Σφριγηλός ρεαλισμός

Αυτή τη σχέση ισχύος (σ.σ. ως ένα νέο κριτήριο ασκήσεως εξωτερικής πολιτικής) η Τουρκία αισθάνεται ότι την έχει με το μέρος της, και επιπλέον πιστεύω ότι αισθάνεται ότι με την εκλογή του Τραμπ βρίσκει έναν ισχυρό παράγοντα που σκέπτεται περίπου όπως ο Ερντογάν. Ούτε ο Ερντογάν θέλει πολλούς κανόνες δικαίου, δεν θέλει να ακούει για Δίκαιο της Θάλασσας, δεν θέλει να ακούει πολλά για το Διεθνές Δίκαιο, δεν θέλει να ακούει πολλά για σχέσεις καλής γειτονίας όπως ορίζονται από συμβατικά κείμενα, θέλει μία κατάσταση όπως αυτός την αντιλαμβάνεται και την εννοεί. Άρα έχουμε μία Τουρκία απέναντί μας σταθερά ενισχυόμενη, σταθερά προβαλλόμενη, και πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί και προσεκτικοί στις κινήσεις μας απέναντί της. Εάν αντιδρούσαμε με ένα βέτο στην είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Άμυνα, με μία άρνησή μας, εν πάση περιπτώσει φοβάμαι ότι δεν θα είχε αποτέλεσμα. Θα ήταν ίσως πολύ δίκαιο να το κάνουμε αυτό, προβάλλοντας πόσο επικίνδυνη είναι η στάση της απέναντί μας, αλλά νομίζω ότι δεν θα μας λάμβαναν και πολύ υπόψη όσες ισχυρές χώρες ακολουθούν την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, που ωθεί την Τουρκία στη συμμετοχή της, και που οι χώρες αυτές πολύ λίγο έχω την εντύπωση θα ενδιαφέρονταν η εισδοχή της να γίνει κάτω από όρους που δεν θα της επέτρεπαν να καταχραστεί τις θέσεις της, για να πιέσει ακόμα πιο πολύ την Ελλάδα και την Κύπρο. Άρα, πολύ μεγάλη προσοχή.

Θα έκανα και μία γενικότερη παρατήρηση, επειδή ακριβώς —κατά την αντίληψή μου— η Τουρκία αισθάνεται τόσο ενδυναμωμένη, και με το νέο περιβάλλον ακόμα περισσότερο, και η δική μας στάση πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως. Τι εννοώ; Όταν θέτω ένα τέτοιο θέμα, ορισμένοι μού θέτουν ένα δημαγωγικό ερώτημα: θέλετε πόλεμο; Μα δεν είναι αυτό η εναλλακτική λύση στην αναπροσαρμογή μίας τακτικής καλύτερης αντιμετώπισης ενός επιθετικού γείτονα. Σε αυτό το ερώτημα η δική μου απάντηση θα ήταν ότι θα ήθελα μία εξωτερική πολιτική πιο ευκίνητη, πιο ενεργητική, πιο έξυπνη στις αντιδράσεις της, και όχι απολογητική. Άλλωστε, η καλή μας διάθεση είναι δεδομένη και επανειλημμένως έχει αποδειχθεί. Θα ήταν πολύ δυσάρεστο να αφήσουμε τις εξελίξεις να τρέχουν χωρίς να προσαρμόζουμε τη συμπεριφορά μας κατάλληλα και από την υπερήφανη διακήρυξη ότι είμαστε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, που από πλευράς ηθικής και ιδεολογίας είμαστε με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας, διότι μπορεί κάποια στιγμή η ιστορία να μας προσπεράσει και η μεγαλαυχία ότι ήμασταν προς τη σωστή πλευρά να μετατραπεί σε μία πικρή κατήφεια.

Δεν θα ήθελα να επαναληφθεί κάτι που το έχουμε ζήσει στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν. Όταν, στις παραμονές του πραξικοπήματος στην Κύπρο, υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι η χούντα ετοίμαζε μία κίνηση που θα έφερνε και την Κύπρο και την Ελλάδα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, ο τότε πρέσβης μας στην Άγκυρα, ικανός πρέσβης με πολιτικό αισθητήριο, Δημήτρης Κοσμαδόπουλος, είχε πολύ τακτική και καλή επαφή με τον Ετζεβίτ. Ο Ετζεβίτ εθεωρείτο διανοούμενος, καλλιεργημένος και προοδευτικός πολιτικός. Μέχρι λοιπόν λίγες ημέρες πριν από το πραξικόπημα, σε μία από τις τακτικές αυτές συναντήσεις του έλληνα πρέσβη με τον τούρκο πρωθυπουργό, τον φιλέλληνα πρωθυπουργό, ο Ετζεβίτ απήγγελλε ποιήματα υπέρ της Ελλάδος· προσθέτω και κάτι ακόμα, και μάλιστα σε μία αποθέωση της πνευματικής έξαρσης, απήγγελλε ποιήματα και στα λατινικά. Μετά τρεις ημέρες, μετά λίγες ημέρες, έγινε το πραξικόπημα και επακολούθησε η εισβολή.

Άρα, καλός είναι ο ρομαντισμός και η ευαισθησία στις σχέσεις μας με τους γείτονες,  τους συγκεκριμένους, καλύτερος όμως είναι ο σφριγηλός ρεαλισμός, που συνοδεύεται από σύνεση και από καλή προετοιμασία αντιμετώπισης κάθε εχθρικής κίνησης, κάθε δυσμενούς κίνησης εναντίον μας.

Τα ανωτέρω συνιστούν τμήμα της τοποθέτησης που έκανε ο Δημήτρης Καραϊτίδης, πρέσβης επί τιμή, στο πρόσφατο συνέδριο που οργανώθηκε από τον «Κύκλο Ιδεών» σε συνεργασία με το DEF (Delphi Economic Forum) υπό το γενικό τίτλο «Η Ελλάδα Μετά VIIΙ: Η Ευρώπη, η Ελλάδα και ο καταιγισμός των νέων προκλήσεων – Αναζητώντας πλαίσιο αναφοράς».

Ο Καραϊτίδης, πεπειραμένος διπλωμάτης, ανέφερε τα παραπάνω κληθείς να διατυπώσει τις σκέψεις του ως προς την προοπτική της συμμετοχής της γείτονος στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας, της εισδοχής της στο μηχανισμό ευρωπαϊκής άμυνας.

Λόγια μετρημένα, μακριά από ανέξοδους παλικαρισμούς και πατριωτικές κορόνες.

Απόρριψη του εκβιαστικού διλήμματος «πόλεμος ή ενδοτικότητα», που μας κατατρύχει επί δεκαετίες.

Επισήμανση του σοβαρού κινδύνου που υποκρύπτει η ψευδαίσθηση ότι η «σωστή πλευρά της Ιστορίας» είναι ικανή συνθήκη για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων.

Βαθιά γνώση των ελληνοτουρκικών ζητημάτων, επίγνωση του ευμετάβολου των ανθρώπινων σχέσεων και του αβέβαιου των πολιτικών ισορροπιών.

Τέλος, θεώρηση των ελληνοτουρκικών υπό το πρίσμα ενός «σφριγηλού ρεαλισμού», που υπαγορεύει σωφροσύνη και υπευθυνότητα, αλλά —συνάμα— και προετοιμασία διά παν ενδεχόμενον.