Οι Άγριες Πληγές και οι ιστορίες μας

Στην αρχή των Άγριων Πληγών, της τελευταίας ταινίας του Κινέζου σκηνοθέτη Ζία Ζανγκέ που μόλις έκλεισε τη δεύτερη εβδομάδα προβολών στον κινηματογράφο Άστυ, η τύρβη του κόσμου είναι εκκωφαντική. Τα γέλια των ανθρώπων φτάνουν στον θεατή με την ένταση και την οξύτητα πιάτων που σπάνε, διαπλέκονται με τον θόρυβο μιας κοινωνίας σε κίνηση, με μουσικές και αυτοσχέδια θεάματα φτωχών χώρων από τις αναγεννημένες επαρχιακές λέσχες πολιτισμού που αναβιώνουν μια λιτή εκδοχή της κινέζικης όπερας για τους συνταξιούχους μεταλλωρύχους της τάδε περιοχής, μέχρι τα εμπορικά κέντρα των προσφορών για τους φτωχούς που επιδεικνύουν τη λαϊκή τους αίγλη στήνοντας πασαρέλες για μαγιό στον δρόμο.

Όταν ξεκινούν οι Άγριες Πληγές, βρισκόμαστε όμως στο 2001. Η -μάλλον αναδρομικά αδικαιολόγητη- αισιοδοξία για τον νέο αιώνα έχει υπνωτίσει σχεδόν τους πάντες, η Κίνα φλέγεται από τον εκσυγχρονιστικό της πυρετό και η ανακοίνωση της φιλοξενίας των επικείμενων Ολυμπιακών Αγώνων του 2008 στο Πεκίνο γίνεται σύμβολο και ορόσημο επικύρωσης της νέας εποχής που ανατέλλει. Από το θερμό και ευοίωνο 2001, η ταινία ακολουθεί τη σχέση της Κιάο και του Μπιν, ο οποίος αποφασίζει να φύγει να κυνηγήσει την τύχη του αλλού στο Ελ Ντοράντο της εργασιακής επισφάλειας – με την ισχνή ελπίδα ότι ο οικοδομικός οργασμός που μεταλλάσσει τη χώρα απ’ άκρη σ’ άκρη, ίσως να έχει κάποιο απάγκιο και για κάποιους, λίγους έστω, εκλεκτούς των κατώτερων στρωμάτων.

Μετά από ένα ιντερλούδιο του 2006 όπου η παραγκωνισμένη Κιάο αναζητεί τον Μπιν στη νέα του ζωή και αποφασίζει να τερματίσει τη σχέση τους (ενώ στο φόντο η παλιά Κίνα κατασπαράσσεται από τα νέα δεδομένα που έχουν αντικαταστήσει την αισιοδοξία με τον φόβο), το τρίτο και τελευταίο μέρος της ταινίας μας φέρνει στο 2022. Η πόλη στην οποία ξεκίνησε η ιστορία είναι πια αγνώριστη, μια σιωπή έχει αντικαταστήσει εκείνη την κοινωνική βαβούρα προς εικοσαετίας και με τη συνδρομή των μέτρων διαχείρισης του Covid, όλα είναι μεν καινούργια και απαστράπτοντα, αλλά ταυτόχρονα αποστασιοποιημένα, νωθρά, αφύσικα και νεκρά. Με ευκαιρίες για influencers, αλλά όχι για τον Μπιν που πέρασε κι από τις τρεις βασικές εκδοχές του βιοπορισμού: τα ανειδίκευτα επαγγέλματα, την παρανομία και τις επιτελικές θέσεις των επιχειρήσεων.

Στην πραγματικότητα, η ιστορία της Κιάο και του Μπιν είναι ένα πρόσχημα για τον σκηνοθέτη. Η ίδια η δομή που έχουν οι «Άγριες Πληγές», που κατά τα δύο τρίτα βασίζεται σε αχρησιμοποιήτο υλικό από παλαιότερες ταινίες του (ιδίως τις Άγνωστες Απολαύσεις του 2002, τις Ακίνητες Ζωές του 2006 και τις Στάχτες Μιας Αγάπης του 2018) και υλικό που τραβάει πρωτοβουλιακά με ψηφιακή κάμερα την τελευταία εικοσιπενταετία, μαρτυρά την αναστοχαστική διάθεση του σκηνοθέτη, που επιχειρεί να συνθέσει το σύνολο του τριακονταετούς έργου του σε μία μεγαλύτερη αφήγηση: αυτή της σταδιακής σύνθλιψης των ανθρώπων από έναν κόσμο που αλλάζει, που κέρδισε τη συναίνεση των πολλών με ηδονιστικές υποσχέσεις, προτού τους παραδώσει ως ακλόνητο δεδομένο την απόλυτη ανηδονία.

Οι Άγριες Πληγές, χάρη σ’ αυτή την ιδιαίτερη δομή τους, αυτή τη συρραφή που βασίζεται στον κινηματογραφικό χρόνο, τις ρυθμικές ιδιότητες του μοντάζ, τη διαχρονική ομοιογένεια της ψηφιακής κάμερας που μπορεί να συνέχει πλάνα διαφορετικών εποχών και φυσικά, τα αόρατα παιχνίδια του ήχου με τις αισθήσεις του θεατή, δεν είναι μία ιστοριούλα, πολλώ δε μάλλον μια απόπειρα διασποράς κάποιου διδάγματος. Δεν είναι καν η Κιάο και ο Μπιν το θέμα, άλλωστε αυτοί καταλαμβάνουν ένα κομμάτι της ταινίας δυσανάλογα μικρό για πρωταγωνιστές της.

Το θέμα είναι το βίωμα της αλλαγής στην εποχή του τουρμποκαπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης. Οι συνθήκες ζωής που καταπίνονται ολόκληρες στο πέρασμα του χρόνου, ισοπεδωμένες από τον ανίερο δεσμό της αγοράς με το κράτος στον «σοσιαλισμό με κινέζικα χαρακτηριστικά», όπου πόλεις, κοινότητες, τοπία, επαγγέλματα, συνήθειες, τρόποι ζωής εξαφανίζονται από τη μία μέρα στην άλλη, αφήνοντας στους πολλούς μόνο αισθήματα αβεβαιότητας, μοναξιάς, εγκατάλειψης και ματαίωσης.

Μια ιστορία που ξεκινάει με έναν εκσυγχρονιστικό πυρετό (με ορόσημο μάλιστα την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων) ο οποίος προελαύνει αφήνοντας τους πολλούς πίσω, θα περίμενε κανείς να αποτελεί πόλο έλξης για ένα υπολογίσιμο κοινό στην Ελλάδα, για εξαιρετικά προφανείς λόγους. Όμως η ταινία, σύμφωνα με πληροφορίες που θα εξακριβωθούν αύριο, δεν έχει πάει καλά -παιζόμενη μάλιστα σε μία μόνο αίθουσα- κι αυτό παρά τις περγαμηνές του σκηνοθέτη που τουλάχιστον το σινεφίλ κοινό γνωρίζει ότι αποτελεί έναν από τους πιο ενδιαφέροντες δημιουργούς του 21ου αιώνα.

Κακό μάρκετινγκ; Ίσως. Αν και η ίδια η διαίρεση του σινεφίλ με το ευρύτερο κοινό φαίνεται να είναι που δημιουργεί αυτό το απροσπέλαστο τείχος που στη μία πλευρά του υπάρχουν μόνο οι υπερήρωες και οι ρομαντικές κομεντί για τους πολλούς και στην άλλη βρίσκεται μία αυτόκλητη ελίτ που αγωνιά να μιλήσει περίτεχνα για το απροσπέλαστο και εξεζητημένο θέαμα.

Όσο όμως έβλεπα τις Άγριες Πληγές, σκεφτόμουν ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που να νιώθει την επισφάλεια της σημερινής μας κατάστασης σε αυτή τη χώρα, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Κίνα, που δεν θα βυθιζόταν μέσα στο θέαμα της ταινίας – σε μια αισθητηριακή έκρηξη, ακριβέστερα, στην οποία η αντανάκλαση της καθημερινής ζωής εισβάλλει μέσα από κάθε πόρο του δέρματος και συγχρονίζει διαφορετικές εποχές, γεωγραφίες, γλώσσες και βιώματα. Αρκεί να έπαιρνε το θάρρος να διακινδυνεύσει να δει μια ταινία που δεν μιλάει, αλλά μεταδίδει.

Και ύστερα ένιωσα ευγνώμων για το Άστυ και τους άλλους κινηματογράφους που ακόμα διακινδυνεύουν την επιβίωσή τους μακριά από τον ασφαλή λήθαργο των ειωθότων. Αναζητείται κοινό να τους ανταμείψει.