Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025
weather-icon 6o
Φράνκλιν Ρούσβελτ: Ένας πρόεδρος εκτός μάχης τους τελευταίους μήνες της ζωής του

Φράνκλιν Ρούσβελτ: Ένας πρόεδρος εκτός μάχης τους τελευταίους μήνες της ζωής του

Είναι ζήτημα αν ο Ρούσβελτ εργαζόταν τρεις ώρες την ημέρα τον τελευταίο χρόνο του πολέμου

Ο Ρούσβελτ ήταν βαριά άρρωστος τον τελευταίο χρόνο του πολέμου (σ.σ. του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου), αλλά έκρυβε την ασθένειά του από τον λαό. Το περιβάλλον του προσπαθούσε να αντιμετωπίσει την κατάσταση με μαγγανείες. Παλιές ιστορίες που μας θυμίζουν οικεία κακά.


Μισόν αιώνα μετά τον θάνατο του προέδρου Ρούσβελτ (πέθανε στις 3.35 το απόγευμα της 12ης Απριλίου 1945) οι αμερικανοί ιστορικοί εξακολουθούν να ασχολούνται με την προσωπικότητά του και να φέρνουν στη δημοσιότητα νέα στοιχεία για διάφορες φάσεις της ζωής του. Μετά τους Irwin Gellman (Secret Affairs. Roosevelt, Hull and Welles), Geoffrey Ward (Friendship between FDR and Margaret Suckley), Elizabeth Shoumatoff (FDR’s Unfinished Portrait), για να αναφέρω λίγους μόνο από όσους ασχολήθηκαν και δημοσίευσαν πέρυσι σχετικά βιβλία, έρχεται τώρα ο Ρόμπερτ Φερέλ, καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνας και αυθεντία σε θέματα που αφορούν την εκτελεστική εξουσία των ΗΠΑ, να φωτίσει μιαν ιδιαίτερα πολυσυζητημένη πλευρά των τελευταίων μηνών της ζωής του Ρούσβελτ. Την κατάσταση της υγείας του όταν έθετε υποψηφιότητα για τέταρτη τετραετία (1944) και έμπαιναν (1945) οι βάσεις του μεταπολεμικού κόσμου.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 26.4.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τον Φερέλ δεν τον απασχολεί, παρά παρεμπιπτόντως, το έργο του Ρούσβελτ. Εκείνο που αναζητεί είναι να μάθει πόσο και γιατί ήταν άρρωστος ο πρόεδρος, το αν και πότε έγινε η διάγνωση της ασθένειάς του και, τέλος, αν αυτή αντιμετωπίστηκε ιατρικώς σωστά. Και όταν λέμε άρρωστος δεν εννοούμε την πολιομυελίτιδα που τον χτύπησε στη δεκαετία του ’20. Εμμέσως, φυσικά, εξετάζει αν ο Ρούσβελτ ήταν σε θέση να ασκήσει πολιτική περίπου έναν χρόνο προτού πεθάνει και, βεβαίως, αν ήταν σε θέση να υποστηρίξει τα αμερικανικά συμφέροντα στη Διάσκεψη της Γιάλτας (4-11 Φεβρουαρίου 1945). Ερώτημα που στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου χρησιμοποιήθηκε από τους πιο αντιδραστικούς αλλά και τους αφελείς για να δικαιολογηθούν πολιτικές και επεμβάσεις της Ουάσιγκτον σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και για να αμαυρωθεί η δημοκρατική προσωπικότητα ενός από τους μεγαλύτερους προέδρους των Ηνωμένων Πολιτειών.


Είναι συγκλονιστικά όσα αποκαλύπτει σήμερα ο συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής. Με δυο λέξεις: ο Ρούσβελτ ήταν από παλιά καρδιοπαθής, δεν του γινόταν καμία σχετική θεραπεία, και όταν συμπτωματικώς, τονίζω συμπτωματικώς, διαπιστώθηκε τι είχε, το πράγμα έμεινε μυστικό και παρενέβησαν τόσα πρόσωπα με γιατροσόφια και μαγγανείες, που η κατάστασή του μάλλον επιδεινώθηκε. Μήπως θέλησαν να δολοφονήσουν τον Ρούσβελτ; Όχι, οπωσδήποτε όχι. Αλλά και πάλι, όσο και αν στη δεκαετία του ’40 δεν υπήρχαν τα καρδιοτονωτικά και οι δυνατότητες για μια πλήρη ανάλυση αίματος που υπάρχουν σήμερα, πάλι είναι ακατανόητη και αδικαιολόγητη η στάση των γιατρών και της οικογένειας του ασθενούς προέδρου.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 26.4.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ναι, ο Ρούσβελτ ήταν βαριά άρρωστος, από την καρδιά του, και οπωσδήποτε δεν θα έπρεπε να είχε θέσει υποψηφιότητα για μία ακόμη τετραετία, αλλά στη Γιάλτα ήταν σε πλήρη πνευματική εγρήγορση. Ήταν «άψογος», αν και τρομερά κουρασμένος ύστερα από ένα πολυήμερο ταξίδι με πολεμικό σκάφος ως τη Μάλτα και, κατόπιν, με θορυβώδες αεροπλάνο που τον έφερε στο Σάκι της Κριμαίας, και από εκεί χρειάστηκε πέντε ώρες με τζιπ σε χωματόδρομο για να φθάσει ο Ρούσβελτ σε κάποιο ακατοίκητο από το 1911 ανάκτορο του τσάρου Νικολάου Β’, στη Γιάλτα, που είχαν βιαστικά ετοιμάσει οι άνδρες του Σοβιετικού Στρατού. Ο συγγραφέας δεν ασχολείται ιδιαίτερα με το ζήτημα, δεν είναι αυτό το θέμα του. Παραπέμπει σε σημείωση-κρίση του Τσαρλς Μπόλεν, διπλωμάτη καριέρας που παρίστατο στις συνομιλίες: «Μολονότι ο Ρούσβελτ δεν ήταν καλά και οπωσδήποτε δεν είχε τον ίδιο βαθμό ζωτικότητας και ενέργειας που τον χαρακτήριζαν άλλοτε, δεν είδα σε καμία περίπτωση να παρεχώρησε κάτι στους Σοβιετικούς λόγω της ασθένειάς του. Ήταν προφανές ότι ακολουθούσε πιστά τις υποδείξεις των συμβούλων του και δεν έκανε κανένα βήμα από μόνος του».


Αν αφαιρούσε κανείς ονόματα και τοποθεσίες, το βιβλίο του Φερέλ θα μπορούσε να καταχωρισθεί ως αστυνομικό μυθιστόρημα. Όχι γιατί είναι σκόπιμα γραμμένο μυστηριακά, αλλά γιατί αυτά που αναφέρονται μπορεί θαυμάσια να αποτελέσουν τα «στοιχεία» ενός μυθιστορήματος που θα γινόταν εύκολα μπεστ σέλερ.


Ο γιατρός του, Ρος Μακιντάιρ, που συνέβαινε να ήταν ο αρχίατρος του Αμερικανικού Ναυτικού, έβλεπε τον πρόεδρο να χάνει δυνάμεις, να παραπονείται για συχνούς πόνους στο στήθος, να έχει πυρετό κάθε τόσο και να μην έχει όρεξη, αλλά περιοριζόταν να πηγαίνει δύο φορές την ημέρα και «να τον κοιτάζει καθώς έτρωγε. Αν γευμάτιζε καλά, αν τα μάγουλά του είχαν χρώμα», ο Ρούσβελτ «δεν είχε τίποτε»! Ήταν τόσο αφοσιωμένος σε αυτόν, ώστε πίστευε πως «ο πρόεδρός μας δεν παθαίνει τίποτε». Και όμως ο πρόεδρος είχε προχωρημένη καρδιοπάθεια, που άλλωστε του προκάλεσε και τον θάνατο. Μια ξαδέρφη του Ρούσβελτ, η πολυαγαπημένη του Ντέιζι, εφάρμοζε ό,τι γιατροσόφια τής είχε μάθει η γιαγιά της, ­ από λεμονοζούμι με μέλι πριν από το φαγητό ως μασάζ στα νεφρά και αλατόνερο προτού κοιμηθεί, ­ που χειροτέρευαν την κατάστασή του. Η γραμματεύς του, Γκρέις Τάλι, έβλεπε να μελανιάζουν τα χείλη του και να τρέμουν πότε πότε τα χέρια του, αλλά το απέδιδε στην υπερκόπωση του προέδρου και το κρατούσε μυστικό. Όσο για την οικογένειά του, τα δύο αγόρια του δεν ασχολούνταν μαζί του, ο μεγάλος γιος του ανακάλυπτε λιποθυμίες και εμφράγματα του πατέρα του, τον οποίον ο ίδιος… έσωζε την τελευταία στιγμή χωρίς να ειδοποιήσει κανέναν. Η γυναίκα του ήταν διαρκώς σε (πολιτικά) ταξίδια, τόσο που σε μια συνομιλία του με δημοσιογράφους ο πρόεδρος είπε πως «το μόνο αξιοσημείωτο αυτή την εβδομάδα ήταν η επιστροφή της κυρίας Ρούσβελτ από κάπου, δεν ξέρω πού». Μόνο η κόρη του Άννα, η μόνη που βρέθηκε μαζί του όταν πέθανε, στο θέρετρο του Γουόρμ Σπρινγκς, όπου ο Ρούσβελτ πήγε να ξεκουραστεί μετά τη Γιάλτα, του παραστάθηκε στους τελευταίους μήνες της ζωής του. Και με αρκετή κατανόηση η Άννα φρόντιζε να του φέρνει από καιρό σε καιρό για συντροφιά τη Λούσι Ράδερφορντ, την παλιά και μόνιμη αγάπη του.


Η 28η Μαρτίου 1944 έσωσε ­ ή μάλλον παρέτεινε ­ για έναν χρόνο τη ζωή του Ρούσβελτ. Τον Δεκέμβριο του 1943 ο πρόεδρος είχε επιστρέψει από τη Διάσκεψη της Τεχεράνης αρκετά καταβεβλημένος, και καθώς είχε χάσει σχεδόν εντελώς την όρεξή του, ο Μακιντάιρ τον έστειλε για γενική εξέταση στο νοσοκομείο Μπεθέσδα, το καλύτερο ίσως της Ουάσιγκτον εκείνη την εποχή. Εδώ η τύχη χαμογέλασε στον πρόεδρο. Ο γιατρός που τον παρέλαβε έτυχε να ήταν καρδιολόγος, ο Χάουαρντ Μπρίεν. Δεν άργησε να καταλάβει ότι «είχε εμπρός του μια βαριά περίπτωση καρδιοπάθειας». Και, βεβαίως, επέβαλε αμέσως δίαιτα και θεραπεία με τα μέσα εκείνης της εποχής. Στον πρόεδρο δεν είπαν τίποτε, ­ αλλά, όπως διαπιστώθηκε πολύ αργότερα, εκείνος κατάλαβε.


Μερικά πράγματα που αναφέρει ο Φερέλ ­ πάντοτε με βάση επίσημα στοιχεία ­ είναι απίστευτα. Είναι ζήτημα λ.χ. αν ο Ρούσβελτ εργαζόταν τρεις ώρες την ημέρα τον τελευταίο χρόνο του πολέμου. Το καλοκαίρι του 1944 και ως τις παραμονές του συνεδρίου των Δημοκρατικών κρατούσε μυστικό ότι θα είχε ως αντιπρόεδρο τον Χάρι Τρούμαν, βέβαιο διάδοχό του. Μένει επίσης έκπληκτος ο αναγνώστης από το ότι στα αρχεία του νοσοκομείου της Ουάσιγκτον βρίσκονται ακόμη οι πίνακες του 1931 με την αυξομείωση της πίεσης του Ρούσβελτ, ενός απλού ιδιώτη εκείνη την εποχή. Περιέργως(!) έχει εξαφανιστεί η γενική έκθεση που υπέβαλε ο Μπρίεν μετά την πρώτη εξέταση του προέδρου και θυμίζει Άγκαθα Κρίστι το πώς βρέθηκε μια άλλη ιατρική γνωμάτευση, για να χαθεί αμέσως και ύστερα να ξαναβρεθεί, ενώ για κάποια άλλα στοιχεία της πορείας της υγείας του Ρούσβελτ ο ερευνητής συγγραφέας αφήνει να εννοηθεί ότι μάλλον πήραν τον δρόμο του εμπορίου και κατέληξαν σε συλλέκτες.

Ο Φερέλ είναι άτεγκτος στις εκτιμήσεις του. Αναγνωρίζει το μεγαλείο του Ρούσβελτ, αλλά δεν του συγχωρεί ότι «έκρυψε από τον λαό» το ότι ήταν άρρωστος. Είναι κατηγορηματικός στο ότι δεν έπρεπε να ήταν υποψήφιος το 1944, μολονότι αναγνωρίζει ότι «τον χρειαζόμασταν για τον κόσμο που έρχεται» μετά τον πόλεμο. Επισημαίνει ότι οι ανά εβδομάδα διακοπές του, οι συχνότατες πολυήμερες εκδρομές του εκτός Ουάσιγκτον και το ωράριο εργασίας του (μόλις 18 ώρες την εβδομάδα) δεν του επέτρεπαν να ασχοληθεί με τα προεδρικά του καθήκοντα, και μάλιστα σε ώρες πολέμου. Και δεν χαρίζεται στη σύζυγό του Έλινορ, που «δεν έβρισκε τον καιρό να καθίσει κοντά του, ενώ αυτός έμενε μόνος, κατάμονος».


Το βιβλίο είναι ωραία γραμμένο και διαβάζεται άνετα ­ σαν αστυνομικό μυθιστόρημα, ­ και τα συμπεράσματα του Φερέλ βγαίνουν σχεδόν αυθόρμητα: τους τελευταίους μήνες της ζωής του, όταν οι ευθύνες για τον πόλεμο και την αμερικανική εξωτερική πολιτική ήταν κολοσσιαίες, ο Ρούσβελτ ήταν εκτός μάχης. Δεν ήταν σε θέση να ασκήσει πολιτική. Τραγικό, αλλά ένας ιστορικός δεν μπορεί να αποφεύγει τις κρίσεις όταν έχει στοιχεία αδιαφιλονίκητα εμπρός του.

*Άρθρο αφιερωμένο στον αμερικανό πρόεδρο Φρανκλίνο Ρούσβελτ, που έφερε τον τίτλο «Ο θνήσκων πρόεδρος» και την υπογραφή του αειμνήστου δημοσιογράφου Στάθη Ευσταθιάδη (1925-2017), του διακεκριμένου διπλωματικού συντάκτη. Είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 26 Απριλίου 1998, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Robert Ferrell The Dying President Franklin D. Roosevelt 1944-1945 (εκδόσεις University of Missouri Press, 1998).


Ο Στάθης Ευσταθιάδης

Ο Φράνκλιν Ντελάνο Ρούσβελτ γεννήθηκε στο Hyde Park της πολιτείας της Νέας Υόρκης στις 30 Ιανουαρίου 1882 και απεβίωσε στο Warm Spings της πολιτείας Τζόρτζια στις 12 Απριλίου 1945.

Ο Ρούσβελτ υπήρξε ο μοναδικός αμερικανός πολιτικός που εξελέγη τέσσερις φορές πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο 32ος πρόεδρος άσκησε τα καθήκοντά του από το 1933 έως το 1945.

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Φράνκλιν Ρούσβελτ την προτεραία του θανάτου του, 11η Απριλίου 1945.

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ALTER EGO MEDIA A.E.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

ΜΗΤ Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442

Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025
Απόρρητο