
Εκπαίδευση: Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο που αλλάζει;
Μεγάλα βήματα οφείλει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να γίνει ανταγωνιστική και στον κλάδο της εκπαίδευσης, μπροστά σε ένα γρήγορα και σταθερά μεταβαλλόμενο μέλλον
Την 1η Δεκεμβρίου 2024, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία της με μια νέα ομάδα Επιτρόπων, παρουσιάζοντας ένα φιλόδοξο όραμα για μια Ευρωπαϊκή Ένωση που θέτει στόχους για την πρόοδό της σε κρίσιμους τομείς.
Ωστόσο, το όραμα αυτό έρχεται αντιμέτωπο με έναν κόσμο σε αναταραχή, δημιουργώντας ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο εν μέσω αυτών των παγκόσμιων προκλήσεων η ευρωπαϊκή ατζέντα για την εκπαίδευση και τις δεξιότητες μπορεί πραγματικά να συμβάλει στο όραμα μιας ανταγωνιστικής Ευρώπης.
Ασταθή μοτίβα στην εκπαίδευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η κατάσταση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση αντανακλά έντονες αντιθέσεις. Τα αποτελέσματα του PISA του 2022 δείχνουν φθίνουσες εκπαιδευτικές επιδόσεις και αυξανόμενη ανισότητα. Ενώ οι Ευρωπαίοι μαθητές έχουν ισότιμες επιδόσεις με τους Αμερικανούς συνομηλίκους τους στην ανάγνωση, τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά, η πτωτική επίδοση έχει αυξηθεί απότομα από το 2018. Σχεδόν το 30% των μαθητών της ΕΕ δεν καταφέρνουν να επιτύχουν την ελάχιστη επάρκεια στα μαθηματικά και το 25% στην ανάγνωση και τις φυσικές επιστήμες.
Μεταξύ των μειονεκτούντων μαθητών, η χαμηλότερη επίδοση στα μαθηματικά είναι σχεδόν 50%. Η μείωση των μαθητών με τις καλύτερες επιδόσεις είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, ενώ κράτη της Ανατολικής Ασίας, όπως το Μακάου, η Ταϊβάν, το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη, σημειώνουν σταθερά κορυφαίες επιδόσεις, τονίζει το Social Europe.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχει μια πιο ισορροπημένη εικόνα, θα μπορούσε να πει κανείς. Χρηματοδοτούμενο με 5 δισεκατομμύρια ευρώ από την προηγούμενη Επιτροπή, το πρόγραμμα Erasmus+ έχει οδηγήσει σε σημαντικές επενδύσεις στην ποιότητα της εκπαίδευσης και στην κινητικότητα των φοιτητών. Ωστόσο, το σύστημα παρουσιάζει ρωγμές. Οι περιφερειακές ανισότητες και η διαρροή επιστημόνων αποδυναμώνουν το τοπίο της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ τα κορυφαία πανεπιστήμια στις ΗΠΑ εξακολουθούν να προσελκύουν τα πιο λαμπρά μυαλά. Εν τω μεταξύ, η εκτίναξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κίνα, η οποία υποστηρίζεται από μαζικές κρατικές επενδύσεις, αποτελεί μια αυξανόμενη πρόκληση.
Η ιστορία της καινοτομίας είναι πιο απογοητευτική. Οι ΗΠΑ είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, υποστηριζόμενες από εκτεταμένες συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, έχοντας ένα ακμάζον οικοσύστημα επιχειρηματικών κεφαλαίων και ερευνητικά ιδρύματα παγκόσμιας κλάσης. Η Κίνα έχει αναδειχθεί σε ηγέτη στα ηλεκτρικά οχήματα, τις πράσινες τεχνολογίες και τους ημιαγωγούς, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 70% των παγκόσμιων πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων. Οι κατακερματισμένες στρατηγικές της «κουρασμένης» Ευρώπης, τα περιορισμένα επιχειρηματικά κεφάλαια και τα αδύναμα φορολογικά κίνητρα εμποδίζουν την ανταγωνιστικότητα της, αφήνοντάς την πίσω.
Εκπαίδευση και δεξιότητες
Καθώς βρισκόμαστε στην αρχή της νέας Επιτροπής, η ατζέντα της για την εκπαίδευση και τις δεξιότητες βρίσκεται ακόμη υπό ανάπτυξη. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές, όπως παρουσιάστηκαν το περασμένο καλοκαίρι, δείχνουν ήδη μεγάλη φιλοδοξία. Η πορεία που πρόκειται να τηρηθεί, περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας «Ένωσης Δεξιοτήτων», δίνοντας προτεραιότητα στη δια βίου μάθηση, την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και τη διασυνοριακή αναγνώριση των προσόντων για τη βελτίωση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού. Το προτεινόμενο στρατηγικό σχέδιο για την εκπαίδευση STEM επιδιώκει να αντιστρέψει την πτώση των επιδόσεων στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, ενθαρρύνοντας παράλληλα τις γυναίκες και τα κορίτσια να ακολουθήσουν καριέρα στην τεχνολογία. Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση θα επεκταθεί για να ευθυγραμμιστούν τα προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Παράλληλα, στο πρόγραμμα που θα τεθεί σε εφαρμογή, φαίνεται να υπάρχουν σχέδια για την εναρμόνιση των προσόντων και των πτυχίων σε όλα τα κράτη μέλη. Επιπλέον, ένα συμβουλευτικό σώμα για τη νεολαία έχει σχεδιαστεί για να αυξήσει την εμπλοκή των νέων Ευρωπαίων στα κοινά. Οι κατευθυντήριες γραμμές ανακοινώνουν επίσης έρευνες και σχέδια δράσης σε επίπεδο ΕΕ για κοινωνικές προκλήσεις όπως οι επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία, ο εθιστικός τους χαρακτήρας και ο διαδικτυακός εκφοβισμός.

Ωστόσο, οι πρωτοβουλίες αυτές, όπως περιγράφονται στις κατευθυντήριες γραμμές, αν και σημαντικές, κινδυνεύουν να μείνουν στο περιθώριο χωρίς να αντιμετωπιστούν βαθύτερα διαρθρωτικά ζητήματα. Η έλλειψη συνεκτικών επενδυτικών στρατηγικών και η άνιση κατανομή των πόρων στα κράτη μέλη εξακολουθούν να υπονομεύουν την ικανότητα της ΕΕ να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους της. Η επιτυχία της ατζέντας της ΕΕ για την εκπαίδευση και τις δεξιότητες έγκειται στην ικανότητά της να προχωρήσει πέρα από τα συμβολικά μέτρα και να προσφέρει απτά αποτελέσματα που βρίσκουν απήχηση στους πολίτες και τους πολιτικούς ηγέτες σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Οι ελπιδοφόρες προτάσεις
Στην πρόσφατη έκθεσή του για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, ο Μάριο Ντράγκι περιγράφει ορισμένες ελπιδοφόρες προτάσεις για την υπέρβαση των συμβολισμών. Βασική προτεραιότητα, όπως υποστηρίζει, είναι ο εφοδιασμός των Ευρωπαίων με τις δεξιότητες που απαιτούνται για να επωφεληθούν από τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Αυτό περιλαμβάνει ευκαιρίες δια βίου μάθησης και μεταβατικές αποφάσεις στον κλάδο της εργασίας που διευκολύνονται από προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης και επανακατάρτισης.

Ο Ντράγκι τονίζει την περιφερειακή συμμετοχικότητα στην καινοτομία και τις δεξιότητες. Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση, τις μεταφορές, τη στέγαση και την ψηφιακή συνδεσιμότητα πρέπει να επεκταθούν πέρα από τις μητροπολιτικές περιοχές και στις υποβαθμισμένες περιοχές, χωρίς να μείνει καμία περιοχή πίσω. Επιμένει επίσης ότι η ΕΕ πρέπει να εγγυηθεί το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την επανεκπαίδευση για όλους τους εργαζομένους, ένα κρίσιμο βήμα για να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις τεχνολογικές εξελίξεις και να μεταβούν σε νέους κλάδους.
Ενώ πρωτοβουλίες όπως ο «Ορίζοντας Ευρώπη» έχουν κάνει βήματα προόδου, τα επίμονα κενά στα επιχειρηματικά κεφάλαια και στην κλιμάκωση της καινοτομίας αποκαλύπτουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Οι δημόσιες επενδύσεις στην έρευνα και την ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να αυξηθούν για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Το πρόγραμμα Erasmus, αν και επιτυχημένο, δεν έχει αντιμετωπίσει πλήρως το ζήτημα της διαρροής επιστημόνων εκτός ΕΕ. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, οι πολιτικές συνοχής θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στο να καταστήσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση στις περιφέρειες που βιώνουν τη μετανάστευση φοιτητών πιο ελκυστική για τα ταλέντα από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Χωρίς την αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων, η Ευρώπη κινδυνεύει να μείνει περισσότερο πίσω στην παγκόσμια ανταγωνιστικότητα.
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις