Χρήστος Λαμπράκης: Προσήλωση στη νομιμότητα

Τελειώνοντας την σειρά των άρθρων μας θεωρούμε χρέος μας ν’ ασχοληθούμε σήμερα με ένα θέμα που συζητείται ευρύτατα εις τον τόπον μας, μεταξύ ολοκλήρου του Ελληνικού λαού. Εννοούμεν το θέμα της αποκληθείσης Ευνοιοκρατίας και, γενικώτερα, το θέμα της λειτουργίας της δημοσίας μας ζωής. Μιλήσαμε χθες διά την αδυναμίαν εις την οποίαν ευρίσκονται οι νέοι να τοποθετηθούν πολιτικώς εις τα σημερινά σχήματα, καθώς και διά την περιφρόνησίν των προς ένα Κράτος το οποίον ουδεμίαν εμπιστοσύνην τούς εμπνέει.

Ίσως το αίσθημα αυτό να είναι κάπως υπερβολικό, δεν είναι όμως εντελώς αδικαιολόγητο. Έχει πράγματι γίνει κοινή συνείδησις ότι το Ελληνικόν Κράτος έπαυσε να διέπεται από τους ατέγκτους κανόνας της νομιμότητος, όπως έπαυσεν επίσης να αντιμετωπίζη τους πολίτας με ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ και ΙΣΟΤΗΤΑ. Η εμπιστοσύνη του πολίτου προς το Κράτος έχει βαθύτατα κλονισθή. Υπάρχουν πάμπολλοι Έλληνες οι οποίοι πιστεύουν ότι διά να ικανοποιηθή ένα αίτημά των δεν αρκεί να είναι δίκαιον και νόμιμον, αλλά χρειάζεται και την υποστήριξιν πλαγίων μέσων. Πολλοί ομιλούν ανοικτά περί δωροδοκίας παραγόντων του Κράτους και της δημοσίας ζωής και έτσι εγενικεύθη η ατμόσφαιρα της δυσπιστίας προς την ηγεσίαν μας. Έχει γίνει κοινή πεποίθησις ότι εις όλας του τας εκδηλώσεις το Ελληνικόν Κράτος δεν κινείται από την αντίληψιν της εξυπηρετήσεως των γενικών συμφερόντων του λαού και του έθνους με ισότητα και δικαιοσύνην, αλλά από άλλα κίνητρα πολύ χαμηλότερα. Αυτός είναι ο λόγος διά τον οποίον η ανάγκη μιας χρηστής και εντίμου διοικήσεως έχει γίνει το πρώτον αίτημα της σημερινής γενεάς και ολοκλήρου του Ελληνικού λαού.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.3.1958, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εις την γενικωτέραν πολιτειακήν μας διάρθρωσιν έχει επίσης γίνει φανερόν ότι η έννοια της ευνομίας και της τάξεως έχει αντικατασταθή από την εύνοιαν. Η ευνοιοκρατία είναι πολυσύνθετος και αφορά όλα σχεδόν τα κλιμάκια του κρατικού μηχανισμού. Εύνοια, φέρ’ ειπείν, είναι η δημιουργία ανίσων καταστάσεων από τα όργανα εκείνα του πολιτεύματος τα οποία είναι ακριβώς εντεταλμένα εκ του Συντάγματος να αποτελούν τους αμερολήπτους και ουδετέρους διαιτητάς του πολιτικού ανταγωνισμού. Εύνοια έχει εκδηλωθή κατά καιρούς προς πολιτικά κόμματα και πολιτικά πρόσωπα, πράγμα που εδημιούργησεν ανίσους όρους αγώνος. Πιθανόν η σκοπιμότης ωρισμένης στιγμής να επέβαλλε μίαν τοιαύτην πολιτειακήν ενέργειαν. Είναι όμως γεγονός ότι εδημιουργήθη έκτοτε ατμόσφαιρα που υπονομεύει τας αρχάς και τους θεσμούς εκείνους οι οποίοι πρέπει, διά το εθνικόν συμφέρον, να μένουν μακράν και υπεράνω πάσης συζητήσεως. Εύνοια έχει εκδηλωθή ακόμη εκ μέρους Κυβερνήσεων και κρατικών υπηρεσιών υπέρ ωρισμένων κοινωνικών τάξεων και, αντιθέτως, αδιαφορία συστηματική απέναντι άλλων, πράγμα που συνετέλεσε να διογκωθή το ρεύμα της δυσφορίας. Εύνοια εκδηλώνεται καθημερινώς προς κομματικούς φίλους, προς συγγενείς ή προστατευομένους κάθε λογής, πράγμα που έχει κατεβάσει την στάθμην του πολιτικού ανταγωνισμού εις τον τόπον μας. Η εύνοια συνθλίβει ψυχικά την θέλησιν των νεωτέρων διά νομίμους αγώνας και οδηγεί τελικώς εις επαναστατικά και ριζοσπαστικά κινήματα ή και εις ΑΝΑΡΧΙΚΗΝ εντελώς κατάστασιν, η οποία, αν κάποτε επικρατήση, υπάρχει κίνδυνος να φέρη την Ελλάδα εις ίσην μοίραν με μερικά μεσοανατολικά Κράτη.

Είναι γνωστόν ότι τα έθνη φθείρονται ή και καταρρέουν όχι τόσον εκ των κάτω όσον από την χρεωκοπίαν της ηγεσίας. Και, χωρίς να ισχυριζώμεθα ότι η ιδική μας ηγεσία έχει χρεωκοπήσει, είμεθα υποχρεωμένοι να διαπιστώσωμεν το κοινόν αίσθημα του μέσου Έλληνος ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά εις τον τόπον μας. Διά να ξερριζωθή αυτό το αίσθημα το απόλυτα δικαιολογημένον πρέπει εφεξής να επιδεικνύεται μεγαλυτέρα αυστηρότης απέναντι πάσης εκτροπής από τον κανόνα της νομιμότητος και της ισότητος. Το παράδειγμα της ευνομίας πρέπει να δίδεται φυσικά άνωθεν. Και δι’ αυτό όσον υψηλότερα ίστανται οι παραβαίνοντες τον νόμον τόσον μεγαλυτέρα είναι και η ευθύνη των. Αι κυρώσεις, φέρ’ ειπείν, εναντίον μιας ηγετικής πολιτικής μορφής ή εναντίον ενός ανωτάτου κρατικού λειτουργού πρέπει να είναι απείρως αυστηρότεραι από τας κυρώσεις που θα επεβάλλοντο εις έναν απλούν βουλευτήν ή έναν κατώτερον δημόσιον υπάλληλον.

Η απάθεια της Ελληνικής κοινής γνώμης εις ό,τι αφορά την δημοσίαν ζωήν εκδηλώνεται από τινος και έναντι αυτής της Βουλής, αι συζητήσεις της οποίας άλλοτε παρηκολουθούντο από τον λαόν με ζωηρόν ενδιαφέρον, αν όχι με αληθινόν πάθος. Σήμερα ελάχιστοι ενδιαφέρονται περί του τι λέγεται ή αποφασίζεται εις την Βουλήν. Άλλοτε αι εφημερίδες διέθεταν στήλας αν όχι και σελίδας ολοκλήρους εις τας κοινοβουλευτικάς συζητήσεις. Τώρα, εκτός των προεκλογικών περιόδων ή των θεαματικών επεισοδίων, αι εφημερίδες, ακόμη και αι σοβαρώτεραι, δεν διαθέτουν παρά ελάχιστον χώρον διά την Βουλήν. Τούτο σημαίνει ότι ο Ελληνικός λαός ήρχισε να μην πιστεύη εις την αξίαν της δημοκρατίας, έπαυσε να ενδιαφέρεται διά το ελεύθερον κοινοβουλευτικόν πολίτευμα; Όχι βεβαίως. Αλλ’ έπαυσε να πιστεύη ότι τα λεγόμενα εις την Βουλήν θα μετουσιωθούν εις γόνιμον και ωφέλιμον πολιτικήν πράξιν ή θα ακολουθηθούν με συνέπειαν εις το μέλλον.

Δεν αρνούμεθα ότι συχνά έγιναν άδικοι επιθέσεις εκ μέρους οργάνων της κοινής γνώμης εναντίον πολιτικών ανδρών ή και εναντίον του περιβάλλοντος υψηλότερα ισταμένων παραγόντων. Έγιναν όμως και μερικαί δίκαιαι, πράγμα που συνετέλεσε να κλονισθή ακόμη περισσότερον η εμπιστοσύνη του πολίτου προς την ηγεσίαν. Ίσως δεν πταίουν δι’ όλα οι ηγέται. Αλλά εφ’ όσον ευρίσκονται εις την κορυφήν, φυσικόν είναι αυτοί να επισύρουν τον δημόσιον ψίθυρον και αυτούς να δακτυλοδεικτή η κοινή γνώμη ως ΥΠΕΥΘΥΝΟΥΣ διά τα σφάλματα ή τας παραλείψεις των συνεργατών των ή των υφισταμένων των.

Όσα ενομίσαμεν ότι είχαμε καθήκον να υποδείξωμεν εις την σειράν των άρθρων μας, η δημιουργία δηλαδή ενός ισχυρού Κράτους δικαίου, ο μακράς πνοής οικονομικός προγραμματισμός, ώστε να μη μείνωμεν πίσω εις τον παγκόσμιον δρόμον προς την οικονομικήν ανάπτυξιν και ευημερίαν, η εξύψωσις του Ελληνικού παράγοντος ανά τον κόσμον, η σθεναρά προβολή των εθνικών μας δικαίων και η ένταξις της νέας γενεάς εις την δημοσίαν ζωήν της χώρας μας, δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν, αν δεν αλλάξωμεν τρόπον διοικήσεως, αν δεν αλλάξωμεν νοοτροπίαν και αν δεν αντικαταστήσωμεν την εύνοιαν με την ΕΥΝΟΜΙΑΝ.

Το να λέγωμεν ότι πρέπει να χαραχθή μία γραμμή πλεύσεως καταντά φιλολογία, όταν το εθνικόν σκάφος κλυδωνίζεται από την θάλασσαν της δυσπιστίας, και μάλιστα της δυσπιστίας των μεγάλων μαζών του Ελληνικού λαού. Και άλλος τρόπος διά να αποκατασταθή η γαλήνη εις τας συνειδήσεις και διά να εμπεδωθή εκ νέου η εμπιστοσύνη του λαού προς το Κράτος δεν υπάρχει από το να υψωθούν εκ νέου ο νόμος και η ηθική τάξις εις τα βάθρα των. Τα ελεύθερα πολιτεύματα είναι τα καλύτερα εξ όσων εφεύρε η ανθρωπίνη διάνοια, είναι όμως και τα δυσκολώτερα εις την έμπρακτον λειτουργίαν των, διότι απαιτούν ήθος, συνέπειαν, καθαρότητα συνειδήσεως και αταλάντευτον ΠΡΟΣΗΛΩΣΙΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ.

*Κείμενο του Χρήστου Δ. Λαμπράκη —το τελευταίο μιας σειράς άρθρων του με επισημάνσεις και παρατηρήσεις διαχρονικής αξίας—, που έφερε τον τίτλο «Ευνομία και όχι εύνοια» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 23 Μαρτίου 1958.

Ο δημοσιογράφος και εκδότης Χρήστος Λαμπράκης, πρόεδρος και ιθύνων νους του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη επί σειράν δεκαετιών, γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1934 και απεβίωσε στις 21 Δεκεμβρίου 2009.