Τεχεράνη: Η πόλη με τους σπανιότερους θησαυρούς τέχνης στον κόσμο

Έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους σπανιότερους θησαυρούς τέχνης στον κόσμο, αλλά λίγοι άνθρωποι εκτός της πόλης που τον φιλοξενεί γνωρίζουν γι’ αυτόν. Ο λόγος για την Τεχεράνη.

Για δεκαετίες, αριστουργήματα από καλλιτέχνες όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ο Άντι Γουόρχολ και ο Τζάκσον Πόλοκ φυλάσσονταν στο υπόγειο ενός μουσείου στην πρωτεύουσα του Ιράν, καλυμμένα από μυστήριο.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2018, η συλλογή αξίζει έως και 3 δισ. δολάρια.

Μόνο ένα μικρό μέρος των έργων έχει εκτεθεί μετά την ιρανική επανάσταση του 1979, αλλά τα τελευταία χρόνια, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης παρουσιάζει μερικά από τα πιο συναρπαστικά κομμάτια της.

Ο Άντι Γουόρχολ στο Ιράν το 1970

Eye to Eye

Η έκθεση Eye to Eye στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης, που εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2024, παρατάθηκε δύο φορές λόγω της μεγάλης ζήτησης του κοινού και θα διαρκέσει έως τον Ιανουάριο του 2025.

Η έκθεση θεωρήθηκε ευρέως ως μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις στην ιστορία του μουσείου και έγινε επίσης η πιο επισκέψιμη.

Η βιτρίνα περιείχε περισσότερα από 15 έργα που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά, συμπεριλαμβανομένου ενός γλυπτού του Ζαν Ντυμπυφέ – που σηματοδοτεί την πρώτη του εμφάνιση σε ιρανική έκθεση.

Από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό έως την ποπ αρτ, η συλλογή του μουσείου αποτελεί μια χρονοκάψουλα των καίριων καλλιτεχνικών κινημάτων.

Έργα που ξεχωρίζουν

Μεταξύ των έργων τέχνης είναι το πορτρέτο του Γουόρχολ της Φαράχ Παχλαβί – της τελευταίας βασίλισσας του Ιράν – ένα σπάνιο έργο που συνδυάζει το ποπ αρτ ταλέντο του με την ιρανική πολιτιστική ιστορία.

Αλλού, το έργο του Φράνσις Μπέικον με τίτλο Two Figures Lying on a Bed with Attendants (Δύο φιγούρες ξαπλωμένες σε ένα κρεβάτι με συνοδούς) δείχνει φιγούρες που φαίνεται να κοιτούν δύο γυμνούς άνδρες που βρίσκονται σε ένα κρεβάτι.

Στον απέναντι τοίχο, στο υπόγειο του μουσείου, εκτίθεται σε αντιπαράθεση ένα πορτρέτο του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, του ιδρυτή της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.

Two Figures Lying on a Bed with Attendants (Δύο φιγούρες ξαπλωμένες σε ένα κρεβάτι με συνοδούς), Φράνσις Μπέικον

Η Φαράχ Παχλαβί

Το μουσείο χτίστηκε το 1977 υπό την αιγίδα της Παχλαβί, της εξόριστης χήρας του τελευταίου Σάχη του Ιράν που ανατράπηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης.

Η Παχλαβί ήταν παθιασμένη υπέρμαχος της τέχνης και ο ξάδελφός της, αρχιτέκτονας Καμράν Ντίμπα, σχεδίασε το μουσείο.

Ιδρύθηκε για να συστήσει τη σύγχρονη τέχνη στους Ιρανούς και να γεφυρώσει το Ιράν πιο κοντά στη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή.

Σύντομα το μουσείο φιλοξένησε μια εντυπωσιακή σειρά έργων από προσωπικότητες όπως ο Πικάσο, ο Γουόρχολ και ο Σαλβαδόρ Νταλί, μαζί με έργα κορυφαίων Ιρανών μοντερνιστών, και γρήγορα καθιερώθηκε ως φάρος πολιτιστικών ανταλλαγών και καλλιτεχνικών φιλοδοξιών.

Άντι Γουόρχολ. «Farah Diba Pahlavi», 1976, Πηγή: Artists Rights Society (ARS), Νέα Υόρκη

Η ιρανική επανάσταση και οι αλλαγές

Αλλά μετά ήρθε η επανάσταση του 1979. Το Ιράν έγινε ισλαμική δημοκρατία, καθώς η μοναρχία ανατράπηκε και οι κληρικοί ανέλαβαν τον πολιτικό έλεγχο υπό τον Αγιατολάχ Χομεϊνί.

Πολλά έργα τέχνης κρίθηκαν ακατάλληλα για δημόσια έκθεση λόγω γυμνού, θρησκευτικών ευαισθησιών ή πολιτικών προεκτάσεων.

Το έργο του Πιερ Ογκύστ Ρενουάρ «Gabrielle with Open Blouse» θεωρήθηκε πολύ σκανδαλώδες. Και το πορτρέτο του Γουόρχολ της πρώην βασίλισσας του Ιράν ήταν πολύ πολιτικό. Στην πραγματικότητα, το πορτρέτο της Παχλαβί βανδαλίστηκε και σκίστηκε με μαχαίρι κατά τη διάρκεια της επαναστατικής αναταραχής.

Μετά την επανάσταση, πολλά από τα έργα τέχνης κλειδώθηκαν, μαζεύοντας σκόνη σε ένα υπόγειο που έγινε το υλικό ενός θρύλου του κόσμου της τέχνης.

Μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το μουσείο ανέκτησε την πολιτιστική του σημασία κατά τη διάρκεια της ρεφορμιστικής προεδρίας του Μοχάμαντ Χατάμι.

Ξαφνικά ο κόσμος θυμήθηκε τι είχε χάσει. Οι λάτρεις της τέχνης δεν πίστευαν στα μάτια τους. Ο Βαν Γκογκ, ο Νταλί, ακόμη και ο Μονέ – όλα στην Τεχεράνη.

Ορισμένα έργα δανείστηκαν σε μεγάλες εκθέσεις στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, επανασυνδέοντας για λίγο τη συλλογή με τον παγκόσμιο κόσμο της τέχνης.

Ο Χαμίντ Κεσμίσεκαν, ιστορικός τέχνης με έδρα το Λονδίνο, έχει μελετήσει τη συλλογή και την αποκαλεί «έναν από τους σπανιότερους θησαυρούς μοντέρνας τέχνης εκτός της Δύσης».

Πιερ Ογκύστ Ρενουάρ, «Gabrielle with Open Blouse»

Η συλλογή

Η συλλογή περιλαμβάνει τη σειρά του Χένρι Μουρ «Reclining Figure» – ένα εμβληματικό έργο ενός από τους πιο διάσημους γλύπτες της Βρετανίας – και το «Mural on Indian Red Ground» του Τζάκσον Πόλοκ, ένα ζωντανό παράδειγμα της ζωγραφικής τεχνικής του Αμερικανού που σφύζει από ενέργεια και συναίσθημα.

Το έργο του Πικάσο «The Painter and His Model» – ο μεγαλύτερος καμβάς του από το 1927 – παρουσιάζεται επίσης, ένα ισχυρό παράδειγμα των αφηρημένων έργων του από την περίοδο μετά τον κυβισμό.

Επιπλέον, μέρος της συλλογής είναι και το έργο του Βαν Γκογκ «At Eternity’s Gate»- ένα από τα πολύ σπάνια σωζόμενα έργα της πρώτης του εκστρατείας εκτύπωσης κατά την οποία παρήγαγε έξι λιθογραφίες τον Νοέμβριο του 1882.

Οι προκλήσεις, ωστόσο, δεν έχουν σταματήσει για το μουσείο, το οποίο λειτουργεί με περιορισμένο προϋπολογισμό. Το μεταβαλλόμενο πολιτικό σκηνικό επηρεάζει τη λειτουργία του μουσείου.

Ωστόσο, συνεχίζει να είναι ένας αξιοσημείωτος θεσμός – ένας απίθανος θεματοφύλακας αριστουργημάτων σύγχρονης τέχνης στην καρδιά της Τεχεράνης.

*Πηγή: BBC, Κεντρική Φωτογραφία: Τζάκσον Πόλοκ, «Mural on Indian Red Ground»