Η διαλεκτική ποικιλία, δηλαδή οι τοπικές γλωσσικές παραλλαγές, οι τοπικές αποκλίσεις ως προς το λεξιλόγιο ή την προφορά, δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της σύγχρονης Ελλάδας. Και στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν διαλεκτικοί τύποι που εμφάνιζαν διαφορές από λεξιλογικής ή φωνολογικής απόψεως. Μάλιστα, σε αντίθεση με τη σύγχρονη εποχή, όπου η κοινή νεοελληνική αναγνωρίζεται ως η κυρίαρχη γλωσσική μορφή, στον προκλασικό και κλασικό ελληνικό κόσμο, στην προαλεξανδρινή αρχαιότητα, καμία διάλεκτος δεν περιεβλήθη με το κύρος της κοινής γλώσσας, παρά την ομολογουμένως ευρύτατη διάδοση της περίφημης αττικής διαλέκτου.

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, τον αρχαίο πεζό και ποιητικό λόγο, η διαλεκτική ποικιλία αποτέλεσε ένα από τα βασικά γνωρίσματά του. Και οφείλουμε εδώ να υπογραμμίσουμε ότι η χρήση των διαλεκτικών στοιχείων δεν πρέπει να αποδοθεί απλώς στην έλλειψη μιας κοινώς αποδεκτής γλωσσικής μορφής, μιας καθιερωμένης λογοτεχνικής γλώσσας. Και τούτο, διότι κάθε γραμματειακό είδος ήταν πραγματικά συνυφασμένο με τη διάλεκτο στην οποία είχε καλλιεργηθεί και καταγραφεί πρώτη φορά, διάλεκτο με την οποία είχε διαδοθεί και είχε καθιερωθεί. Η σχέση αυτή ήταν τόσο στενή και τόσο ισχυρή, ώστε κάθε συγγραφέας, ασχέτως προς την καταγωγή του ή τη μητρική του διάλεκτο, ήταν υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει τη διάλεκτο του λογοτεχνικού είδους στο οποίο είχε την πρόθεση να ενδιατρίψει.

Πέραν της απουσίας μιας ενιαίας διαλεκτικής μορφής στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία, το πλέον αξιοσημείωτο είναι ότι στον έντεχνο λόγο αποφεύγονται τα έντονα ιδιωματικά στοιχεία, οι ακραίοι διαλεκτικοί τύποι. Έτσι, στα χορικά μέρη της τραγωδίας, παραδείγματος χάριν, απουσιάζουν οι παρατραβηγμένοι δωρικοί τύποι, τα χτυπητά δωρικά γνωρίσματα – μόνο μέλημα του τραγικού ποιητή είναι το να δοθεί ένας δωρικός τόνος στα χορικά του. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η επισήμανση ότι δεν υπάρχουν λογοτεχνικές μαρτυρίες για όλες ανεξαιρέτως τις αρχαίες διαλέκτους που γνωρίζουμε από τα επιγραφικά ευρήματα. Τέτοιου είδους διάλεκτοι είναι, μεταξύ πολλών άλλων, η ηλειακή, η λοκρική και η θηραϊκή.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο χορός στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου το 1972 (πηγή: Ψηφιακό Αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Headlines