Γιατί ορισμένα ζώα φαίνεται να θρηνούν τους νεκρούς τους;
Το πένθος θεωρείται ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αλλά και τα ζώα - από τις φάλαινες δολοφόνους μέχρι τα κοράκια - υποφέρουν όταν χάνουν τον σύντροφό τους
- Ξεκάθαρος ο λόγος που η Μισέλ Ομπάμα δεν θα παραστεί στην ορκωμοσία του Τραμπ
- Αναστολή λειτουργίας σε σχολείο στο Χαϊδάρι – Έπεσαν σοβάδες στις αίθουσες
- Νέα μαρτυρία για τον 39χρονο που αγνοείται - Κουρέας λέει ότι τον είδε στις 31/12 στη Θεσσαλονίκη
- Ο Αρκάς στέλνει την καλημέρα της Πέμπτης από το... κρεββάτι
Την περασμένη εβδομάδα, μια θηλυκή φάλαινα-δολοφόνος, όπως είναι γνωστές οι φάλαινες όρκα, εντοπίστηκε στα ανοικτά των ακτών της πολιτείας Ουάσινγκτον να σπρώχνει το σώμα του νεκρού νεογέννητου μωρού της, κάτι που είχε παρατηρηθεί και σε μία θηλυκή χιμπατζή, η οποία αρνιόταν να αφήσει το μικρό της που είχε γεννηθεί νεκρό, οδηγώντας τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι και τα ζώα – τα περισσότερα είδη, τουλάχιστον – πενθούν.
Η όρκα, γνωστή ως Tahlequah, είχε παρατηρηθεί να κάνει το ίδιο πράγμα το 2018, αφού και ένα άλλο από τα μωρά της πέθανε σε βρεφική ηλικία. Σε εκείνη την περίπτωση, η Tahlequah έσπρωχνε το σώμα του απογόνου της επί 17 ημέρες, ανασύροντάς το συνεχώς στην επιφάνεια και εμποδίζοντάς το από το να βυθιστεί – ένα απίστευτο κατόρθωμα, δεδομένου ότι οι φάλαινες όρκα μπορούν να διανύουν κατά μέσο όρο 120 χιλιόμετρα την ημέρα.
Οι φάλαινες δεν είναι τα μόνα είδη που είναι γνωστό ότι μεταφέρουν τα σώματα των νεκρών μικρών τους. Το 2021, ο ζωολογικός κήπος του Εδιμβούργου ανέφερε ότι ένας από τους χιμπατζήδες του, η Lianne, είχε γεννήσει ένα νεκρό μωρό και αρνιόταν να το αφήσει, μεταφέροντας το βρέφος μαζί της μέσα στον περίβολο.
Έχουν παρατηρηθεί και άλλα εξαιρετικά ευφυή θηλαστικά, όπως δελφίνια και πίθηκοι, να συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο.
Υπάρχουν «Hachiko» σε πολλά είδη ζώων
«Είναι δύσκολο να δει κανείς αυτή τη συμπεριφορά, χωρίς να την σκεφτεί μέσα από το πρίσμα της θλίψης, εν μέρει επειδή, ως άνθρωποι, αν χάσουμε κάποιον, θέλουμε να προσκολληθούμε σε αυτό το πρόσωπο κατά κάποιο τρόπο», εξηγεί στο BBC η Becky Millar, ερευνήτρια με ειδίκευση στη φιλοσοφία των γνωστικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ.
«Φαίνεται να είναι μια κυριολεκτική εκδήλωση αυτού του είδους της παρόρμησης να διατηρήσουμε δεσμούς με το νεκρό αγαπημένο πρόσωπο», σημειώνει.
Σύμφωνα με την Millar, το αξιοσημείωτο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι τα ζώα αυτά δεν αντιμετωπίζουν το νεκρό βρέφος με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετώπιζαν ένα απλά ακίνητο αλλά ζωντανό βρέφος. Αυτό υποδηλώνει πως δεν είναι απλά ότι δεν καταλαβαίνουν πως το βρέφος τους είναι νεκρό.
Περνούν περίοδο αναπροσαρμογής μετά την απώλεια, όπως εμείς
«Υπάρχει κάποιου είδους ένταση, όπου το ζώο δεν είναι αρκετά ικανό να το αφήσει να φύγει. Είναι σαν να προσπαθούν να παλέψουν με αυτό τον νέο κόσμο που αντιμετωπίζουν και να κατανοήσουν αυτή την απώλεια», προσθέτει.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα περνούν αυτή την περίοδο αναπροσαρμογής. Για παράδειγμα, η Millar επισημαίνει το γεγονός πως τα ζώα συχνά αναζητούν τους συντρόφους τους μετά το θάνατό τους, ενώ και οι άνθρωποι επιδίδονται σε αυτό που ονομάζεται συμπεριφορά αναζήτησης μετά από ένα πένθος, αναζητώντας οποιοδήποτε σημάδι του αποθανόντος.
Μερικές φορές, η συμπεριφορά αυτή μπορεί να συνεχιστεί για πολύ καιρό μετά το θάνατο. Γνωστά παραδείγματα είναι αυτό του Greyfriars Bobby, ενός τεριέ που πέρασε 14 χρόνια φυλάσσοντας τον τάφο του ιδιοκτήτη του στο Εδιμβούργο της Σκωτίας, και του διάδημου παγκοσμίως Hachiko, ενός σκύλου akita που συνέχισε να περιμένει τον ιδιοκτήτη του σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό στην Ιαπωνία πολύ καιρό μετά τον θάνατό του.
Πέφτουν σε κατάθλιψη όταν χάνουν αγαπημένους τους
Υπάρχουν επίσης ανεκδοτολογικές ιστορίες ζώων που εμφανίζουν έντονη δυσφορία μετά την απώλεια ενός στενού συντρόφου, καθώς και αναφορές πως όταν βλέπουν τα μωρά τους να τρώγονται από φάλαινες δολοφόνους, για παράδειγμα, οι μητέρες θαλάσσιων λιονταριών κλαίνε και δείχνουν εμφανή αγωνία.
Τα παραδείγματα είναι πολλά. Στο βιβλίο της «How Animals Grieve» (πώς πενθούν τα ζώα), η ανθρωπολόγος Barbara King περιγράφει μαρτυρίες για γάτες, σκύλους και κουνέλια που κλαίνε και αναζητούν τους συντρόφους τους, και για άλογα που συγκεντρώνονται γύρω από τον τάφο ενός μέλους του κοπαδιού τους.
Το 1999, ένας ηλικιωμένος θηλυκός ελέφαντας σε ζωολογικό κήπο της Ινδίας φέρεται να πέθανε από θλίψη, αφού ένας νεαρός ελέφαντας με τον οποίο είχε γίνει φίλος πέθανε κατά τη διάρκεια του τοκετού. Ο ηλικιωμένος ελέφαντας, η Damini, εθεάθη να χύνει δάκρυα πάνω από το πτώμα της φίλης της, πριν χάσει κάθε ενδιαφέρον για την τροφή και τελικά πεθάνει από την πείνα.
Το 1972, η Τζέιν Γκούντολ, η Αγγλίδα πρωτευοντολόγος που μελέτησε τους χιμπατζήδες στη φύση για πάνω από 60 χρόνια, παρατήρησε έναν νεαρό χιμπατζή, γνωστό ως Φλιντ, να εμφανίζει σημάδια αυτού που στους ανθρώπους θα ονομάζαμε κλινική κατάθλιψη, όταν πέθανε η μητέρα του. Σταμάτησε να συμμετέχει σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με την ομάδα του, αρνήθηκε να φάει και τελικά πέθανε ένα μήνα αργότερα.
Ζώα κάνουν τελετουργίες μετά το θάνατο, όπως οι άνθρωποι την αγρύπνια
Ακόμα και τα πουλιά θρηνούν, όπως φαίνεται. Ο Αυστριακός ζωολόγος Konrad Lorenz περιέγραψε κάποτε την αντίδραση των χηνών greylag στην απώλεια του συντρόφου τους ως «περίπου πανομοιότυπη με εκείνες που συνοδεύουν την ανθρώπινη θλίψη». Οι χήνες κρεμούσαν το κεφάλι τους καταθλιπτικά, έχαναν το ενδιαφέρον τους για την τροφή και αδιαφορούσαν για τον κόσμο γύρω τους.
Δεν υπάρχουν μόνο ανεκδοτολογικά στοιχεία. Εμπειρικές μελέτες υποστηρίζουν επίσης τη θεωρία ότι ορισμένα ζώα, τουλάχιστον, αισθάνονται συναισθήματα παρόμοια με το πένθος. Εργαστηριακές μελέτες, για παράδειγμα, δείχνουν ότι τα βρέφη πρωτευόντων θηλαστικών, που έρχονται αντιμέτωπα με την ξαφνική απώλεια της μητέρας τους, περνούν φάσεις θλίψης που χαρακτηρίζονται από θρήνο, ακολουθούμενι από σταδιακή απομάκρυνση από τον κόσμο. Δεν παίζουν πλέον με τους άλλους, αγνοούν τα νέα και συναρπαστικά αντικείμενα και τελικά απομονώνονται.
Σε μια άλλη μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι θηλυκοί μπαμπουίνοι που είχαν χάσει έναν στενό συγγενή τους είχαν αυξημένα επίπεδα ορμονών του στρες, μια αντίδραση που παρατηρείται και στους ανθρώπους μετά από πένθος.
Ορισμένα ζώα επιδεικνύουν ακόμη και τελετουργικές συμπεριφορές μετά το θάνατο, όπως οι άνθρωποι θα έκαναν μια κηδεία. Οι ελέφαντες είναι γνωστό ότι επισκέπτονται τα λείψανα μελών της οικογένειας αλλά και αγνώστων, αγγίζοντας και χαϊδεύοντας τα οστά τους και στέκονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα δίπλα στο σκελετό με τρόπο που μοιάζει με αγρυπνία.
Το πένθος τους δεν είναι μικρότερο από το δικό μας
Οι χιμπατζήδες είναι επίσης γνωστό ότι καθαρίζουν τα στόματα και τα σώματα του νεκρού ζώου. Υπάρχουν ακόμη και ανεπίσημες ενδείξεις ότι κοράκια και καρακάξες συγκεντρώνονται γύρω από τους νεκρούς τους, τοποθετώντας μερικές φορές φύλλα ή κλαδιά κοντά στο κουφάρι.
Ορισμένοι φιλόσοφοι υποστηρίζουν ότι, ενώ ορισμένα ζώα αναμφίβολα αισθάνονται οδύνη μετά την απώλεια ενός συντρόφου, η αληθινή θλίψη απαιτεί περαιτέρω γνωστικές ικανότητες που δεν διαθέτουν τα ζώα. Αυτές περιλαμβάνουν την ικανότητα κατανόησης της μονιμότητας του θανάτου και την αναγνώριση ότι το άτομο δεν θα είναι εκεί σε μελλοντικά γεγονότα και ορόσημα της ζωής σας.
Ωστόσο, η Millar επισημαίνει ότι αυτός ο ορισμός δεν αποκλείει μόνο τα ζώα, αλλά και τα παιδιά και ορισμένους ενήλικες. «Δεν νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι που πενθούν καταπιάνονται με τη φύση της θνητότητας ή προβάλλουν τον εαυτό τους σε ένα πραγματικά μακρινό μέλλον ως μέρος της θλίψης τους. Τα μικρά παιδιά που υφίστανται ένα πένθος πιθανώς δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν πλήρως την απώλειά τους σε αυτό το στάδιο, αλλά θα φαινόταν λάθος να πούμε ότι το πένθος τους είναι μικρότερο». Το ίδιο ισχύει και για τα ζώα.
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις