Μαρσέλ Μαρσώ – Ο μίμος της γαλλικής Αντίστασης που έσωσε πολλά παιδιά από το Ολοκαύτωμα

Το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν πώς μοιάζει ένας μίμος -το λευκό πρόσωπο με τα καρτουνίστικα χαρακτηριστικά, τα ασπρόμαυρα ρούχα- οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον Μαρσέλ Μαρσώ, κατά κόσμον Μαρσέλ Μανγκέλ.

Γεννημένος στις 22 Μαρτίου του 1923, ο Μαρσώ υποστήριξε ότι δημιούργησε τον χαρακτήρα που μιμούταν, τον Bip the Clown, ως μια φιγούρα ελπίδας.

Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του όταν έλαβε ένα ανθρωπιστικό βραβείο στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, είπε ότι άντλησε στοιχεία από την ιστορία και τον κινηματογράφο για να οραματιστεί το όνομα του Bip -που παραπέμπει στον χαρακτήρα Pip από τις Μεγάλες Προσδοκίες- αλλά και ολόκληρο τον χαρακτήρα του.

Μαρσέλ Μαρσώ / Wikimedia Commons

Κράτησε τα παιδιά σιωπηλά

«Με πρότυπο τον κινηματογραφικό του ήρωα, τον Μικρό Αλήτη του Τσάρλι Τσάπλιν, ο Bip ήταν ο κλασικός αουτσάιντερ ντυμένος με ριγέ πουκάμισο, λευκό παντελόνι ναύτη και ένα κατσιασμένο καπέλο με ένα μόνο κόκκινο λουλούδι να ξεφυτρώνει από το γείσο», γράφει ο Saul J. Singer για το Jewish Press.

Αλλά αν και ο Bip είναι αυτό για το οποίο θυμόμαστε σήμερα τον Μαρσέλ Μαρσώ, πριν δημιουργήσει τον χαρακτήρα, χρησιμοποίησε τις μιμικές του ικανότητες για έναν άλλο λόγο: για να φυγαδεύσει λαθραία εβραιόπουλα από την κατεχόμενη από τους Ναζί Γαλλία, όταν ήταν μέλος της γαλλικής Αντίστασης.

«Αργότερα είπε ότι χρησιμοποίησε τις παντομίμες ικανότητές του για να κρατήσει τα παιδιά σιωπηλά κατά τις πιο επικίνδυνες στιγμές», γράφει ο David B. Green στη Haaretz.

Το ταλέντο του Μαρσώ στη μίμηση μπορεί επίσης να έσωσε τη ζωή του κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν έπεσε πάνω σε μια μονάδα τριάντα Γερμανών στρατιωτών

Προσποιήθηκε μέλος της φρουράς

Το ταλέντο του Μαρσώ στη μίμηση μπορεί επίσης να έσωσε τη ζωή του κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν έπεσε πάνω σε μια μονάδα τριάντα Γερμανών στρατιωτών, γράφει ο Singer. Ο μίμος προσποιήθηκε ότι ήταν προκεχωρημένη φρουρά μιας μεγαλύτερης γαλλικής δύναμης και έπεισε τους Γερμανούς να υποχωρήσουν, γράφει.

Μέχρι το 1944, τα αμερικανικά στρατεύματα παρατήρησαν τις ικανότητές του και η πρώτη του μεγάλη παράσταση ήταν σε μια στρατιωτική σκηνή μπροστά σε τρεις χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες μετά την απελευθέρωση του Παρισιού.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, επειδή μιλούσε καλά αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά, υπηρέτησε ως αξιωματικός σύνδεσμος με τον στρατηγό Πάτον.

«Το πεπρωμένο μου επέτρεψε να ζήσω», είπε στην ομιλία του το 2001. «Γι’ αυτό πρέπει να φέρνω την ελπίδα στους ανθρώπους που αγωνίζονται στον κόσμο»

Μαρσέλ Μαρσώ και οικογένεια Κάρτερ / Wikimedia Commons

«Το πεπρωμένο μου επέτρεψε να ζήσω»

Όπως πολλοί επιζώντες εκείνης της σκοτεινής εποχής, ο Μαρσέλ Μαρσώ συνέχισε να κάνει σπουδαία πράγματα στις παραστατικές τέχνες. Μετά τον πόλεμο, άρχισε να σπουδάζει παντομίμα στο θέατρο Sarah Bernhardt στο Παρίσι και το 1947 δημιούργησε τον πιο εμβληματικό του χαρακτήρα, τον Bip.

«Το πεπρωμένο μου επέτρεψε να ζήσω», είπε στην ομιλία του το 2001. «Γι’ αυτό πρέπει να φέρνω την ελπίδα στους ανθρώπους που αγωνίζονται στον κόσμο».

Αναφέρθηκε επίσης στη σκοτεινή προέλευση του χαρακτήρα του, λέγοντας σε άλλη περίπτωση ότι «οι άνθρωποι που επέστρεψαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν ήταν ποτέ σε θέση να μιλήσουν γι’ αυτό… Το όνομά μου είναι Μανγκέλ. Είμαι Εβραίος. Ίσως αυτό, ασυνείδητα, να συνέβαλε στην επιλογή της σιωπής μου».

Ο Μαρσώ άλλαξε το όνομά του επειδή έπρεπε να κρυφτεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, επιλέγοντας το «Μαρσώ» για να τιμήσει έναν ιστορικό Γάλλο στρατηγό, μαζί με τον αδελφό του Αλέν

To πραγματικό πρόσωπο του Μαρσέλ Μαρσώ / Wikimedia Commons

Άλλαξε το όνομά του

Ωστόσο αναφέρθηκε στην εμπειρία αυτή μόνο σε ένα κομμάτι, γράφει ο Singer, και δήλωσε ρητά ότι ο Bip δεν προοριζόταν να είναι ένας ειδικά «εβραϊκός χαρακτήρας». Στο «Bip Remembers», ο Μαρσέλ εξήγησε ότι επιστρέφει στις παιδικές του αναμνήσεις και στο σπίτι του και δείχνει τη ζωή και τον θάνατο στον πόλεμο.

Ένας από τους ανθρώπους στους οποίους αναφέρθηκε ήταν ο πατέρας του, ο Τσαρλς Μάνγκελ, ο οποίος δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς. Ο Μαρσώ άλλαξε το όνομά του επειδή έπρεπε να κρυφτεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, επιλέγοντας το «Μαρσώ» για να τιμήσει έναν ιστορικό Γάλλο στρατηγό, μαζί με τον αδελφό του Αλέν.

Οι ερμηνείες του Μαρσώ ως Bip ήταν ένα φωτεινό σημείο στην εκτίμηση της παντομίμας εκτός Γαλλίας, γράφει η μυθιστοριογράφος Mave Fellowes στο The Paris Review. Μετά το θάνατό του το 2007, κανείς δε μπόρεσε να πάρει τη θέση του.

Η ταινία Resistance περιγράφει την αντιστασιακή δράση του Μαρσέλ Μαρσώ 

Μια μοναχική φιγούρα

«Έτσι, το μόνο που έχουμε είναι το υλικό» γράφει η Fellowes, «θολές βιντεοσκοπήσεις των παραστάσεών του. Μια μοναχική φιγούρα στη σκηνή μέσα σε έναν κύκλο προβολέων. Μπορούμε να δούμε το λευκό πρόσωπο κάτω από το ταλαιπωρημένο καπέλο και να το παρακολουθήσουμε να κινείται, να τρεμοπαίζει από το ένα συναίσθημα στο άλλο, σαν κάποιος να πατάει τα χειριστήρια μιας μάσκας.

»Η στολή είναι παράξενα ανατριχιαστική. Το νούμερο φαίνεται να παίρνει τον εαυτό του τόσο σοβαρά ώστε να γίνεται γελοίο. Αλλά όταν η φιγούρα ανεβαίνει τη σκάλα, νιώθουμε ότι ανεβαίνει προς τα πάνω -μπορούμε να αισθανθούμε το βάρος του».

*Με στοιχεία από smithsonianmag.com | Αρχική Φωτό: Wikimedia Commons