Πώς ξέρουμε τι σχήμα έχουν οι χιονονιφάδες;

Oι χιονονιφάδες, θα έλεγε κανείς, είναι σαν τους ανθρώπους. Αν δει κάποιος ένα πλάνο από μια συναυλία από ψηλά, θα νομίζει πως όλοι όσοι βρίσκονται εκεί είναι ίδιοι και απαράλλαχτοι.

Ωστόσο, αν ζουμάρει με μια φωτογραφική μηχανή, θα δει πως πρόκειται για άτομα που διαφέρουν μεταξύ τους, είναι μοναδικά – παρόλη την ομοιότητά τους.

Το ίδιο, λοιπόν, συμβαίνει και με τις χιονονιφάδες. Ακόμα και μέσα σε μια ομάδα καμία δεν είναι ακριβώς ίδια χιονονιφάδα με την άλλη κι ωστόσο μοιάζουν σαν να είναι.

Ο Γουίλσον Μπέντλεϊ

Για τον Γουίλσον Μπέντλεϊ, τον καινοτόμο μικροφωτογράφο του τέλους του δέκατου ένατου και των αρχών του εικοστού αιώνα και θαυμαστή των νιφάδων χιονιού, η ενατένιση της εκθαμβωτικής θέας των καλειδοσκοπικών σχηματισμών των χιονοκρυστάλλων ήταν μια ενασχόληση που δεν συγκρινόταν με καμιά.

Στην πραγματικότητα, μέσω της εγκυκλοπαιδικής συλλογής του Μπέντλεϊ με περισσότερες από πέντε χιλιάδες φωτογραφίες χιονονιφάδων, μέρος των οποίων στεγάζεται σήμερα στο Smithsonian Institution, αντιληφθήκαμε την μοναδικότητα των χιονονιφάδων.

Ο Μπέντλεϊ γεννήθηκε το 1865 και μεγάλωσε σε μια φάρμα στο Jericho του Vermont. Ο πατέρας του και ο αδελφός του περνούσαν τις μέρες τους φροντίζοντας το κτήμα. Ο Μπέντλεϊ όμως είχε άλλη ασχολία, τον ενδιέφερε περισσότερο να μελετά τη γη παρά να την επεξεργάζεται.

Φωτογραφία χιονονιφάδας του Γουίλσον Μπέντλεϊ

«Ήταν οι νιφάδες χιονιού που με γοήτευαν περισσότερο»

Ο Γουίλσον Μπέντλεϊ ενθουσιάστηκε με ένα μικροσκόπιο που του χάρισε η μητέρα του, πρώην δασκάλα, και το χρησιμοποίησε για να μελετήσει «σταγόνες νερού, μικροσκοπικά θραύσματα πέτρας, ένα πούπουλο που έπεσε από το φτερό ενός πουλιού, ένα λεπτεπίλεπτο πέταλο από κάποιο λουλούδι», έγραψε αργότερα. «Αλλά από την αρχή ήταν οι νιφάδες χιονιού που με γοήτευαν περισσότερο».

Κάτω από το μικροσκόπιό του, ο Μπέντλεϊ ανακάλυψε ότι κάθε νιφάδα χιονιού είχε τη δική της προσεκτική και ασύμμετρη γεωμετρία. «Κάθε κρύσταλλος ήταν ένα αριστούργημα σχεδιασμού και κανένα σχέδιο δεν επαναλήφθηκε ποτέ», έγραψε.

«Όταν μια νιφάδα χιονιού έλιωνε, αυτό το σχέδιο χανόταν για πάντα»

Δοκίμασε αρχικά να ζωγραφίσει τις νιφάδες του χιονιού, αλλά διαπίστωσε ότι ήταν πολύ περίπλοκες για να μπορέσει να τις αναπαραγάγει με επαρκή πιστότητα. Τελικά, του ήρθε η ιδέα να τις αποτυπώσει φωτογραφικά αντ’ αυτού, αλλά αντιμετώπισε ένα σημαντικό εμπόδιο: η φωτογραφική μηχανή που χρειαζόταν θα κόστιζε ένα «διαστημικό» ποσό.

Μετά από δύο χρόνια αναμονής, έπεισε τους γονείς του να χρησιμοποιήσουν μέρος μιας κληρονομιάς που είχαν λάβει μετά τον θάνατο της γιαγιάς του Μπέντλεϊ για να του χαρίσουν μια φωτογραφική μηχανή για τα δέκατα έβδομα γενέθλιά του.

Φωτογραφία χιονονιφάδας του Γουίλσον Μπέντλεϊ

Μια τεράστια φωτογραφική μηχανή

Όταν ο τυπικός φακός της φωτογραφικής μηχανής δεν μπορούσε να εστιάσει τόσο κοντά όσο χρειαζόταν ο Μπέντλεϊ, επινόησε μια έξυπνη λύση, συνδέοντας το αγαπημένο του μικροσκόπιο με ένας μέρος της φωτογραφικής μηχανής που έμοιαζε με ακορντεόν. Η τελική του συσκευή ήταν τόσο μακριά που δεν μπορούσε πλέον να φτάσει το κουμπί εστίασης του μικροσκοπίου ενώ κοιτούσε μέσα από τη φωτογραφική μηχανή, οπότε κατασκεύασε έναν βοηθητικό μηχανισμό εστίασης από ξύλο και σπάγκο.

Τα άλλα εργαλεία του, σημείωσε αργότερα σε ένα άρθρο που έγραψε για το περιοδικό Popular Mechanics, ήταν «ταπεινά»: «ένα ζευγάρι χοντρά γάντια, αντικειμενοφόρες πλάκες μικροσκοπίου, ένα αιχμηρό και μυτερό ξύλινο νάρθηκα και ένα φτερό γαλοπούλας παρόμοιο με ξεσκονόπανο».

Ένας αγώνας δρόμου με τον χρόνο

Το χειμώνα του 1885, μετά από τρία χρόνια πειραματισμών, ο Μπέντλεϊ είχε τελειοποιήσει την τεχνική του. Όταν έπεφτε χιονοθύελλα, έβγαινε έξω με μια μαύρη πλάκα για να πιάσει τις νιφάδες καθώς έπεφταν και στη συνέχεια να τις εξετάσει με έναν μεγεθυντικό φακό χειρός. Αν τα μοτίβα τους δεν ήταν αρκετά περίπλοκα, πετούσε τις νιφάδες με το φτερό της γαλοπούλας, καθαρίζοντας την πλάκα. Μόλις έπιανε ένα καλό δείγμα, αποσυρόταν σε ένα υπόστεγο όπου η κάμερα ήταν τοποθετημένη δίπλα σε ένα παράθυρο. Μετέφερε τον αιχμαλωτισμένο κρύσταλλο σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα μικροσκοπίου και τον πίεζε στο γυαλί με το φτερό του.

Στη συνέχεια, λάμβανε χώρα ένας αγώνας δρόμου ενάντια στον ίδιο τον χρόνο για να εστιάσει τη φωτογραφική μηχανή και να κάνει τη μακρά έκθεση – διαδικασία που θα έπρεπε να έχει διάρκεια έως και δύο λεπτά- προτού λιώσει η νιφάδα χιονιού.

Φωτογραφία χιονονιφάδας του Γουίλσον Μπέντλεϊ

«A Study of Snow Crystals»

Ο Μπέντλεϊ φωτογράφιζε με ζήλο για περίπου δεκατρία χρόνια, χωρίς να προσπαθήσει να δημοσιοποιήσει τις φωτογραφίες του. Η δισέγγονή του Σου Ρίτσαρντσον, η οποία εργάζεται σε ένα μικρό μουσείο στο Jericho αφιερωμένο στις εικόνες του, δήλωσε σε συνέντευξή της ότι υποψιάζεται ότι ο Μπέντλεϊ σκέφτηκε ότι «δεν είχε κάτι να μοιραστεί που πιθανώς κάποιος καθηγητής σε κάποιο μεγάλο κολέγιο κάπου στον κόσμο δεν γνώριζε ήδη».

Το 1898, έφερε τελικά τις φωτογραφίες του στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ, όπου συναντήθηκε με τον Τζορτζ Πέρκινς, κοσμήτορα του τμήματος φυσικών επιστημών της σχολής.

Ο Πέρκινς εντυπωσιάστηκε δεόντως και το επόμενο έτος το ζευγάρι δημοσίευσε μια από κοινού συγγραφική εργασία με τίτλο «A Study of Snow Crystals» στο περιοδικό Popular Science Monthly, η οποία έκανε γνωστή τη δουλειά του Μπέντλεϊ σε ένα ευρύ κοινό. Κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών, ο Μπέντλεϊ έγραψε άρθρα, έδωσε διαλέξεις και πούλησε εκτυπώσεις σε πελάτες, μεταξύ των οποίων και η Tiffany & Co., η οποία αγόρασε μια συλλογή για να χρησιμεύσει ως έμπνευση για τα σχέδια των κοσμημάτων της.

Φωτογραφία χιονονιφάδας του Γουίλσον Μπέντλεϊ

«Field Guide to Snowflakes»

Το 1931, δημοσίευσε ένα βιβλίο με τις εικόνες του με τη βοήθεια του φυσικού και ερευνητή της ατμόσφαιρας Γουίλιαμ Τζάκσον Χέμφρεϊς. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, ο Μπέντλεϊ επέστρεφε από ένα ταξίδι στο Burlington όταν βρέθηκε σε χιονοθύελλα. Ο χειμώνας ήταν ασυνήθιστα ζεστός και, ανυπόμονος να εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία για να φωτογραφίσει, επέλεξε να περπατήσει τα έξι μίλια μέχρι το σπίτι του στην οικογενειακή του φάρμα. Πέθανε από πνευμονία λιγότερο από τρεις εβδομάδες αργότερα.

Η τοπική εφημερίδα του Μπέντλεϊ σημείωσε σε μια νεκρολογία ότι «έβλεπε κάτι στις νιφάδες του χιονιού που οι άλλοι άνθρωποι απέτυχαν να δουν, όχι επειδή δεν μπορούσαν να δουν, αλλά επειδή δεν είχαν την υπομονή και την κατανόηση να κοιτάξουν».

Αλλά η επιρροή του δεν τελείωσε όταν τελείωσε η ζωή του. Το 1936, ο Ιάπωνας φυσικός Ουκιτσίρο Νακάγια δημιούργησε την πρώτη τεχνητή νιφάδα χιονιού, που αναπτύχθηκε στο εργαστήριό του στην άκρη μιας τρίχας κουνελιού. Εμπνευσμένος από το έργο του Μπέντλεϊ, ο Νακάγια δημοσίευσε, το 1954, το βιβλίο «Snow Crystals»: μια συλλογή από δικές του φωτογραφίες των κρυστάλλων που είχε καλλιεργήσει στο εργαστήριό του, όπου καταγράφονταν έντεκα διαφορετικά σχήματα και περιγράφονταν οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και της υγρασίας που τα παρήγαγαν. Πιο πρόσφατα, ο φυσικός Κένεθ Λίμπρεχτ τελειοποίησε την τέχνη της εργαστηριακής καλλιέργειας χιονονιφάδας και κατάφερε να επεκτείνει την τυπολογία του Nakaya σε τριάντα πέντε κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων εξωτικών ποικιλιών όπως η «ροζέτα σφαίρας» και η «καλυμμένη στήλη».

Οι φωτογραφίες χιονονιφάδων του Λίμπρεχτ, επίσης εμπνευσμένες από τον Μπέντλεϊ, συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο του «Field Guide to Snowflakes» (Οδηγός πεδίου για τις χιονονιφάδες) και έχουν εμφανιστεί σε γραμματόσημα που έχουν εκδοθεί από την Ταχυδρομική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.

*Πηγή: The New Yorker