Κατάληψη Νομικής: Η πρώτη ηθική ρωγμή

Οι καταλήψεις της Νομικής είχαν ένα τέμπο. Πείραμα η πρώτη, σύμβολο η δεύτερη, αντίσταση η τελευταία, του Μαρτίου. Το γεγονός που πυροδότησε την πρώτη πειραματική, ας πούμε, κατάληψη ήταν οι στρατεύσεις φοιτητών. Η άρση των φοιτητικών στρατεύσεων (κατάργηση του ΝΔ 1347/1973) παρέμεινε το βασικό αίτημα των καταλήψεων αυτών.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.2.2003, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η πλέον γνωστή είναι η κατάληψη της «ταράτσας» —στις 21 Φεβρουαρίου 1973— που κράτησε δύο ημέρες, τη στήριξε σιωπηλά χιλιάδες κόσμος με τη συμβολική δύναμη των κεριών και έληξε με διαδηλώσεις στην Αθήνα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.2.2003, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τέσσερις περίπου χιλιάδες φοιτητές μαζεύτηκαν στην ταράτσα του κτιρίου της Νομικής και φώναζαν συνθήματα στη βάση των φοιτητικών αιτημάτων, τα οποία με το πέρασμα των ωρών, την ομοψυχία και τον παλμό γίνονταν πολιτικά. Βγήκε και το βάθος σιγά σιγά και αυθόρμητα. Το όχι πια στην καταπίεση της δικτατορίας. Και ήρθε και η συλλογικότητα. Ξεθάρρεψε ο κόσμος και με κεριά συντρόφευσαν, εμψύχωσαν, συμβίωσαν. Και αξίζει να αποτίσουμε τιμή μνήμης στους πανεπιστημιακούς δασκάλους που στάθηκαν αλληλέγγυοι στους φοιτητές τους, απλά και φυσιολογικά, γιατί εκεί είναι η θέση του πανεπιστημιακού δασκάλου, απευθύνοντας έκκληση για την κατάργηση του ΝΔ 1347: Ν. Λούρος, Κ. Αλιβιζάτος, Ι. Σόντης, Γ. Κονιδάρης, Α. Γαζής, Γ. Μητσόπουλος και Ι. Αραβαντινός.

Η τελευταία κατάληψη της 20ής Μαρτίου 1973 ήταν προδιαγεγραμμένο να καταλήξει σε σύγκρουση. Το αξιόλογο είναι όχι η έκβαση της σύγκρουσης —μπήκε μέσα η αστυνομία μετά από άδεια, δυστυχώς, της Πρυτανείας και βίαια διέλυσε τους δύο περίπου χιλιάδες φοιτητές— αλλά ότι τολμήθηκε. Η αμφισβήτηση της χούντας ήταν δυνατή.

Το γεγονός που πυροδότησε τη διαμαρτυρία είναι σε ιστορικό πλαίσιο ασήμαντο. Δεν είχε μεγάλους στόχους η διαμαρτυρία της Νομικής. Ούτε να ανατρέψει τη χούντα ούτε να δημιουργήσει αντιστασιακό ρεύμα. Ήταν σεμνή. Φοιτητικά αιτήματα. Είχε όμως μεγάλο αυθορμητισμό και γνησιότητα. Ήταν μια αυθόρμητη φοιτητική διαμαρτυρία, η δυνατότητα έκφρασης άλλης γνώμης για φοιτητικά θέματα που τους αφορούσαν άμεσα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Και οι φοιτητές πολίτες διαμαρτυρήθηκαν. Και έπεσε ξύλο και διαλύθηκαν. Έκλεισε ο κύκλος. Έτσι νόμισαν. Γιατί αυτό που έμεινε ήταν σημαντικό πολύ. Ήταν η κατάθεση θάρρους. Εγγράφηκε ότι η χούντα είναι δυνατό να αμφισβητηθεί. Ότι αμφισβητήθηκε. Ο βασιλιάς ήταν γυμνός.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κάτι φοιτητές στη Νομική το δείξανε. Ήταν η πρώτη ηθική ρωγμή. Τα άλλα νομοτελειακά ακολούθησαν. Τα γεγονότα της Νομικής φαντάζουν ως φτωχός συγγενής του Πολυτεχνείου. Ως προπομπός. Αυτό είναι εσφαλμένο, απλούστατα γιατί τα γεγονότα της Νομικής ήταν κάτι άλλο. Ήταν μια έκφραση της κοινωνίας των πολιτών-φοιτητών.

«ΤΑ ΝΕΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

*Κείμενο του Χάρη Παμπούκη, που έφερε τον τίτλο «Κατάθεση θάρρους και ωριμότητας» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2003, με αφορμή τη συμπλήρωση τριών δεκαετιών από την κατάληψη της Νομικής επί δικτατορίας.

Ο Χάρης Π. Παμπούκης, νυν καθηγητής Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, ήταν μαθητής Γυμνασίου το Φεβρουάριο του 1973.

Ο Χάρης Παμπούκης

Η λεγόμενη πρώτη κατάληψη του κτιρίου της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στη Σόλωνος (έμελλε να ακολουθήσει και δεύτερη, έναν περίπου μήνα αργότερα, στις 20 Μαρτίου), είχε λάβει χώρα στις 21-22 Φεβρουαρίου 1973. Σε αυτήν είχαν συμμετάσχει περισσότεροι από 3.000 φοιτητές, κατά κύριο λόγο της Νομικής και της Φιλοσοφικής. Το φοιτητικό ξέσπασμα είχε προκαλέσει η έκδοση νομοθετικού διατάγματος του χουντικού καθεστώτος σύμφωνα με το οποίο η Πολιτεία θα μπορούσε, μονομερώς και αιφνιδίως, να διακόπτει την αναβολή στράτευσης φοιτητών (προφανώς, των πλέον ριζοσπαστικοποιημένων) που απείχαν από τα μαθήματά τους. Ο στόχος του καθεστώτος των συνταγματαρχών ήταν προφανής: να καμφθεί η δυναμική αντίσταση των φοιτητών και να καταπνιγεί το φοιτητικό κίνημα.

«ΤΑ ΝΕΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τη συμπαράστασή τους στους εξεγερμένους φοιτητές και τις εξεγερμένες φοιτήτριες εξέφρασαν καθηγητές πανεπιστημίου και ακαδημαϊκοί, ενώ πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε σε ένδειξη αλληλεγγύης γύρω από το κτίριο της Νομικής. Οι χιλιάδες αυτοί άνθρωποι, λειτουργώντας εν είδει ασπίδας, ήταν εκείνοι που κατέστησαν ασφαλή —στο μέτρο του δυνατού βεβαίως, καθώς κάποιες συλλήψεις δεν αποφεύχθηκαν— την αποχώρηση των φοιτητών και των φοιτητριών από το κτίριο της Σόλωνος το βράδυ της 22ας Φεβρουαρίου.