Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΜΑ’)

Κατά την τελεολογική θεώρηση του Τίμαιου, ο ποιητής και πατέρας του σύμπαντος, ο θεϊκός αρχιτέκτονας, δημιούργησε τον κόσμο ως ένα έμβιο ον προικισμένο με ψυχή και νου. Στη σύνθεση του σώματος του κόσμου, μιας τέλειας σφαίρας που περιστρέφεται ομαλά, ο δημιουργός χρησιμοποίησε τέσσερα στοιχεία: τη φωτιά, το νερό, τον αέρα και τη γη. Όσον αφορά την ψυχή του κόσμου, ο Θεός την τοποθέτησε ψηλότερα στην κλίμακα της γέννησης και της αρετής, ώστε να δεσπόζει και να διοικεί το σώμα.

Αξιοπρόσεκτο είναι ότι στο πλαίσιο της κοσμογονίας που αναπτύσσεται από τον Τίμαιο, τα άστρα, οι αποκαλούμενοι πλανήτες, που επιτρέπουν στο πνεύμα να εξουσιάζει τον κόσμο χάρη στις κανονικές τροχιές τους, είναι το γένος των θεών του ουρανού.

Στο δεύτερο μέρος του έργου προστίθεται από τον Τίμαιο μια μηχανιστική ερμηνεία του κόσμου: πέραν του νου, του λογικού, παρούσα στη δημιουργία του κόσμου, στη γέννηση του σύμπαντος, είναι και η ανάγκη, έννοια δύσκολη και σκοτεινή. Η ανάγκη υποτάσσεται κατά κανόνα στο λογικό, στην έλλογη πειθώ, και έτσι εξασφαλίζεται άριστη τάξη, ωστόσο στην ύλη ενυπάρχει και το κακό, η συμφορά.

Στο ίδιο μέρος του συγγράμματος ο Πλάτων προβάλλει μια εκδοχή της κατασκευής του κόσμου από τέσσερα κανονικά στερεά, τα τέσσερα τελειότερα σώματα που μπορεί να κατασκευαστούν. Με το κατεξοχήν μαθηματικό αυτό οικοδόμημα ερμηνεύεται η δομή των τεσσάρων στοιχείων που έχουμε προαναφέρει: της φωτιάς, του νερού, του αέρα και της γης. Στη γη αποδίδεται ο κύβος, στη φωτιά το τετράεδρο (τριγωνική πυραμίδα), στον αέρα το οκτάεδρο και στο νερό το εικοσάεδρο. Το εν λόγω πλατωνικό σχεδίασμα, το νέο αυτό κοσμοείδωλο, συνιστά ένα σπουδαίο κεφάλαιο της όλης ελληνικής φιλοσοφίας.

Τέλος, στο τρίτο μέρος του έργου, και στο πλαίσιο της ίδιας νοητικής κατασκευής, αναλύεται με εκπληκτική πληρότητα ο ανθρώπινος οργανισμός, η φυσική και ψυχική δομή του ανθρώπου.

Αξιοσημείωτη είναι εν κατακλείδι η πληροφορία ότι η ακτινοβολία του Τίμαιου έφθασε σχεδόν παντού στους κατοπινούς αιώνες: σε διάφορους εκπροσώπους της ελληνικής φιλοσοφίας, στο ρωμαϊκό και τον αραβικό κόσμο, στη μεσαιωνική γραμματεία.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ξενόγλωσση έκδοση του «Τίμαιου» του Πλάτωνος (επιμέλεια της Gretchen Reydams-Schils, University of Notre Dame Press, 2003).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΘ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Κ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΘ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Λ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΘ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Μ’)