Γιώργος Κοροπούλης: Δεν θα μπορούσα να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς την ποίηση

Με ένα ποιητικό έργο που ήδη καλύπτει πάνω από τέσσερις δεκαετίες, σφραγισμένο από την αναμέτρηση με το ερώτημα ενός σύγχρονου λυρισμού, με μια παράλληλη ιστορία μεταφραστικού αλλά και δοκιμιακού έργου, αλλά και σημαντική παρουσία ως ραδιοφωνικός παραγωγός, ο Γιώργος Κοροπούλης έχει ήδη αφήσει το δικό του στίγμα στα ελληνικά γράμματα.

Το τελευταίο διάστημα αναμετριέται με μια μεγάλη μεταφραστική πρόκληση: αυτή της Δαντικής Θείας Κωμωδίας, έχοντας ήδη μεταφράσει το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο, για τις εκδόσεις Sestina, ενώ αναμένεται σύντομα και η Κόλαση. Μια μετάφραση που προσπαθεί να είναι απόλυτα πιστή στο περιεχόμενο αλλά την ίδια στιγμή να απηχεί, ως έναν βαθμό τουλάχιστο, και τη μορφή του πρωτοτύπου: τις εντεκασύλλαβες τερτσέτες με την περίπλοκη ομοιοκαταληξία με terza rima.

Ούτως ή άλλως το μεταφραστικό αυτό έργο αναλογεί και στην ίδια τη δική του στράτευση στην αναζήτηση ενός σύγχρονου λυρισμού, που δοκιμάζει και να επαναφέρει στοιχεία όπως το μέτρο και η ομοιοκαταληξία και συνομιλεί με την ιστορία του λυρισμού, τουλάχιστον από την ανάδυσή του στο πολιτικό και διανοητικό εργαστήρι της Ιταλικής χερσονήσου του 13^ου και 14^ου αιώνα και μετά. Άλλωστε, τα ρητώς δηλούμενα δάνεια ή ακόμη και οι μεταφράσεις είναι πάντα τμήμα και των δικών του ποιητικών συνθέσεων.

Όμως, ο Γιώργος Κοροπούλης, δε είναι μόνο τα ποιήματα και οι μεταφράσεις, ή η μακρόχρονη αρθρογραφία του σε εφημερίδες και περιοδικά. Είναι και οι ραδιοφωνικές εκπομπές του στο Τρίτο Πρόγραμμα, που έχουν γράψει ιστορία. Είναι ακόμη η βαθιά του σχέση με την Αριστερά – και ας έχει αποφύγει κάθε επίφαση «στρατευμένου ποιητή», αλλά και η εξίσου βαθιά γνώση της ελληνικής γλώσσας, εξασκημένη άλλωστε από την επιμέλεια και διόρθωση κειμένων που αποτέλεσαν βασική πηγή βιοπορισμού του.

Είναι τέλος ένας άνθρωπος που βλέπει το βιβλίο όχι απλώς ως ένα κείμενο και ενδιαφέρεται για όλες τις όψεις της δημιουργίας του, το εξώφυλλο, την εικονογράφηση, την τυπογραφία.

«Η γλώσσα φτωχαίνει επειδή στερεύουν αυτά που έχουμε να πούμε»

Ο συγγραφέας και μεταφραστής Γιώργος Κοροπούλης και ο δημοσιογράφος του in Παναγιώτης Σωτήρης

«Η ενασχόληση με τον Δάντη ξεκίνησε πολύ νωρίς»

Ο Γιώργος Κοροπούλης εξηγεί ότι η ενασχόλησή του με τον Δάντη κρατάει πολλά χρόνια και ο λόγος που επέλεξε να ασχοληθεί είναι ότι αποτελεί ένα ολοκλήρωμα με τη μαθηματική έννοια που περιλαμβάνει «σχεδόν το σύνολο των πραγμάτων που θα τον ενδιέφεραν εάν έλεγε ότι ενδιαφέρεται για την ποίηση».

«Τι από όσα φορούν τον Δάντη δεν είναι σύγχρονο;»

Για τον Κοροπούλη, ο Δάντης μπορεί να μιλήσει σε ένα σύγχρονο κοινό ακριβώς επειδή είναι ένας άνθρωπος παθιασμένος, που έγραψε το έργο του ως πολιτικός εξόριστος, που εξέφρασε μια τόσο βαθιά ανάγκη δικαιοσύνης που στη Θεία Κωμωδία έφτιαξε ένα ολόκληρο σύστημα ποινών και ανταμοιβών και που βέβαια ήταν ρηξικέλευθος ως προς τη μορφή.

«Προσήλωση στο περιεχόμενο και προσπάθεια για απόδοση και της μορφής»

Εξηγώντας τη μεταφραστική στρατηγική του ο Κοροπούλης εξηγεί ότι είναι ένα κείμενο όπου ακόμη και η μορφή της ομοιοκαληξίας εξυπηρετεί το περιεχόμενο, δηλαδή το ταξίδι στο επέκεινα μέχρις ότου κάποιος δει την τριαδική Θεότητα. Η επιλογή του ήταν η απόλυτη προσήλωση στο περιεχόμενο και η προσπάθεια κατά το δυνατόν να αποτυπωθεί έστω και μια σκιά της μορφής της Θείας Κωμωδίας.

«Η Θεία Κωμωδία μεταδόθηκε μέσα από δημόσιες αναγνώσεις»

Εξηγώντας την επιλογή του να παρουσιάζει τις μεταφράσεις του Δάντη σε εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν και απαγγελίες από ηθοποιούς όπως η Αγλαΐα Παππά ή ο Μανώλης Μαυροματάκης, ο Γιώργος Κοροπούλης εξηγεί ότι αυτό αναλογεί και στο ότι η ίδια η Θεία Κωμωδία αρχικά «μεταδόθηκε» μέσα από δημόσιες αναγνώσεις που διευκολύνονταν από το ότι ήταν γραμμένη στην καθομιλουμένη.

«Η μετάφραση είναι μεγάλη αγωνία και ποτέ δεν είσαι ευχαριστημένος»

Εξηγώντας τις δυσκολίες ο Κοροπούλης σημειώνει ότι προφανώς και η όλη η διαδικασία έχει κόπο και αγωνία, με το αποτέλεσμα να μην είναι ποτέ πλήρως ικανοποιητικό, και με ένα αποτέλεσμα που καταλήγει να είναι ένα «σκιώδες σώμα» σε σχέση με το πρωτότυπο.

«Ο λυρισμός είναι πάντα στο επίκεντρο του ποιητικού εγχειρήματος»

«Καταταγμένος» εδώ και χρόνια σε ένα ποιητικό ρεύμα «επιστροφής στον λυρισμό», συμπεριλαμβανομένων και των μορφικών στοιχείων του όπως το μέτρο και η ρίμα, μαζί με ποιητές όπως ο Διονύσης Καψάλης και ο Ηλίας Λάγιος, ο Κοροπούλης επιμένει ότι ο λυρισμός είναι πάντα στο επίκεντρο του ποιητικού εγχειρήματος, ακόμη και σε ποιητές που δεν θα τους θεωρούσε κανείς ως χαρακτηριστικά λυρικούς. Θεωρεί δε ότι στην Ελλάδα από τη γενιά του 1930 και μετά θεωρήθηκε ότι έπρεπε να εγκαταλειφθούν οι παραδοσιακοί τελεστές φόρμας, ουσιαστικά «χάριν ενός ιδεολογήματος». Επισημαίνει πάντως ότι κατά τη γνώμη του είναι ένα ερώτημα εάν υπήρξε ποτέ «ελεύθερος στίχος» εάν σκεφτούμε ακόμη και τις μεγάλες στιγμές του ποιητικού μοντερνισμού, ενώ υπογραμμίζει ότι σύμμαχό του σε αυτή την τοποθέτηση θεωρεί τον ρωσικό μοντερνισμό που διατήρησε αυτά τα στοιχεία φόρμας, αναφέροντας τον Μαγιασκόφσκι, την Αχμάτοβα, και την Τσβετάγιεβα.

Όσο για την γενεαολογία του ελληνικού λυρισμού επισημαίνει ότι πέραν της αυτονόητης αναφοράς στον Σολωμό, κανείς θα μπορούσε να αναφερθεί στο αμιγώς λυρικό έργο του Σικελιανού, σε έργα όπως η Μήτη Θεού, τον Καρυωτάκη προφανώς αλλά ακόμη και ποιητές σε ελεύθερο στίχο αλλά βαθιά λυρικούς όπως ο Νίκος Εγγονόπουλος ή ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου.

«Κυριαρχεί ένα αίσθημα ματαίωσης»

Με τη συζήτηση να στρέφεται στο ευρύτερο ζήτημα της χρησιμότητας της ποίησης σήμερα, ο Κοροπούλης δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος, ελπίζοντας ότι παρ’ όλα αυτά διατηρεί ακόμη ένα αντίκρισμα, μια «αξία χρήσης».

Αυτό το συνδέει τόσο με τον τρόπο που δεν βλέπει ιδιαίτερα θετικά την κατάσταση της ευρύτερης «κοινότητας των γραμμάτων» στη χώρα μας, αλλά και γιατί θεωρεί προβληματική την εκτόπιση της πραγματικότητας από την αναπαράστασή της, με αποκορύφωμα την κυριαρχία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

«Χρησιμοποιούσα το ραδιόφωνο ως ένα είδος εργαστηρίου»

Αναφερόμενος στη μακρά διαδρομή του ως ραδιοφωνικού παραγωγού για το Τρίτο Πρόγραμμα, ο Κοροπούλης επισημαίνει ότι η απήχηση που είχαν οι εκπομπές του τον αιφνιδίασε, αλλά και ότι ο ίδιος το χρησιμοποίησε ως τμήμα της δουλειάς του, ως ένα είδος εργαστηρίου.

«Έμαθα να στήνω βιβλία σαν τους μαθητευόμενους του Μεσαίωνα»

Αναφερόμενος στο πώς σταδιακά έμαθε όλα τα βήματα της παραγωγής ενός βιβλίου, εξηγεί πώς αρχικά το έμαθε δουλεύοντας με τον Δημήτρη Καλοκύρη, «σαν τους  μαθητευόμενους του Μεσαίωνα», και υπογραμμίζει ότι του φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα η όλη η διαδικασία. Μνημονεύει τον Κύπριο γιατρό και καλλιτέχνη και προσωπικό του φίλο Κύριλλο Σαρρή, που «έφυγε» πρόσφατα, τα έργα του οποίου κοσμούν τα βιβλία του Κοροπούλη και σημειώνει ότι πλέον με τις εκδόσεις Sestina στις οποίες συμμετέχει μπορεί να δοκιμάσει πλήρως αυτή τη συνολική προσέγγιση στο βιβλίο ως αντικείμενο.

«Η γλώσσα φτωχαίνει επειδή στερεύουν αυτά που έχουμε να πούμε»

Σε σχέση με τη μεγάλη συζήτηση για το εάν κινδυνεύει η ελληνική γλώσσα, ο Κοροπούλης προτιμά να μην ταυτιστεί με εύκολες τοποθετήσεις διετραγώδησης της κατάστασης, επισημαίνοντας ότι οι γλώσσες είναι ζωντανές πραγματικότητες και βρίσκονται συχνά σε μια «κρεολική» φάση. Όμως, δεν παραλείπει να υπογραμμίσει ότι όντως η γλώσσα φτωχαίνει αλλά αυτό έχει να κάνει με το πώς φτωχαίνουν οι εμπειρίες που αυτή εκφράζει μέσα στην κοινωνική ζωή. Μας δίνει πάντως και μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα λαθών στη χρήση της γλώσσας,

«Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς κάποια από τις εκδοχές της ποίησης»

Ο Κοροπούλης παρότι με χιούμορ απαντά «ωραία θα’ταν», εντούτοις τελικά δεν μπορεί να κάνει χωρίς την ποίηση, αλλά και χωρίς τους ανθρώπους που γνώρισε μέσα από την ποίηση, ενώ υπενθυμίζοντας ότι και οι συγγραφείς αντιμετωπίζουν τις πιέσεις του βιοπορισμού, λέγοντας με αυτοσαρκασμό ότι η τρέχουσα ποιητική του σύνθεση αποτελείται από λογαριασμούς, χρέη και επαγγελματικές υποχρεώσεις.