Δημοσθένης Βουτυράς: «Επάγγελμα συγγραφέας»

Στις 27 Μαρτίου 1958, ύστερα από μακρά και οδυνηρή ασθένεια, έφυγε από τη ζωή ο Δημοσθένης Βουτυράς, εξόχως παραγωγικός διηγηματογράφος του περασμένου αιώνα.

Ο γεννημένος το 1872 Βουτυράς είχε τιμηθεί με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, καθώς και με το Αριστείο του Δήμου Πειραιά.

Διηγήματά του είχαν μεταφραστεί και δημοσιευτεί σε ξένες ανθολογίες και περιοδικά, ενώ πολλά άρθρα ξένων ελληνιστών ήταν αφιερωμένα στο έργο του.

Ο Βασίλης Βασιλικός είχε γράψει για τον Βουτυρά τα ακόλουθα:

Ο Βουτυράς αξίζει να μνημονευθεί ως ένας από τους πρώτους στον τόπο μας που θέλησαν να καθιερώσουν το «επάγγελμα συγγραφέας». Έζησε αποκλειστικά από την πένα του, χωρίς να γίνει ποτέ υπάλληλος ή δικηγόρος ή δημοσιογράφος ή μεταφραστής. Στους χαλεπούς καιρούς που του έτυχαν, παρ’ όλα αυτά κατάφερε να ζήσει φτωχά μεν, πάντως τίμια, με μοναδική πηγή πόρων για την επιβίωση το δημιουργικό του έργο. 

Ο Βουτυράς διά χειρός Κόντογλου

Είναι ένας συγγραφέας που παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον ψυχαναλυτικό, καθώς η αποτυχία του σε μια παράσταση όπερας ως λυρικού τραγουδιστή (μπασοβαρύτονος) τον έκανε να εγκαταλείψει το τραγούδι από πολύ νέος και να στραφεί προς το γράψιμο για να επουλώσει την πληγή που του άφησε, χαίνουσα, η ανεκπλήρωτη αγάπη του στη μουσική.

Η γενιά του ’30, ελέγχοντας τα μέσα ενημέρωσης και την κριτική της ακολουθία, τον έβαλε στο περιθώριο.

Από τη δική του μεριά, ο Φάνης (Θεοφάνης) Κλεάνθης (1913-2007), αξιόλογος δημοσιογράφος μικρασιατικής καταγωγής που κατέλιπε και συγγραφικό έργο, είχε αφιερώσει στον Βουτυρά ένα κείμενό του που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» την Παρασκευή 29 Μαρτίου 1968.

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.3.1968, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εκεί αναφέρονταν τα εξής:

Δέκα χρόνια έκλεισαν προχθές από την ημέρα που πέθανε ένας από τους κορυφαίους νεοέλληνες πεζογράφους: ο Δημοσθένης Βουτυράς. Με την ευκαιρία, ο πνευματικός κόσμος του Πειραιά ετέλεσε μνημόσυνο στον τάφο του αξέχαστου διηγηματογράφου.

Ο Βουτυράς μαζί με τη σύζυγό του

Δεν είχε γεννηθή στον Πειραιά ο Δημοσθένης Βουτυράς. Ο πατέρας του ήταν από την Τζια, αλλά έμενε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εργαζόταν σαν δάσκαλος. Η μητέρα του, Θεώνη το γένος Παπαδή, καταγόταν από το Μεσολόγγι — από οικογένεια αγωνιστών του ’21. Ο ίδιος είχε γεννηθή το 1872 στο καράβι που έφερνε τον πατέρα του και τη μητέρα του από την Πόλη στο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Ο πατέρας του εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, έγινε συμβολαιογράφος και, αργότερα, άρχισε να κάνη και άλλες επιχειρήσεις.

Ο Δημοσθένης Βουτυράς, όταν μεγάλωσε, θέλησε στην αρχή να γίνη ναυτικός, ύστερα όμως τον τράβηξε η μουσική και το μελόδραμα. Αργότερα έγινε διευθυντής μιας εταιρείας οικοδομών, την οποία είχε ιδρύσει ο πατέρας του. Αλλά η εταιρεία επτώχευσε, ο πατέρας του αυτοκτόνησε κι’ ο Δημοσθένης Βουτυράς, που ως τότε είχε ασχοληθή ερασιτεχνικά με το γράψιμο, επιδόθηκε αποκλειστικά σ’ αυτό — γιατί σ’ αυτό έβρισκε τη φυγή από τη σκληρή πραγματικότητα. Σ’ αυτό και στο κρασί.

[…]

«Ο συγγραφέας με τα περισσότερα ελαττώματα»: έτσι είχε αποκληθή ο Βουτυράς. Πραγματικά, κανείς άλλος δεν έγραφε τόσο ατημέλητα, τόσο απρόσεκτα — γι’ αυτό και το αδούλευτο ύφος του είχε κάτι το εντελώς προσωπικό, που έκανε τον αναγνώστη να το ξεχωρίζη από την πρώτη φράση. Αλλά, παράλληλα, είχε και πολλήν υποβλητικότητα. Όπως ο Παπαδιαμάντης έδωσε γραφικές εικόνες από τη ζωή των απλών κατοίκων των νησιών, έτσι και ο Βουτυράς έδωσε ρεαλιστικές εικόνες από τη ζωή της αθηναϊκής και πειραϊκής φτωχογειτονιάς, από τον κόσμο των μεροκαματιάρηδων, των φτωχών ανθρώπων του μόχθου, των απόκληρων της ζωής, των ταπεινών και δυστυχισμένων. Συχνά οι εικόνες του Βουτυρά είναι θαμπές κι’ άλλοτε —όπως εγράφη— «μοιάζουν με ατέλειωτους πίνακες που περιμένουν το αποτέλειωμά τους από την ίδια τη ζωή». Άλλοτε, πάλι, τα διηγήματά του μοιάζουν με παραμύθια και κρύβουν μέσα τους πολύ συμβολισμό. Γενικά, η προσφορά του στα Ελληνικά Γράμματα είναι ανεκτίμητη. Τα διηγήματά του άρεσαν όχι μόνο στους Έλληνες αλλά και στους ξένους […].

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε ο Δημοσθένης Βουτυράς στο Κουκάκι. Και το σπίτι του ήταν τόπος προσκυνήματος των πνευματικών ανθρώπων της Ελλάδος και του απόδημου Ελληνισμού, που όταν έρχονταν στην Αθήνα θεωρούσαν χρέος τους να περάσουν από κει, να τον γνωρίσουν από κοντά. Σεβαστός και τιμημένος πέθανε στα ογδονταέξη του χρόνια.