Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2025
weather-icon 14o
Γιατί η Μόνα Λίζα είναι η πιο διάσημη γυναίκα στον κόσμο;

Γιατί η Μόνα Λίζα είναι η πιο διάσημη γυναίκα στον κόσμο;

Από την Μπιγιόνσε μέχρι τον Μαρσέλ Ντυσάν, όλοι κάποια στιγμή αναπαρήγαν την φιγούρα της Μόνα Λίζα, ενώ σύμφωνα με μελέτη εννέα στους δέκα επισκέπτες του Λούβρου πάνε εκεί εξαιτίας της.

«Yo, Μόνα Λίζα, θα μπορούσα να έχω ένα ραντεβού την Παρασκευή;» τραγούδησε ο Γουάικλεφ Ζαν στο ντεμπούτο άλμπουμ των Fugees το 1994. Περίπου μισό αιώνα νωρίτερα, ο Νατ Κινγκ Κόουλ είχε τραγουδήσει για τη Μόνα Λίζα ως την κυρία με το μυστικιστικό χαμόγελο σε ένα τραγούδι που κέρδισε Όσκαρ.

Fast-forward στο 2018, η Μπιγιόνσε και ο Jay-Z στάθηκαν μπροστά στο διάσημο πορτραίτο για τις ανάγκες του ενός video clip, ενώ πριν λίγους μήνες η Lady Gaga χάρισε στην διάσημη φιγούρα ένα στραβό χαμόγελο με κραγιόν.

Ένας πίνακας- μυστήριο

Από την ιταλική Αναγέννηση μέχρι τη σύγχρονη μουσική σκηνή και όχι μόνο, το πορτρέτο του Λεονάρντο ντα Βίντσι με μια γυναίκα από τη Φλωρεντία σε ένα ορεινό τοπίο έχει συγκινήσει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Η δημοτικότητά της είναι τέτοια που κάποιοι προσπάθησαν να τη βανδαλίσουν, ενώ η μορφή της έχει οικειοποιηθεί από όλους, από τον Μαρσέλ Ντυσάν μέχρι τον Βίρτζιλ Άμπλοου.

Το λοφώδες σκηνικό της είναι εξίσου συναρπαστικό, με τους ερευνητές να διατυπώνουν διάφορες θεωρίες για το πού μπορεί να βρίσκεται. Ένας ερευνητής υποστήριξε ότι η γέφυρα πίσω από τον αριστερό ώμο της Μόνα Λίζα είναι το ετρουσκικό-ρωμαϊκό Romito di Laterina στο Αρέτσο.

Πιο πρόσφατα, όμως, ένας γεωλόγος και ιστορικός τέχνης υποστήριξε ότι ο βραχώδης σχηματισμός και η υδάτινη μάζα πίσω της αντιστοιχούν στην πόλη Λέκκο κατά μήκος της λίμνης Κόμο, όπου ο Λεονάρντο εργάστηκε ως μηχανικός.

Τι το ιδιαίτερο έχει η Μόνα Λίζα και γιατί μας ενδιαφέρει τόσο πολύ; Ο καθηγητής ιστορίας και πρόσφατος βιογράφος του Λεονάρντο Γουόλτερ Άιζακσον υποστηρίζει ότι αυτή είναι διάσημη επειδή οι θεατές μπορούν να εμπλακούν συναισθηματικά μαζί της. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το πέπλο μυστηρίου που συνοδεύει το αινιγματικό χαμόγελό της συνέβαλε στο να γίνει πασίγνωστη.

Ακολουθεί μια ματιά σε μερικούς από τους πιθανούς λόγους για την παγκόσμια εμμονή μας με αυτή την κυρία σε τόνους σέπια παλέτας.

Η Πρώτη Κυρία Jacqueline Kennedy παρακολουθεί τα εγκαίνια της έκθεσης Μόνα Λίζα στην Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσιγκτον, 1963. Πηγή: White House Photographs, Προεδρική Βιβλιοθήκη και Μουσείο John F. Kennedy, Βοστώνη.

Μα ποια είναι;

Ο Λεονάρντο ξεκίνησε το εμβληματικό πορτρέτο γύρω στο 1503 όταν ζούσε στη Φλωρεντία, αλλά δεν το ολοκλήρωσε για περισσότερο από μια δεκαετία. Πρώιμες πηγές, όπως ο ιστορικός τέχνης του 16ου αιώνα Τζόρτζιο Βαζάρι, ο οποίος περιέγραψε τη Μόνα Λίζα στο βιβλίο του [The Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and Architects», υποστηρίζει ότι πρόκειται για τη Λίζα Γκεραρντίνι, τη σύζυγο του Φλωρεντινού εμπόρου μεταξιού Φραντσέσκο ντελ Τζιοκόντο. Ωστόσο, ο καλλιτέχνης δεν έδωσε τον πίνακα στον Γκεραρντίνι και αντίθετα τον πήρε μαζί του όταν έφυγε από την Ιταλία για να εργαστεί για τον βασιλιά Φραγκίσκο Α΄ της Γαλλίας.

Η προέλευση του πίνακα δεν αποκαλύπτει την ταυτότητα της κυρίας και ο Λεονάρντο δεν άφησε οπτικά στοιχεία -όπως έκανε στα λίγα άλλα πορτρέτα γυναικών που φιλοτέχνησε.

Στο έργο «Η κυρία με την ερμίνα» (1489-91), το τριχωτό πλάσμα παραπέμπει στην αρχαία ελληνική λέξη για τα ζώα που μοιάζουν με νυφίτσες, gallé, η οποία ακούγεται σαν το επώνυμο της εικονιζόμενης, Σεσίλια Γκαλεράνι. Ομοίως, η Ginevra de’ Benci (περ. 1474-78), που απεικονίζεται εδώ, στεφανώνεται από έναν θάμνο αρκεύθου, ή ginepro στα ιταλικά – ένα λογοπαίγνιο με το μικρό της όνομα.

Ορισμένες θεωρίες, όπως αυτή του Βαζάρι, υποστηρίζουν ότι ο Ντα Βίντσι δεν ολοκλήρωσε ποτέ το πορτρέτο της Γκεραρντίνι και ότι η Μόνα Λίζα είναι αντ’ αυτού ένα πορτρέτο της «προστάτιδας της τέχνης» Ισαβέλλα των Έστε, ξαδέλφης της Γκαλεράνι.

Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ginevra de’ Benci (περ. 1474-78), λάδι σε πίνακα, 15 x 14,5 ίντσες. Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσινγκτον

Δεν μοιάζει με τίποτα άλλο

Ο Λεονάρντο ήταν γνωστός για τον πειραματισμό και την καινοτομία, και η Μόνα Λίζα δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο πολυσχιδής αναγεννησιακός δημιουργός ήρθε σε ρήξη με την αυστηρή προβολή προφίλ που χαρακτήριζε πολλά ιταλικά πορτρέτα εκείνης της εποχής. Μάλιστα, ενώ δεν ήταν σύνηθες για την εποχή συμπεριέλαβε στο πορτραίτο τα χέρια της εικονιζόμενης, πράγμα που την έκανε να φαίνεται πιο προσιτή.

Το πορτρέτο αποδίδεται επίσης με το χαρακτηριστικό sfumato του Leonardo, μια τεχνική που εξαλείφει τις σκληρές γραμμές και τα όρια, γεγονός που κάνει το δέρμα του θέματος να λάμπει.

Κάτω από αυτή την πυρακτωμένη επιφάνεια, ο Λεονάρντο επέδειξε τη νέα του κατανόηση της μυϊκής μάζας του προσώπου. Ενώ ζωγράφιζε τη Μόνα Λίζα, μελετούσε επίσης την ανατομία τεμαχίζοντας πτώματα στο νεκροτομείο του νοσοκομείου Santa Maria Nuova, γεγονός που τον βοήθησε να δημιουργήσει το πρώτο γνωστό ανατομικό σχέδιο ενός χαμόγελου.

«Σε αυτό το έργο του Λεονάρντο υπήρχε ένα χαμόγελο τόσο ευχάριστο, που ήταν κάτι περισσότερο θεϊκό παρά ανθρώπινο να το βλέπεις», έγραψε ο Βαζάρι για τη Μόνα Λίζα. «Δεν ήταν άλλο από ζωντανό»

GHIRLANDAIO, Domenico_Retrato de Giovanna Tornabuoni, Πηγή: Museo Nacional Thyssen- Bornemis

Την είχαν πάρει με στραβό μάτι

Παρά τις φιλοφρονήσεις του Βαζάρι, και όσο τρελό κι αν σας ακούγεται, οι κριτικοί τέχνης δεν άρχισαν να επαινούν τον πίνακα ως αναγεννησιακό αριστούργημα μέχρι τη δεκαετία του 1860. Το Μουσείο του Λούβρου απέκτησε τον πίνακα το 1804, αλλά δεν προσέλκυσε πολλούς επισκέπτες μέχρι το 1911, όταν τα πρωτοσέλιδα την έβαλαν για τα καλά στη συνείδηση του κοινού.

Εκείνη τη χρονιά, ο Βινσένζο Περούτζια, ένας Ιταλός ξυλουργός που εργαζόταν στο Λούβρο, αποφάσισε να την κλέψει βάζοντας την κάτω από το σακάκι του και βγαίνοντας από το μουσείο μια μέρα του Αυγούστου. Το περιστατικό προκάλεσε τη συνεδρίαση του γαλλικού υπουργικού συμβουλίου και την παραίτηση του διευθυντή ζωγραφικής του Λούβρου.

Παρακινούμενοι από τη φρενίτιδα που ακολούθησε στα μέσα ενημέρωσης, οι επισκέπτες του μουσείου πήγαν να δουν τον άδειο χώρο όπου είχε κρεμαστεί στο Λούβρο. Εκτυπώθηκαν καρτ ποστάλ, κατασκευάστηκαν και διατέθηκαν στο εμπόριο κούκλες Μόνα Λίζα και μια μάρκα κορσέδων πήρε το όνομά της. Ακόμη μεγαλύτερα πλήθη ήρθαν να τη δουν όταν ανασύρθηκε δύο χρόνια αργότερα, με περισσότερους από 100.000 ανθρώπους να τη βλέπουν στο Λούβρο μόνο τις δύο πρώτες ημέρες.

Άγνωστος φωτογράφος, 1913, η Μόνα Λίζα εκτίθεται στην ΠινακοθήκηUffizi στη Φλωρεντία. Ο διευθυντής του μουσείου Τζιοβάνι Πότζι (δεξιά) επιθεωρεί τον πίνακα, ο οποίος σύντομα θα επιστραφεί στο Λούβρο. Φωτογραφία: Wikimedia Commons

Έχει γίνει μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης

Μέχρι το 1914 η Μόνα Λίζα είχε γίνει ιδιαίτερα αναγνωρίσιμη. Ένα χρόνο αφότου επέστρεψε θριαμβευτικά στο Λούβρο, ο Ρώσος σουπρεματιστής Καζιμίρ Μάλεβιτς δημιούργησε ένα κολάζ με τίτλο Σύνθεση με τη Μόνα Λίζα (1914), με μια έγχρωμη αναπαραγωγή της στο κέντρο του.

Ο Μαρσέλ Ντυσάν δημιούργησε σύντομα το έργο L.H.O.O.O.Q. (1919) χρησιμοποιώντας μια μονόχρωμη καρτ ποστάλ της Μόνα Λίζα ως readymade, πάνω στην οποία ζωγράφισε ένα μουστάκι, ένα μουστάκι και γράμματα (τα οποία αν διαβαστούν δυνατά στα γαλλικά λένε: «Elle a chaud au cul» ή «Είναι καυτή στα οπίσθια»).

Ακολούθησαν και άλλοι καλλιτέχνες. Το πορτρέτο της Λεονάρντο έγινε το θέμα ενός από τα πρώτα έργα μεταξοτυπίας του Άντι Γουόρχολ, το 1963, όταν ο καλλιτέχνης της ποπ χρησιμοποίησε την αναπαραγωγή από ένα φυλλάδιο της Met για να αντιγράψει και να σειροθετήσει το πορτρέτο της.

Μετά την ακμή του Γουόρχολ, με την οικονομική άνθηση της δεκαετίας του 1960 να έχει ως αποτέλεσμα την άνθηση της διαφήμισης (ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες), η Μόνα Λίζα άρχισε να εμφανίζεται τακτικά σε καμπάνιες μάρκετινγκ. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, εμφανιζόταν σε περίπου 23 νέες διαφημίσεις ετησίως, και ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 53 ετησίως την επόμενη δεκαετία. Η όψη της έδινε στα προϊόντα τη σφραγίδα της ιστορικής σημασίας της τέχνης, ενώ παράλληλα τροφοδοτούσε τη δική της δημοτικότητα.

L.H.O.O.O.Q. (1919), Μαρσέλ Ντυσάν, Πηγή: Wikipedia Commons

Είναι ένα παρισινό ορόσημο

Η έκρηξη της δεκαετίας του 1960, η οποία ενίσχυσε τις διαφημιστικές καμπάνιες, έδωσε επίσης το έναυσμα για μαζικό τουρισμό, με το Παρίσι να γίνεται κορυφαίος διεθνής προορισμός. Η Μόνα Λίζα έχει εγκαταλείψει το γαλλικό έδαφος μόνο μερικές φορές από τότε που ο Λεονάρντο την έφερε στην αυλή του Φραγκίσκου Α΄ στις αρχές του 16ου αιώνα, καθιστώντας την σχεδόν τόσο μόνιμο στοιχείο όσο και άλλοι τουριστικοί προορισμοί του Παρισιού.

Οι λίγες φορές που έφυγε από το Μουσείο του Λούβρου τροφοδότησαν τον πυρετό της Μόνα Λίζα, με την πιο εντυπωσιακή από αυτές να είναι το 1963, όταν η Ζακλίν Κένεντι βοήθησε στη διαμεσολάβηση για την έκθεσή της στην Εθνική Πινακοθήκη και το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.

Αντιμετωπίστηκε σαν διασημότητα, την υποδέχθηκαν οι Κένεντι και την υποδέχθηκαν με επίσημο δείπνο (όπου το επιδόρπιο ήταν Poires Mona Lisa, αχλάδια ποσέ που περιβλήθηκαν με σάλτσα σοκολάτας και ψήθηκαν σε ζύμη).

Τα βλέμματα των Αμερικανών ήταν στραμμένα όλα πάνω της και πήγαν να τη δουν μαζικά, με 1.751.521 επισκέπτες στα μουσεία στις έξι εβδομάδες που βρισκόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια παρόμοια περιοδεία επαναλήφθηκε μια δεκαετία αργότερα, όταν η Μόνα Λίζα πήγε στην Ιαπωνία- η διεθνής προσοχή των μέσων ενημέρωσης που ακολούθησε εδραίωσε τη θέση της ως εικόνας.

Λόγω της ευθραυστότητάς της, η Μόνα Λίζα είναι απίθανο να φύγει ποτέ ξανά από το Λούβρο και οι επισκέπτες που κάνουν το «προσκύνημα» για να τη δουν εκεί, τη βρίσκουν στη μεγαλύτερη αίθουσα του μουσείου, τη Salle des États, μια αίθουσα που κάποτε χρησιμοποιούσε ο Ναπολέων Γ’ για νομοθετικές συνεδριάσεις.

Η αλεξίσφαιρη θήκη της και ο καθορισμένος τοίχος αποτελούν απόδειξη πως ανήκει πλέον στη ελίτ των πινάκων. Ενώ, μια έκθεση του γαλλικού υπουργείου Πολιτισμού που διέρρευσε το 2018 αποκάλυψε, μεταξύ άλλων, ότι ακόμη και με όλα τα αριστουργήματα που περιέχονται στη μόνιμη συλλογή του Λούβρου, εννέα στους δέκα επισκέπτες ισχυρίζονται ότι έρχονται για να δουν την κυρία του Λεονάρντο.

*Πηγή: Art News 

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ALTER EGO MEDIA A.E.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

ΜΗΤ Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442

Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2025
Απόρρητο