«Ξυπνούσα πέντε φορές τη νύχτα» – Πώς ο κινηματογραφιστής Μιχαήλ Κρίτσμαν δραπέτευσε από τη Ρωσία
Ο Μιχαήλ Κρίτσμαν γύριζε ένα αποκαλυπτικό μιούζικαλ με τη Τίλντα Σουίντον βαθιά μέσα σε ένα αλατωρυχείο όταν συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να φύγει. Μπορεί τώρα να σώσει τον γιο του;
- Ντόρα Μπακογιάννη: Δεν είναι βαφτιστήρι μου ο δολοφόνος του Παναγιώτη στα Χανιά
- Η δολοφονία στη Σαλαμίνα που έμεινε ανεξιχνίαστη για 10 χρόνια - Στο εδώλιο 3 κατηγορούμενοι
- Γνωρίζετε γιατί οι σοκολάτες είναι χωρισμένες σε μικρά τετράγωνα κομματάκια;
- Η αυλαία έπεσε - Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Τζόαν Πλοουράιτ
Ήταν Μάρτιος του 2022 και ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τζόσουα Οπενχάιμερ περίμενε στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης τον νεαρό που θα έμενε μαζί του για μερικές εβδομάδες. Ο Οπενχάιμερ, ο οποίος σκηνοθέτησε δύο συγκλονιστικά ντοκιμαντέρ για τη γενοκτονία της Ινδονησίας το 1965, το The Act of Killing και το The Look of Silence, που ήταν υποψήφια για Όσκαρ, συνεργαζόταν στενά με τον Ρώσο κινηματογραφιστή Μιχαήλ Κρίτσμαν.
Eτοιμαζόταν να γυρίσει το The End, ένα τολμηρό μιούζικαλ για την τελευταία οικογένεια στη γη που κρύβεται στο καταφύγιό της μετά από μια κλιματική αποκάλυψη στην οποία ήταν συνένοχοι.
«Δεν μπορώ να γυρίσω πίσω»
Και ο 22χρονος γιος του Μιχαήλ, ο Βλαντ, ταξίδευε στην Κοπεγχάγη για να συμμετάσχει σε ένα εργαστήριο που αφορούσε τις προκλήσεις του The End, το οποίο θα γυριζόταν εν μέρει σε γερμανικά και ιταλικά αλατωρυχεία.
Ο Οπενχάιμερ δεν είχε συναντήσει ποτέ τον Βλαντ, αν και γνώριζε τη χαρά της ζωής του και το μεταδοτικό του χιούμορ. Όμως ο νεαρός άνδρας που εμφανίστηκε στις αφίξεις εκείνη την ημέρα, αφού είχε κατέβει από μια πτήση από τη Μόσχα, ήταν μια πολύ διαφορετική φιγούρα.
«Έδειχνε χάλια», θυμάται ο σκηνοθέτης. «Ήταν χλωμός. Τραύλιζε. Ήταν τραυματισμένος. Ήταν ειλικρινά σπαρακτικό. Τον ρώτησα, ‘Τι συμβαίνει;’ Είπε, ‘Δεν μπορώ να γυρίσω πίσω’».
Πολλοί από τους πρώην συναδέλφους του είχαν ήδη φύγει. Ένας από αυτούς, ο Ουκρανός παραγωγός του, ο Αλεξάντερ Ροντνιάνσκι δικάστηκε ερήμην τον περασμένο Οκτώβριο, επειδή μίλησε κατά της εισβολής
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η δοκιμασία του γιού του
Αφού συμβουλεύτηκε έναν δικηγόρο, αποφασίστηκε ότι ο Βλαντ έπρεπε να ζητήσει άσυλο στη Δανία. «Έχεις καλέσει κάποιον να συμμετάσχει σε ένα εργαστήριο», λέει ο Οπενχάιμερ, «και ξαφνικά τον εναποθέτεις σε έναν καταυλισμό προσφύγων».
Από τον καταυλισμό στην Κοπεγχάγη, ο Βλαντ μεταφέρθηκε σε έναν άλλο στη Γιουτλάνδη, στη δυτική Δανία, όπου πέρασε τους επόμενους έξι μήνες.
«Ο Βλαντ ήταν ξεκάθαρος από την αρχή. Είπε: «Αν αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να μείνω μακριά από τη Ρωσία, τότε πρέπει να το κάνω»».
Ο Οπενχάιμερ μιλάει στον Ryan Gilbey μέσω βίντεο από μια καμπίνα στη Νορβηγία. Δίπλα του σε ένα γραφείο στο Λονδίνο κάθεται ο Μιχαήλ Κρίτσμαν, ή Μίσα όπως τον ξέρουν οι φίλοι του. Παρόλο που έχει ακούσει τον Οπενχάιμερ να διηγείται αυτή την ιστορία στο παρελθόν, σμίγει το μέτωπό του από ανησυχία, ξαναζώντας τη δοκιμασία του γιου του.
Ήταν ο Μιχαήλ, άλλωστε, που συνόδευσε τον Βλαντ στο αεροδρόμιο της Μόσχας για εκείνη την πτήση στις 2 το πρωί για την Κοπεγχάγη, παρακολουθώντας από απόσταση τον Βλαντ να πλησιάζει στον έλεγχο διαβατηρίων. «Μόλις πέρασε», λέει, «ανέπνευσα ξανά».
Περιλαμβάνονται στον κατάλογο του Υπουργείου Εσωτερικών ως εξτρεμιστές
Παρά τις αντιξοότητες, κανείς δεν κατάλαβε ότι ο Βλαντ διέφευγε από τη χώρα για να αποφύγει να σταλεί να πολεμήσει στην Ουκρανία, στην οποία η Ρωσία είχε εισβάλει μόλις δύο εβδομάδες νωρίτερα.
Το σύστημα ήταν ακόμη σε σύγχυση και η υποβολή πρόσθετων ερωτήσεων επαφίονταν στη διακριτική ευχέρεια των υπαλλήλων. Σύντομα, αυτό δεν θα ίσχυε πλέον.
Αν ο Βλαντ και ο Μιχαήλ βρίσκονταν ακόμα στη Ρωσία, θα είχαν κολλήσει – και αναμφίβολα στη φυλακή. Τον περασμένο μήνα διαπιστώθηκε από το Organised Crime and Corruption Reporting Project ότι περιλαμβάνονται στον κατάλογο του Υπουργείου Εσωτερικών ως εξτρεμιστές για την υποστήριξή τους στον εκλιπόντα ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι.
Αφού συμβουλεύτηκε έναν δικηγόρο, αποφασίστηκε ότι ο γιος του, ο Βλαντ, έπρεπε να ζητήσει άσυλο στη Δανία
Ο Βλαντ είναι τώρα πρόσφυγας
«Δεν ήξερα πραγματικά τι σημαίνει «πρόσφυγας» ή πώς γίνεται κάποιος πρόσφυγας», λέει μιλώντας στον Guardian από τη Δανία. «Τότε έκανα αίτηση και έγινε η ζωή μου. Περιμένει να μάθει αν θα του επιτραπεί να παραμείνει.
Η αρχική του αίτηση για άσυλο απορρίφθηκε το περασμένο φθινόπωρο. Η τελευταία του έφεση θα εκδικαστεί αυτή την εβδομάδα. Για αρκετά χρόνια πριν από τη φυγή του, ο Βλαντ προσπαθούσε να αποφύγει την επιστράτευση κρατώντας χαμηλό προφίλ στο σπίτι που μοιραζόταν με τους γονείς του και τον μικρότερο αδελφό του.
«Μερικές φορές εμφανίζονταν άνθρωποι από το στρατιωτικό γραφείο», εξηγεί. «Ή ήταν από την αστυνομία. Ολόκληρη η οικογένειά μου μπήκε σε αυτή την κατάσταση κινητοποίησης όπου σβήναμε τα φώτα και σταματούσαμε να ανοίγουμε την πόρτα ή το τηλέφωνο σε όποιον δεν γνωρίζαμε».
Διετή φυλάκιση αν δεν συμφωνούσε να υπηρετήσει τη στρατιωτική θητεία
Αλλά ο χρόνος τελείωνε. Στα τέλη του 2021, η πίεση στον Βλαντ είχε ενταθεί. Τώρα τον απειλούσαν με διετή φυλάκιση αν δεν συμφωνούσε να υπηρετήσει τη στρατιωτική θητεία. Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η κατάσταση κορυφώθηκε.
«Δενγνώριζα τότε για τη δυνατότητα ασύλου», λέει. «Ήξερα απλώς ότι έπρεπε να φύγω». Ακόμα κι αν η οικογένεια της μητέρας του δεν ήταν Ουκρανοί, αντιμετωπίζοντας συνεχείς βομβαρδισμούς στο σπίτι τους στο Κίεβο, και πάλι δεν θα είχε καταταγεί.
«Ως ειρηνιστής, δεν θα μπορούσα ποτέ να πολεμήσω, πόσο μάλλον σε έναν παράνομο πόλεμο εναντίον της οικογένειας της μητέρας μου και του κυρίαρχου λαού της Ουκρανίας». Λίγο μετά τη διαφυγή του Βάντ, ο Μιχαήλ αισθάνθηκε ότι και ο ίδιος και η υπόλοιπη οικογένεια έπρεπε να φύγουν.
Μήπως κινδύνευαν σοβαρά; «Είναι πιο πέρα από αυτό», λέει. «Είναι σαν μια ανάμνηση από τα σωθικά σου, τις ρίζες σου, το αίμα σου. Αρχίζεις να θυμάσαι αυτά που διαβάζεις για τους ανθρώπους που έφυγαν από τη Ρωσία μετά την επανάσταση».
Eτοιμαζόταν να γυρίσει το The End, ένα τολμηρό μιούζικαλ για την τελευταία οικογένεια στη γη που κρύβεται στο καταφύγιό της μετά από μια κλιματική αποκάλυψη στην οποία ήταν συνένοχοι
To trailer του The End
«Είμαστε όλοι διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο»
Ο Οπενχάιμερ λέει: «Ο Μίσα είναι αρκετά μεγάλος για να έχει ζήσει μεγάλο μέρος της ζωής του υπό τη Σοβιετική Ένωση. Και ήταν μια βαθιά ανάμνηση αυτού του γεγονότος και των τραυμάτων του, που του είπε: αν μπορείς να φύγεις τώρα, τότε φύγε».
Με τη βοήθεια φίλων, ανάμεσά τους και του σκηνοθέτη, ο Μιχαήλ ζύγισε τις επιλογές. Πολλοί από τους πρώην συναδέλφους του είχαν ήδη φύγει. Ένας από αυτούς, ο Ουκρανός παραγωγός του, ο Αλεξάντερ Ροντνιάνσκι δικάστηκε ερήμην τον περασμένο Οκτώβριο, επειδή μίλησε κατά της εισβολής.
Καταδικάστηκε σε οκτώμισι χρόνια φυλάκισης. «Είμαστε όλοι διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο», λέει ο Μιχαήλ σκυθρωπός.
«Η δουλειά με κράτησε υγιή»
Η μετεγκατάσταση στο Λονδίνο του Μιχαήλ, της συζύγου του και του μικρότερου γιου τους, ο οποίος είναι 15 ετών, κατέστη δυνατή χάρη σε μια παγκόσμια βίζα ταλέντων, η οποία είναι διαθέσιμη για όσους εργάζονται στις τέχνες, τις επιστήμες ή την ψηφιακή τεχνολογία.
Η αίτηση του Μιχαήλ υποστηρίχθηκε από προσωπικότητες του κλάδου, όπως η Τίλντα Σουίντον, μία από τις πρωταγωνίστριες της ταινίας The End.
Ενώ περίμενε να εγκριθεί η βίζα, ο Μιχαήλ και η οικογένειά του κοιμόντουσαν στους καναπέδες και στα δωμάτια φίλων, συμπεριλαμβανομένου του Οπενχάιμερ. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των ανακατατάξεων, η κινηματογραφική δημιουργία παρείχε στον Μιχαήλ έναν τρόπο τόσο για να προβληματιστεί σχετικά με την κατάστασή του όσο και για να ξεφύγει από αυτήν.
«Η δουλειά με κράτησε υγιή», λέει. Είναι αναπόφευκτο να μην υπάρχουν απηχήσεις της δικής του ζωής στη δουλειά που έκανε με τον σκηνοθέτη Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ αφού ένα μεγάλο μέρος της είναι κριτική της σύγχρονης Ρωσίας. Η ταινία τους Elena, από το 2011, περιλαμβάνει ακόμη και έναν νεαρό άνδρα του οποίου ο πατέρας προσπαθεί να τον βοηθήσει να αποφύγει τη στρατιωτική θητεία, έστω και με αθέμιτα μέσα. (Σε αυτή την περίπτωση, τα γεγονότα οδηγούν σε φόνο).
«Καταλήξαμε στην καταστροφή και την απανθρωποποίηση στην κοινωνία μας επειδή δεν επιλύσαμε τα τρομερά λάθη που έκανε η Ρωσία στο παρελθόν»
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Πώς η αυταπάτη υπονομεύει την ικανότητά μας να αγαπάμε»
Τα δύο έργα που γύρισε ο Μιχαήλ κατά τη διάρκεια των χρόνων του διασκορπισμού της οικογένειάς του αποδείχθηκαν επίσης ανατριχιαστικά επίκαιρα.
Το The End – για το οποίο υπέγραψε το 2018, αλλά το οποίο, χάρη στον Covid και σε μια εκτεταμένη διαδικασία ανάπτυξης, δεν γυρίστηκε μέχρι το 2023 – έχει ως θέμα «πώς η αυταπάτη υπονομεύει την ικανότητά μας να αγαπάμε», σύμφωνα με τον Οπενχάιμερ.
Ο Μιχαήλ έσπευσε να εντοπίσει αντηχήσεις στους χαρακτήρες της ταινίας, των οποίων τα ψέματα και οι αυταπάτες έχουν επιφέρει τον δικό τους αφανισμό. «Καταλήξαμε στην καταστροφή και την απανθρωποποίηση στην κοινωνία μας επειδή δεν επιλύσαμε τα τρομερά λάθη που έκανε η Ρωσία στο παρελθόν», λέει.
Ο Οπενχάιμερ προσθέτει: «Αυτό είπαμε με το The End. Ότι η Ρωσία είναι σαν την κουλτούρα στο καταφύγιο».
«Ναι», συμφωνεί ο Μιχαήλ. «Το ψέμα της οικογένειας αντικατοπτρίζει τα ψέματα στην κοινωνία. Σε κάθε επίπεδο, οι άνθρωποι λένε ψέματα ο ένας στον άλλον. Στα εργοστάσια, στην κυβέρνηση, στους δρόμους – παντού».
To trailer του Vermiglio
«Όταν ξυπνάς πέντε φορές τη νύχτα»
Όταν η παραγωγή του The End ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2023, ο Μιχαήλ βρέθηκε αντιμέτωπος με το πρόβλημα του τι θα κάνει στη συνέχεια.
«Την τελευταία ημέρα, ανέβηκα με το ασανσέρ μέσα σε αυτό το εκτυφλωτικό φως του ήλιου από το ορυχείο Sonderhausen 800 μέτρα πιο κάτω. Και αναρωτήθηκα: «Τι κάνουμε τώρα;»».
Είχε προσκληθεί να πάει στη βόρεια Ιταλία για να γυρίσει το Vermiglio, ένα δράμα εν καιρώ πολέμου σε σκηνοθεσία της Μάουρα Ντελπέρο. «Ήξερα ότι έπρεπε να το πάρω για να συνεχίσω. Για να με τονώσει και για να παραμείνω υγιής».
Με την ιστορία ενός λιποτάκτη και της αγροτικής κοινότητας που τον δέχεται, η ταινία, η οποία βρίσκεται σήμερα στη μακρά λίστα για Όσκαρ, προσέφερε έναν καθρέφτη στην κατάσταση του Βλαντ.
«Θα μπορούσατε να αποκαλέσετε τον μεγαλύτερο γιο μου λιποτάκτη επειδή δεν θέλει να πολεμήσει;», λέει ο Μιχαήλ. «Υπάρχει μια σύγκρουση στο Vermiglio μεταξύ των ανθρώπων που καλωσορίζουν τον λιποτάκτη και των άλλων που λένε «Προδότη!».
»Όταν ξυπνάς πέντε φορές τη νύχτα και ο εγκέφαλός σου προσπαθεί να επεξεργαστεί τα προβλήματά σου, τότε κατά κάποιο τρόπο όλα γίνονται σχετικά με αυτό που είναι αγαπητό στην καρδιά σου. Αλλά όταν φτιάχναμε το Vermiglio στα βουνά, σκεφτόμουν τους λιποτάκτες που δεν ήθελαν να πολεμήσουν.
»Δεν μπορώ να απαλλαγώ από τη σκέψη ότι αυτός θα μπορούσε να είναι ο γιος μου, αν επιστρατευόταν».
«Eίμαι περήφανος που θα καταγράφομαι ως εξτρεμιστής»
Οι ανέμελες μέρες ανήκουν στο παρελθόν για τον Μιχαήλ και την οικογένειά του, αλλά αυτή η εβδομάδα θα είναι ιδιαίτερα κουραστική. Η απόφαση σχετικά με την έφεση του Βλαντ απέχει μόλις λίγες ημέρες και ο Μιχαήλ είναι δικαιολογημένα ανήσυχος.
Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της συνέντευξης στον Guardian καταρρέει. Ο Βλαντ, επίσης, είναι εμφανώς ταραγμένος, με το πρόσωπό του σκαλισμένο από ανησυχία. Αλλά παρ’ όλα αυτά, ο νεαρός παραμένει σθεναρός.
«Η Ρωσία», λέει, «σκοτώνει αθώους ανθρώπους, δολοφονεί δημοκρατικούς ηγέτες όπως ο Ναβάλνι και απειλεί τις ελευθερίες σε όλο τον κόσμο.
»Όσο αυτό συνεχίζεται, θα είμαι περήφανος που θα καταγράφομαι ως εξτρεμιστής, αντιτιθέμενος στον Βλαντιμίρ Πούτιν και το εγκληματικό του κράτος».
*Το Vermiglio κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους στις 17 Ιανουαρίου. Η ταινία The End θα κυκλοφορήσει αργότερα φέτος.
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις