Ο Τάκης Σινόπουλος, ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης, γεννήθηκε στην Αγουλινίτσα Ηλείας, πλησίον του Πύργου, στις 17 Μαρτίου (30 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο) 1917.

Ο πρωτότοκος γιος του ηλείου φιλολόγου Γιώργη Σινόπουλου και της εκ Γορτυνίας ορμωμένης Ρούσας – Βενέτας Αργυροπούλου έλαβε το βαφτιστικό όνομα Πάικος (έτσι ονομαζόταν ο εκ μητρός παππούς του).

Το 1920 η οικογένεια Σινόπουλου εγκαταστάθηκε στον Πύργο Ηλείας, και εκεί γεννήθηκαν ο αδελφός του ποιητή Νούλης (Αθανάσιος) και οι δίδυμοι Παύλος και Μαρία.

Ο Σινόπουλος πέρασε τα μαθητικά χρόνια του στον Πύργο (στα γυμνασιακά χρόνια έλαβε χώρα η πρώτη, δειλή επαφή του με το γράψιμο) και το φθινόπωρο του 1934 αναχώρησε για την Αθήνα, προκειμένου να σπουδάσει ιατρική. Ενόσω ήταν φοιτητής, δημοσίευσε ποιήματα, πεζά, κριτικά σημειώματα και μεταφράσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά της Αθήνας και της επαρχίας.


Η φωτογραφία στη φοιτητική ταυτότητα του Σινόπουλου το 1939 (πηγή: περ. «Η λέξη», τχ. 9, Νοέμ. 1981)

Τον Ιανουάριο του 1941 επιστρατεύτηκε ως λοχίας του Υγειονομικού. Επί Κατοχής έλαβε μέρος σε ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις και συνέχισε να γράφει και να δημοσιεύει μεταφράσεις και ποιήματα.

Πέραν τούτων, φυλακίστηκε από τις ιταλικές κατοχικές Αρχές ως αντιστασιακός, το καλοκαίρι του 1942, και πήρε το πτυχίο του από την Ιατρική Σχολή, το Μάρτιο του 1944. Τον Ιανουάριο του 1945 κατετάγη στο στρατό ως λοχίας του Υγειονομικού, ακολούθως δε, τον Αύγουστο, τοποθετήθηκε στη Λάρισα, όπου παρέμεινε ένα χρόνο και προήχθη σε έφεδρο ανθυπίατρο.

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου ο Σινόπουλος βρέθηκε με το τάγμα του στο Αγιόφυλλο, ένα χωριό στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμπάκας, όπου παρέμεινε έως τον Οκτώβριο του 1947, δημοσιεύοντας εκ παραλλήλου ποιήματα και αλληλογραφώντας με ανθρώπους των γραμμάτων. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα, όπου υπηρέτησε ως γιατρός στη Σχολή Ευελπίδων.


Αφού δημοσίευσε πολλά ποιήματα και μεταφράσεις του κατά τη διάρκεια του 1948, αναχώρησε τον Ιανουάριο του 1949 για το Βίτσι, απ’ όπου απολύθηκε το Μάιο του ίδιου έτους.

Στο μετέπειτα βίο του ο Σινόπουλος εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου εργάστηκε ως γιατρός. Τον Ιούλιο του 1972 νυμφεύτηκε τη Μαρία Ντότα, πτυχιούχο αγγλικής φιλολογίας, με κουμπάρο τον Γ. Π. Σαββίδη.

Ο Τάκης Σινόπουλος απεβίωσε αιφνιδίως (από συγκοπή) στον Πύργο στις 26 Απριλίου 1981, ανήμερα του Πάσχα.

Ο ποιητής

Ο Σινόπουλος πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο της λογοτεχνίας το 1934 με το ψευδώνυμο Αργυρός Ρουμπάνης, δημοσιεύοντας το ποίημα «Προδοσία» και το διήγημα «Η εκδίκηση ενός ταπεινού» σε καλοκαιρινό φύλλο της εφημερίδας του Πύργου «Νέα Ημέρα».

Το 1937 δημοσιεύτηκαν στη λογοτεχνική επιθεώρηση «Νεοελληνικά Γράμματα» τρία κριτικά σημειώματά του, καθώς και η πρώτη ποιητική μετάφρασή του στη «Νέα Εστία».

Τον Οκτώβριο του 1944 δημοσιεύτηκε στα «Φιλολογικά Χρονικά» το ποίημα του Σινόπουλου «Ελπήνωρ», που έμελλε να αποτελέσει και το πρώτο ποίημα της πρώτης συλλογής του.

Γι’ αυτό το ποίημα ο ίδιος ο Σινόπουλος έγραψε το 1965 τα εξής:

«Θα μου επιτρέψετε να σας αφηγηθώ τη μικρή ιστορία του δικού μου Ελπήνορα. Ένα με­σημέρι, καλοκαίρι 1944, με φοβερό ήλιο και ζέστη, περνώντας μέσα από το πεδίο του Άρεως, κάθησα εξαντλημένος από την πείνα και την κούραση της κατοχής σ’ ένα παγκάκι. Πρέπει να με είχε ζαλίσει πολύ ο ήλιος κι η εξάντληση. Ξαφνικά στον άσ­προ μικρό δρόμο, μες στο φως, πέρασε μπροστά μου η φιγούρα ενός φίλου μου ποιητή που τον σκότωσαν οι Γερμανοί έπειτα από φριχτά βασανιστήρια στην Πάτρα το 1942. Ήταν ο Φώτης Πασχαλινός [= Θοδωράκης Ζώρας]. Γυρίζοντας στο σπίτι μου έ­γραψα τον Ελπήνορα. Αλλά εκείνο που για μένα είχε σημα­σία είναι πως το όραμα αυτό σφράγισε αποφασιστικά ένα με­γάλο μέρος, το μεγαλύτερο μέρος της ποίησής μου».


Η πρώτη ποιητική συλλογή του Σινόπουλου (με ποιήματα της περιόδου 1944-1950), που είχε τον τίτλο «Μεταίχμιο» και ήταν αφιερωμένη στον αδελφό του Παύλο, κυκλοφόρησε σε ιδιωτική έκδοση στα τέλη του 1951.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών ο Σινόπουλος συνεργάστηκε με τη συντακτική επιτροπή του τόμου «Δεκαοχτώ Κείμενα» και συμμετείχε στη συντακτική επιτροπή των τόμων «Νέα Κείμενα» (1 & 2), εκδόσεων με αντιστασιακό περιεχόμενο.

Στο ποιητικό έργο του Σινόπουλου, που είναι συνυφασμένο με τις ιστορικές περιπέτειες της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας, περιλαμβάνονται δύο συγκεντρωτικές («Συλλογή Ι» του 1976 και «Συλλογή ΙΙ» του 1980) και δύο μεταθανάτιες («Το γκρίζο φως» του 1982 και «Ποιήματα για την Άννα» του 1999) εκδόσεις.

Ποιήματα του Σινόπουλου μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά).

Ο Σινόπουλος διδάχτηκε πρώτη φορά σε ελληνικό πανεπιστήμιο, στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, από τον Δ. Ν. Μαρωνίτη το ακαδημαϊκό έτος 1977-1978.


Στην όλη ποιητική διαδρομή του Σινόπουλου διακρίνονται δύο φάσεις.

Στην πρώτη φάση (1940-1965) κυριαρχούν το περιγραφικό και το λυρικό στοιχείο, η στοχαστική γραφή, οι επιρροές από τους Έλιοτ, Σεφέρη και Πάουντ.

Στη δεύτερη (από το 1965 και έως το τέλος της ποιητικής παραγωγής του), το θεματολογικό πλαίσιο, αυτό της φθοράς, του πόνου και του θανάτου, παραμένει το ίδιο, όμως παρατηρείται μια μεταστροφή στη χρήση του γλωσσικού υλικού, με την υιοθέτηση ενός αντιποιητικού, επιθετικού και συχνά ειρωνικού λόγου.

Ο μεταφραστής, ο κριτικός, ο ζωγράφος

Εξάλλου, ο Σινόπουλος καταπιάστηκε με τη μετάφραση λογοτεχνικών κειμένων, αλλά και δοκιμίων από τα γαλλικά και τα αγγλικά, ενώ δημοσίευε κατά περιόδους βιβλιοκρισίες σε σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής του («Σημερινά Γράμματα», «Κριτική», «Εποχές», «Η Συνέχεια»).

Τέλος, κατόπιν παροτρύνσεως της ποιήτριας και τεχνοκριτικού Ελένης Βακαλό, ο Σινόπουλος ασχολήθηκε κατά τα έτη 1960-1964 και με τη ζωγραφική, εκθέτοντας μάλιστα έργα του στην γκαλερί «Ζυγός».

Αποχαιρετισμός

Τρεις ημέρες μετά το θάνατο του Σινόπουλου, την Τετάρτη 29 Απριλίου 1981, είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» ένα κείμενο του Δ. Ν. Μαρωνίτη αφιερωμένο στη μνήμη του.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 29.4.1981, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ήταν ο αποχαιρετισμός του Μαρωνίτη, όπως πάντα ιδιαίτερος, αισθαντικός:


Ο Τάκης Σινόπουλος πέθανε το απόγευμα της Λαμπρής στον Πύργο της Ηλείας: το χώμα που τον ανάστησε πριν από εξήντα τέσσερα χρόνια, τον σκέπασε στις 27 Απριλίου 1981, στον ίδιο τάφο που είναι θαμμένος και ο γυμνασιάρχης πατέρας του. Προτού σωριαστεί ξαφνικά στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, εφτά η ώρα, μπροστά στα μάτια της Μαρίας, γύρισε όλα τα σημεία του Πύργου που έδεσαν τα παιδικά του χρόνια και πήγε να χαιρετήσει το χωριό που τον γέννησε, αφού προηγουμένως πέρασε το μεσημέρι του με τους πυργιώτες φίλους του στην παραλία του Αϊ-Αντρέα, τη θάλασσα που βρέχει τα πιο πολλά του ποιήματα.

Έκλεισε τα μάτια του, και έμοιασε ολότελα με το πορτραίτο που του είχε φτιάξει εδώ και χρόνια ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Τα χέρια του ως τη στιγμή της ταφής του δεν ξύλιασαν· όποιος τόλμησε να τα πιάσει, είχε το αίσθημα ότι ο Σινόπουλος τού έκανε θερμή χειραψία.


Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης

Έμεινε τις αρμόδιες ώρες σ’ ένα μονόπατο, φτωχό σπίτι του Πύργου, Σκουφά 12: νεκρός, λιτός και απέριττος, κάπως θυμωμένος μέσα στην τρυφερή του σιωπή, ωσότου γαλήνεψε ολότελα, την ώρα που τον αποχαιρετήσαμε στην εκκλησία.

Όσοι δεν ήξεραν τον άνθρωπο και τα πάθη του για την ποίηση, δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε σήμερα από τους καταλόγους της βιογραφίας και της βιβλιογραφίας του. Φτάνει να μάθουν ότι ο Τάκης Σινόπουλος έμεινε σ’ όλη του τη ζωή οικείος, μορφώνοντας τον εαυτό του κυρίως με τη μορφή του τόπου του. Λαμπρός γιατρός (είκοσι χρόνια αμετακίνητος στον Περισσό), υπήρξε προπάντων άξιος της ποίησης: δασκάλεψε τη μεταπολεμική ποιητική μας γλώσσα με το αίμα του εμφυλίου, τα δεινά της εφτάχρονης δικτατορίας, και την ευτέλεια της μεταδικτατορικής μας παράνοιας. Ορφανός ο ίδιος από δασκάλους στα πρώτα ποιητικά του βήματα, στάθηκε φίλος και δάσκαλος της νεότερης μεταπολεμικής γενιάς, όχι μόνο προβάλλοντας τις αρετές της, αλλά δείχνοντας και τα στραβά της.


Αυτόγραφο του ποιήματος «Μάγδα» («Νεκρόδειπνος» 1972, πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)

Ό,τι του πρέπει τώρα του Τάκη Σινόπουλου είναι ο δικός του λόγος. Τα επόμενα αποσπάσματα από τις «Σημειώσεις» του δείχνουν καλά με πόση έγνοια ανάτρεφε ο Σινόπουλος τα ποιήματά του, μένοντας αδιάσπαστα άνθρωπος, πολίτης και ποιητής.

I

Στον παρόντα χρόνο, στον ενεστώτα χρόνο. Όλα παρόντα. Και τα παρελθόντα και τα παρόντα και τ’ απόντα.

II

Και κάτι μισοφώτιστα που γίνηκαν, μόλις που πρόφτασες να ιδείς, αργότερα παραμορφώθηκαν — τα μισοφαγωμένα ψέματα που ’ρχονται τώρα ξαφνικά μπερδεύουνε γραφή κι αφήγηση· δεν είναι ψέματα, δεν είναι μήτε ψέματα.

Παντού λοιπόν ο κίντυνος από το κάλπικο και τ’ άλλο κάλπικο. Το ποίημα παίζει το παιγνίδι του, κάθε στιγμή καταπακτές.

III

Να γράψω και να καταγράψω εκείνο που είδα στην κηδεία του γέροντα, που ’μοιαζε τόσο με φανταστική παρέλαση, φανταστική γιορτή, κι όλοι μαζί μετά κραυγάζαμε, αλαλάζαμε· ταρατατάμ.

IV

Μνημονικά στοιχεία από το παρελθόν μπαίνουν με ορμή φωτίζοντας το σκηνικό και επαληθεύονται με πράγματα και γεγονότα σήμερα. Έτσι το ποίημα περπατάει μέσα στο χρόνο, εκπορεύεται από το χρόνο του, εμπορεύεται, αν θέλεις, το χρόνο — μην παίζεις με τις λέξεις.

V

Προσχώσεις, επιχωματώσεις, ήττες και παραφορές. Όσοι αλλαξοπιστήσανε από φόβο, όσοι φοβήθηκαν, ένα τομάρι το είχανε, το πούλησαν.

VI

Με το μαχαίρι που παλαίψαμε, να ’χει καρφώσει τώρα το δικό μας το κορμί.

VII

Περπατώντας και μιλώντας βρεθήκαμε στον άγνωστο κήπο. Η θάλασσα άγνωστη, πιο πάνω καλαμιές και φως ζυγιασμένο εφαίνονταν ανάμεσα στεριά και θάλασσα. Πρώτη φορά δεν είχαμε να φοβηθούμε τίποτα. Μπήκαμε στο νερό κι ακολουθήσαμε το μαλακό βυθό στον άμμο που έπαιζε, κομμάτιαζε το δίχτυ του ήλιου. Ώσπου το νερό μάς σκέπασε και μεις περπατούσαμε ακόμα. Κι οι πόνοι εφύγανε από το κορμί κι η πείνα από τη μνήμη.

Headlines