Εμίλ Ζολά: Αγώνας υπέρ της δικαιοσύνης

Η Γαλλία, και μαζί της ολόκληρος ο πολιτισμένος κόσμος, εορτάζουν κατ’ αυτάς την πεντηκονταετηρίδα μιας από τας γενναιοτέρας και ωραιοτέρας πράξεις που αναφέρει η ιστορία της ελευθέρας ανθρωπότητος: του περιφήμου «Κατηγορώ» του Ζολά, που συνεκλόνισε τότε την Ευρώπην και έδωσεν ένα νέον περιεχόμενον εις την πολύκροτον υπόθεσιν Ντρέυφους. Αι γαλλικαί και αγγλικαί ιδίως εφημερίδες αφιερώνουν άρθρα εις την ιστορικήν επέτειον και εξαίρουν την σημασία της. Από τα άρθρα αυτά το περισσότερον ιστορικόν είνε του κ. Ζακ Καιζέρ (σ.σ. ο Jacques Kayser, 1900-1963, ήταν γάλλος δημοσιογράφος και πολιτικός), έχον ως εξής:

Την 13 Ιανουαρίου 1898 η Γαλλία και ολόκληρος ο κόσμος ενδιεφέρθησαν αιφνιδίως με πάθος δι’ ένα άρθρον εφημερίδος. Ο συγγραφεύς του ήτο ένας γνωστότατος μυθιστοριογράφος, ο Εμίλ Ζολά. Ο σκοπός του ήτο να διαμαρτυρηθή κατά της αδίκου καταδίκης, η οποία εχρονολογείτο από τριετίας ήδη, του Εβραίου λοχαγού Ντρέυφους, ο οποίος εξέτιεν, εις μακρυνήν τροπικήν νήσον, ποινήν δι’ έγκλημα προδοσίας που δεν είχε διαπράξει· και δεύτερον, κατά της προσφάτου αδίκου αθωώσεως του πραγματικού εγκληματίου, του ταγματάρχου Βαλσέν – Εστερχάζυ.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.1.1948, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Διά να προσδώση μεγαλύτερον βάρος εις το κατηγορητήριόν του, ο Ζολά το έγραψεν υπό μορφήν ανοικτής επιστολής προς τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας. Η εφημερίς «Αυγή» (σ.σ. L’Aurore) εδέχθη να το δημοσιεύση και να το κυκλοφορήση υπό τον πύρινον τίτλον τον οποίον επρότεινε το δημοσιογραφικόν δαιμόνιον του Κλεμανσώ (σ.σ. ο μετέπειτα γάλλος πρωθυπουργός ήταν τότε μέλος της συντακτικής ομάδας της εφημερίδας) και ο οποίος έμελλε να το απαθανατίση: «Κατηγορώ». Τρακόσιαι χιλιάδες αντιτύπων επωλήθησαν εις τας οδούς των Παρισίων. Ολόκληρη η πόλις, όλη η Γαλλία, το συνεζήτησαν. Εις όλην την χώραν η κοινή γνώμη εκυριεύθη από τον πυρετόν του δράματος, το οποίον τώρα ήγετο εις το προσκήνιον μιας συγκρούσεως μεταξύ της υψηλοτέρας εννοίας της δικαιοσύνης και του πατροπαραδότου «κρατικού συμφέροντος».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.1.1948, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

[…] Μετά την «επαναστατικήν πράξιν» του Ζολά η «υπόθεσις» ήτο αδύνατον ν’ αγνοηθή. Συνειδήσεις εβασανίζοντο, οικογένειαι εχώριζαν. Το Κοινοβούλιον αντήχησε, την ημέραν της δημοσιεύσεως, από βιαίας διαμαρτυρίας των ηγετών της Δεξιάς και του προέδρου της κυβερνήσεως, ενώ ο Ζωρές, η καρδία και η ψυχή του σοσιαλιστικού κόμματος, επεχείρησε εις μάτην να επιτύχη ν’ ακουσθή η φωνή της λογικής. Ο ίδιος ο Ζολά είχε ζητήσει να δικασθή, εφ’ όσον είχε κατηγορήσει επί ατίμω διαγωγή ονομαστικώς εκείνους οι οποίοι ηυθύνοντο διά την καταδίκην του Ντρέυφους και την αθώωσιν του Εστερχάζυ. «Διατυπώνων τας κατηγορίας αυτάς», κατέληγεν, «έχω επίγνωσιν ότι εκθέτω εμαυτόν εις δίωξιν. Το πράττω εν γνώσει. Δικάσατέ με από ορκωτόν δικαστήριον και η ανάκρισις ας διεξαχθή υπό άπλετον φως».

Η κυβέρνησις δεν ημπορούσε ν’ αποφύγη την ποινικήν δίωξιν, προσεπάθησεν όμως να περιορίση την υπόθεσιν. […] Έπειτα από μίαν τιτανομαχίαν […], ο Ζολά κατεδικάσθη εις ενός έτους φυλάκισιν και εις πρόστιμον 3.000 φράγκων. Η καταδίκη αυτή, όμως, ήτο τόσον καλή όσον και μία νίκη. Ο Ζολά είχεν επιτύχει τον αντικειμενικόν σκοπόν του. Όπως είπε, με διαυγή διορατικότητα και ήρεμον συνείδησιν: «Η αλήθεια ήρχισε να προχωρή και τίποτε δεν ημπορεί να την σταματήση».

[…]

Ολόκληρος ο κόσμος παρηκολούθει πυρετωδώς τας εξελίξεις του δράματος. Χιλιάδες δηλώσεις αλληλεγγύης και θαυμασμού έφθασαν εις τον Ζολά από όλας τας χώρας και —μαζί με ύβρεις— από όλην την Γαλλίαν. Επιστολαί μερικών από τας μεγαλυτέρας φυσιογνωμίας της ανθρωπίνης σκέψεως, όπως και συγκινητικαί δηλώσεις ταπεινών ανθρώπων με δυσανάγνωστον γραφήν, που έλεγον εις τον Ζολά ότι η υπόθεσίς του ήτο ιδική των, ότι ησθάνοντο όπως εκείνος και ότι ο λαός της Γαλλίας δεν θα εξηπατάτο διαρκώς. […]

Η μοναδική μέριμνα του Ζολά ήτο να ίδη την δικαιοσύνην θριαμβεύουσαν εις την συγκεκριμένην υπόθεσιν Ντρέυφους. Έγραφεν: «Η ιδική μου υπόθεσις ήτο απλώς μία ευκαιρία να αχθή εις το φως η υπόθεσις Ντρέυφους. Είχα κάνει την θυσίαν μου». […]

Ο Ζολά αντιτάσσει στο όραμα μιας «πολεμοχαρούς Γαλλίας» το όραμα μιας άλλης Γαλλίας, η οποία «αφού έγινε ελευθερία, προσπαθεί επίσης να γίνη δικαιοσύνη». Γράφει: «Οποίος ρόλος διά την Γαλλικήν Δημοκρατίαν: να διδάξη εις τους λαούς την δικαιοσύνην, αφού τους απελευθερώση! Θα ήθελα η Γαλλική Δημοκρατία να είνε ένας εγκέφαλος. Θα ήθελα οι στοχασταί και οι επιστήμονές της να κατακτήσουν τον κόσμον με το φως που διαχέουν· θα ήθελα να γίνη η Γαλλική Δημοκρατία, χάρις εις αυτούς, ο αληθής διδάσκαλος του κόσμου, που θα διδάξη εις την υδρόγειον τον υπέρτατον νόμον της δικαιοσύνης, τον οδηγούντα όλους τους λαούς της Γης εις ευτυχή πολιτικήν συμβίωσιν. Το ξίφος έχει παίξει τον ρόλον του, εννοώ το ξίφος που ανεσύρθη διά τον φωτοστέφανον της δόξης, διά το καύχημα της κατακτήσεως. Εάν δεν κατορθώσωμεν να εννοήσωμεν ότι η έλευσις της δημοκρατίας θα καταστήση αναγκαίαν μίαν νέαν οικονομίαν διά τα έθνη, τότε ο ρόλος μας έληξε και θα εξαφανισθώμεν. Διά να παραμείνωμεν επί κεφαλής των εθνών, πρέπει να είμεθα εφεξής οι στρατιώται της ιδέας, οι μαχηταί της αληθείας και του δικαίου. Ο λαός μας πρέπει να είνε περισσότερον ελεύθερος και λογικός. Οφείλει να πραγματοποιήση το ταχύτερον την πρότυπον κοινωνίαν, την κοινωνίαν που ευρίσκεται εις τα σπάργανα, ενώ η καταρρέουσα κοινωνία φθίνει».

[…]

*Κείμενο του γάλλου δημοσιογράφου και πολιτικού Ζακ Καιζέρ (Jacques Kayser), που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 22 Ιανουαρίου 1948, με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από τη δημοσίευση (13 Ιανουαρίου 1898) της περίφημης ανοιχτής επιστολής του Εμίλ Ζολά που έφερε τον τίτλο «Κατηγορώ» και έμελλε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη λεγόμενη Υπόθεση Ντρέιφους (Ντρέυφους).

Ο διάσημος γάλλος συγγραφέας Εμίλ Ζολά (Émile Édouard Charles Antoine Zola) γεννήθηκε στο Παρίσι στις 2 Απριλίου 1840 και απεβίωσε στη γαλλική πρωτεύουσα στις 29 Σεπτεμβρίου 1902.

Ο Ζολά θεωρείται ως ο θεμελιωτής του νατουραλισμού στη λογοτεχνία, ενός νατουραλισμού που περιγράφει επακριβώς την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής του συγγραφέα, και δη αυτό που καλούνταν να βιώσουν οι περιθωριακοί και οι εξαθλιωμένοι, οι παρίες.

Στα γνωστότερα μυθιστορήματα του πολυγραφότατου Ζολά περιλαμβάνονται τα ακόλουθα: «Τερέζ Ρακέν» (1867), «Η ταβέρνα» (1877), «Νανά» (1880), «Ζερμινάλ» (1885) και «Η πτώση» (1892).