Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Λ’)

Ένα από τα πλέον αινιγματικά και φαινομενικώς παράδοξα έργα της παγκόσμιας φιλοσοφικής γραμματείας –από τη σκοπιά τόσο του περιεχομένου όσο και της στόχευσης– θεωρείται ο Παρμενίδης, σύγγραμμα που τοποθετείται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου ταξιδιού του Πλάτωνος στη Σικελία. Οι ιδιομορφίες του διαλόγου ως προς τη δομή, το εύρος και το βάθος του, σε συνδυασμό με τις τεράστιες –σχεδόν ανυπέρβλητες– δυσκολίες ως προς την ακριβή κατανόηση του περιεχομένου του, οδήγησαν, ήδη από την αρχαιότητα, σε αντιφατικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις του και προκάλεσαν οξείες επιστημονικές αντιπαραθέσεις. Ανοιχτό παραμένει το ζήτημα εάν ο Παρμενίδης, έργο απορητικό και δυνάμει ανατρεπτικό, εμπεριέχει κάποια θετική διδασκαλία ή συνιστά απλώς ένα λογικό παίγνιο.

Βασικά πρόσωπα του φανταστικού διαλόγου είναι ο γηραιός (περίπου εξηνταπεντάχρονος) ελεάτης φιλόσοφος Παρμενίδης, ο μεσήλικας (κοντά στα σαράντα) Ζήνων, επίσης Ελεάτης και αγαπημένος μαθητής του πρώτου, και ο νεότατος Σωκράτης. Η συνομιλία των τριών σπουδαίων ανδρών λαμβάνει χώρα στην Αθήνα, την οποία είχαν επισκεφθεί οι ελεάτες φιλόσοφοι με αφορμή την εορτή των Μεγάλων Παναθηναίων.

Αντικείμενο και θεματικός πυρήνας του Παρμενίδη, όπως φανερώνει και ο υπότιτλός του (Περί ιδεών), είναι οι ιδέες. Πιο αναλυτικά, στο πρώτο μέρος του διαλόγου εξετάζονται τα προβλήματα και οι αδυναμίες της πλατωνικής θεωρίας των ιδεών, ενώ στο δεύτερο η φύση ή η οντολογία του «ενός», η σχέση μεταξύ του «ενός» και των «πολλών».

Στο πρώτο μέρος του διαλόγου ο Σωκράτης, έχοντας ακούσει τον Ζήνωνα να υποστηρίζει την παρμενίδεια διδασκαλία για το «ένα» (εν) –ότι το παν είναι ένα, ότι η πραγματικότητα εν συνόλω αποτελεί αδιάσπαστη ενότητα–, εκθέτει τη δική του (την πλατωνική στην πραγματικότητα) θεωρία των ιδεών, σύμφωνα με την οποία το σύνολο των όντων, όλα τα πράγματα, μετέχουν και στο «ένα» και στο πλήθος, είναι και «ένα» και «πολλά». Ο Παρμενίδης εγείρει σοβαρές ενστάσεις κατά της θεωρίας των ιδεών, ασκώντας διεισδυτική και αμείλικτη κριτική. Επισημαίνει τις δυσκολίες που παρουσιάζει η έννοια της συμμετοχής (μέθεξης) των αισθητών αντικειμένων στις ιδέες και ισχυρίζεται ότι οι ιδέες δεν έχουν σχέση με τα νοήματα και τα αισθητά όντα.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Παρμενίδης» του Πλάτωνος (μετάφραση Παύλου Γρατσιάτου, εκδόσεις Φέξη, 1912).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΘ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Κ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΘ’)