Αρχαίο DNA δείχνει το πράσινο παρελθόν της ερήμου Σαχάρα

Η έρημος Σαχάρα είναι ένα από τα πιο άγονα μέρη της Γης, που εκτείνεται σε μια περιοχή της Βόρειας Αφρικής που καλύπτει τμήματα 11 χωρών και καλύπτει μια έκταση συγκρίσιμη με την Κίνα ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά δεν ήταν πάντα τόσο αφιλόξενη, όπως μεταφέρει το Reuters.

Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου από περίπου 14.500 έως 5.000 χρόνια πριν, ήταν μια καταπράσινη σαβάνα πλούσια σε υδάτινο στοιχείο και έσφυζε από ζωή. Και, σύμφωνα με το DNA που ελήφθη από τα λείψανα δύο ατόμων που έζησαν πριν από περίπου 7.000 χρόνια στη σημερινή Λιβύη, φιλοξενούσε μια μυστηριώδη γενεαλογία ανθρώπων απομονωμένων από τον έξω κόσμο.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τα πρώτα γονιδιώματα από ανθρώπους που ζούσαν σε αυτό που ονομάζεται «Πράσινη Σαχάρα». Έλαβαν DNA από τα οστά δύο γυναικών που είχαν θαφτεί σε ένα βραχώδες καταφύγιο που ονομάζεται Τακαρκόρι στην απομακρυσμένη νοτιοδυτική Λιβύη. Ήταν φυσικά μουμιοποιημένα, αντιπροσωπεύοντας τα παλαιότερα γνωστά μουμιοποιημένα ανθρώπινα λείψανα.

«Εκείνη την εποχή, το Τακαρκόρι ήταν μια πλούσια σαβάνα με μια κοντινή λίμνη, σε αντίθεση με το σημερινό άνυδρο τοπίο της ερήμου», δήλωσε ο αρχαιογενετιστής Γιοχάνες Κράουζε του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα στο περιοδικό Nature.

Τα γονιδιώματα αποκαλύπτουν ότι τα άτομα που ζούσαν στο Τακαρκόρι ανήκαν σε μια ξεχωριστή και μέχρι σήμερα μη ταυτοποιημένη ανθρώπινη γενεαλογική γραμμή που ζούσε χωριστά από τους υποσαχάριους και ευρασιατικούς πληθυσμούς για χιλιάδες χρόνια.

«Το ενδιαφέρον είναι ότι οι άνθρωποι του Τακαρκόρι δεν παρουσιάζουν καμία σημαντική γενετική επίδραση από πληθυσμούς της υποσαχάριας ζώνης στα νότια ή από ομάδες της Εγγύς Ανατολής και της προϊστορικής Ευρώπης στα βόρεια. Αυτό υποδηλώνει ότι παρέμειναν γενετικά απομονωμένοι παρά την άσκηση της κτηνοτροφίας, μια πολιτιστική καινοτομία που προήλθε εκτός της Αφρικής», δήλωσε ο Κράουζε.

Ήταν κτηνοτρόφοι και τεχνίτες!

Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν κτηνοτρόφοι, εκτρέφοντας εξημερωμένα ζώα. Τα αντικείμενα που βρέθηκαν στην περιοχή περιλαμβάνουν εργαλεία από πέτρα, ξύλο και οστά ζώων, κεραμικά, υφαντά καλάθια και σκαλιστά ειδώλια.

Διαπιστώθηκε ότι η καταγωγή των δύο ατόμων Τακαρκόρι προέρχεται από μια βορειοαφρικανική γενεαλογική γραμμή που διαχωρίστηκε από τους υποσαχάριους πληθυσμούς πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Αυτό συμπίπτει περίπου με το πότε άλλες ανθρώπινες γενεαλογικές γραμμές εξαπλώθηκαν πέρα από την ήπειρο και στη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Ασία – και έγιναν οι πρόγονοι όλων των ανθρώπων εκτός Αφρικής.

«Η γενεαλογική γραμμή Τακαρκόρι αντιπροσωπεύει πιθανότατα ένα απομεινάρι της γενετικής ποικιλομορφίας που υπήρχε στη βόρεια Αφρική μεταξύ 50.000 και 20.000 ετών πριν», σύμφωνα με τον Κράουζε.

«Από τα 20.000 χρόνια πριν και μετά, τα γενετικά στοιχεία δείχνουν μια εισροή ομάδων από την Ανατολική Μεσόγειο, ακολουθούμενη από μεταναστεύσεις από την Ιβηρική και τη Σικελία πριν από περίπου 8.000 χρόνια. Ωστόσο, για άγνωστους ακόμη λόγους, η γενεαλογική γραμμή των Τακαρκόρι παρέμεινε σε απομόνωση για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το αναμενόμενο. Δεδομένου ότι η Σαχάρα έγινε κατοικήσιμη μόλις πριν από περίπου 15.000 χρόνια, η αρχική τους πατρίδα παραμένει αβέβαιη», δήλωσε ο Κράουζε.

Πότε μετατράπηκε η Σαχάρα στην έρημο που γνωρίζουμε;

Η γενεαλογία τους παρέμεινε απομονωμένη στο μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής της πριν η Σαχάρα γίνει και πάλι ακατοίκητη. Στο τέλος ενός θερμότερου και υγρότερου κλιματικού σταδίου που ονομάζεται Αφρικανική Υγρή Περίοδος, η Σαχάρα μετατράπηκε στη μεγαλύτερη θερμή έρημο του κόσμου περίπου γύρω στο 3.000 π.Χ.

Τα μέλη του είδους μας Homo sapiens που εξαπλώθηκαν πέρα από την Αφρική συνάντησαν και διασταυρώθηκαν με πληθυσμούς Νεάντερταλ που υπήρχαν ήδη σε μέρη της Ευρασίας, αφήνοντας μια διαρκή γενετική κληρονομιά σε μη αφρικανικούς πληθυσμούς σήμερα. Όμως οι άνθρωποι της Πράσινης Σαχάρας έφεραν μόνο ίχνη DNA Νεάντερταλ, γεγονός που καταδεικνύει ότι είχαν ελάχιστες επαφές με εξωτερικούς πληθυσμούς.

Αν και ο ίδιος ο πληθυσμός Τακαρκόρι εξαφανίστηκε πριν από περίπου 5.000 χρόνια, όταν έληξε η Αφρικανική Υγρή Περίοδος και επέστρεψε η έρημος, ίχνη της καταγωγής τους εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα σε διάφορες ομάδες της Βόρειας Αφρικής, σύμφωνα με τον Κράουζε.

«Η γενετική τους κληρονομιά προσφέρει μια νέα προοπτική για τη βαθιά ιστορία της περιοχής», συμπλήρωσε ο αρχαιογενετιστής.