, ο Τραμπ δήλωσε: «Κοιτάξτε, η Διώρυγα του Παναμά είναι ζωτικής σημασίας για τη χώρα μας. Λειτουργεί από την Κίνα. Κίνα! Και δώσαμε το κανάλι του Παναμά στον Παναμά, δεν το δώσαμε στην Κίνα. Και το έκαναν κατάχρηση. Έκαναν κατάχρηση αυτού του δώρου. Παρεμπιπτόντως, δεν έπρεπε να είχε γίνει ποτέ».

Τη διαχείριση του καναλιού σήμερα έχει αναλάβει μια ανεξάρτητη κυβερνητική υπηρεσία, την Αρχή της Διώρυγας του Παναμά.

Λόγω των υφιστάμενων συμφωνιών μεταξύ των ΗΠΑ και του Παναμά, ο Τραμπ δεν μπορεί να αναλάβει νόμιμα τον έλεγχο του καναλιού, λέει ο καθηγητής αλλά προειδοποιεί ότι τίποτα δεν τον εμποδίζει να κινητοποιήσει τον στρατό.

35 χρόνια μετά την εισβολή των Αμερικανών υπό τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου, το επιχείρημα του Τραμπ ότι η Διώρυγα του Παναμά είναι «ζωτικό εθνικό κεφάλαιο» για τις ΗΠΑ και «κρίσιμο» για την προστασία και την προώθηση της οικονομίας και της ασφάλειάς τους είναι πιθανό να έχει απήχηση στα γεράκια της κυβέρνησής του καθώς και στη λαϊκή βάση του.

Ο ρόλος των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική

Ο Μίσρα υπενθυμίζει, εξάλλου, ότι ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα παρέμβει σε χώρες της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία 200 χρόνια. «Αυτές οι παρεμβάσεις έχουν γίνει κυρίως για να σταματήσουν τη διάδοση καθεστώτων και ιδεολογιών που θεωρούνται εχθρικά προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ» αναφέρει.

Ωστόσο, τονίζει ότι αν και αυτές οι επεμβάσεις παραβίαζαν την κυριαρχία των κρατών, ποτέ δεν αφορούσαν ρητά την κατάληψη ξένων εδαφών από τις ΗΠΑ. «Αντιθέτως, αφορούσαν την εγκατάσταση ή την υποστήριξη ενός ηγέτη που θεωρήθηκε ότι είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ».

Στο λυκόφως του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ ενορχήστρωσαν πάνω από 12 πραξικοπήματα στη Λατινική Αμερική, δίχως όμως να καταλάβουν εδάφη.

Ωστόσο, η ρητορική Τραμπ έχει ανησυχήσει τους Παναμέζους. Σε ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις αρχές Δεκεμβρίου 2024, ο πρόεδρος της χώρας, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, είπε: «Ως πρόεδρος, θέλω να δηλώσω ξεκάθαρα ότι κάθε τετραγωνικό μέτρο της διώρυγας του Παναμά και της γειτονικής ζώνης είναι του Παναμά και θα παραμείνει». Έκτοτε οι Παναμέζοι αξιωματούχοι χαρακτηρίζουν αδιαπραγμάτευτο «αδιαπραγμάτευτο».

«Εάν ο Τραμπ προχωρούσε και έπαιρνε το κανάλι με τη βία, θα υπονόμευε κατάφωρα τη θέση των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική. Θα ωθούσε επίσης πολλά ανήσυχα έθνη στην περιοχή να αποχωρήσουν από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών, τον διακυβερνητικό θεσμό του οποίου είναι μέλη οι περισσότερες χώρες της Βόρειας και Νότιας Αμερικής και της Καραϊβικής» λέει ο Μίσρα.

Ο καθηγητής από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, προειδοποιεί μάλιστα ότι μια τέτοια κίνηση θα ενθάρρυνε πολλά από τα φοβισμένα κράτη να αναζητήσουν ανοιχτά στρατιωτικές συμμαχίες με εχθρούς των ΗΠΑ, όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν – ένα αποτέλεσμα που κάθε άλλο παρά θα ενίσχυε την ασφάλεια των ΗΠΑ. Έτσι, οι πραγματικές πιθανότητες η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ να πάρει τη Διώρυγα του Παναμά δια της βίας φαίνονται πολύ απίθανες στην πράξη.