Πολιτισμός

Η αιγυπτιακή έχει την πλέον μακρά γραπτή ιστορία από το σύνολο των γλωσσών ολόκληρης της οικουμένης

Ελληνικές λέξεις συναντώνται σε ένα ευρύτατο φάσμα της εβραϊκής, που εκτείνεται από τις πλέον εξειδικευμένες χρήσεις και ενασχολήσεις έως τον καθημερινό βίο

Δείγματα της επίδρασης που άσκησε η ελληνική στην εβραϊκή γλώσσα παρατηρούνται αφενός στην Εβραϊκή Βίβλο και αφετέρου στην εβραϊκή ραββινική γραμματεία

Η κατάκτηση της Ανατολής από τους Ρωμαίους επέδρασε ουσιωδώς στη συγκρότηση του νεοελληνικού λεξιλογίου που χρησιμοποιείται σε διάφορους τομείς της δημόσιας ζωής

Η λατινική, επίσημη γλώσσα των ρωμαϊκών αποικιών στις ελληνόφωνες επαρχίες της Ανατολής, άρχισε να εμφανίζει σημάδια υποχώρησης έναντι της ελληνικής από τις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ. και μετά

Οι λατινόφωνοι πληθυσμοί που εγκαταστάθηκαν στις ανατολικές, ελληνόφωνες επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οδηγήθηκαν σταδιακά σε γλωσσικό εξελληνισμό

Η ελληνική όχι μόνο διαδόθηκε στα μέλη της άρχουσας τάξης της Ρώμης, αλλά και εισχώρησε στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας της πόλης

Στις ανατολικές, ελληνόφωνες επαρχίες της αχανούς Αυτοκρατορίας τους οι ρωμαίοι κατακτητές υποχώρησαν κατ’ ουσίαν μπροστά στην ελληνική, η οποία σε καμία περίπτωση δεν υποτάχθηκε στη λατινική

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα λατινικά δάνεια που εισήλθαν στην ελληνική προερχόμενα όχι από τη λόγια αλλά από τη λαϊκή - προφορική λατινική

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι καθημερινές λέξεις της λατινικής που πέρασαν ως δάνεια στο ελληνικό λεξιλόγιο κατά την αρχαιότητα και επιβιώνουν ως σήμερα

Η ελληνική επηρέασε τη λατινική τόσο από πλευράς λεξιλογίου όσο και από γραμματικοσυντακτικής απόψεως

Επί ολόκληρους αιώνες η λατινική γλώσσα δεχόταν τις σημαντικές επιδράσεις της ελληνικής χωρίς να είναι σε θέση να ασκήσει τη δική της επιρροή σε εκείνη

Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι οι Έλληνες, και ιδιαίτερα οι Δωριείς, υπήρξαν παιδαγωγοί των Ετρούσκων κατά τους Αρχαϊκούς Χρόνους

Το θέμα των επαφών της ελληνικής με την ετρουσκική διερευνάται από την πλειονότητα των σύγχρονων μελετητών μόνο υπό το πρίσμα της σχέσης δύο γλωσσών που ουδεμία γενετική συγγένεια έχουν

Τα επιστημονικά δεδομένα συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι η ετρουσκική είναι στην πραγματικότητα μια γενετικά απομονωμένη γλώσσα

Σε γενικές γραμμές, η ελληνική αποτέλεσε το κανάλι μέσω του οποίου διαδόθηκαν ιρανικές λέξεις (π.χ., μάγος, σατράπης, παράδεισος, παρασάγγης) σε ένα μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών γλωσσών

Αναφορές στην αρχαία περσική όπως εκείνες που απαντούν στον Αριστοφάνη ή ακόμα και στον Ηρόδοτο αντανακλούν τις αντιλήψεις της μεγάλης πλειονότητας των Ελλήνων για τις «βαρβαρικές» γλώσσες

Οι μαρτυρίες για τις επαφές ανάμεσα στην ιρανική και την ελληνική γλώσσα κατά την αρχαιότητα δεν είναι άφθονες, παρά την αναμφισβήτητη ώσμωση των δύο πολιτισμών

Από τη μελέτη του συνόλου των διαθέσιμων για τη λυδική πηγών διαπιστώνουμε την ύπαρξη μερικών τυπικών χαρακτηριστικών των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών εν γένει και του κλάδου της Ανατολίας ειδικότερα

Η διείσδυση λυκικών τύπων στην ελληνική ή και το αντίστροφο υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένη, όπως τουλάχιστον φανερώνει το σχετικό υλικό που έχουν στη διάθεσή τους οι ερευνητές

Η λυκική, η γλώσσα των Λυκίων, κατατάσσεται στον ίδιον με την καρική κλάδο της οικογένειας των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, τον κλάδο της Ανατολίας

Μεταξύ των ολιγάριθμων επιγραφικών μαρτυριών από την ίδια την Καρία συγκαταλέγονται ορισμένες δίγλωσσες επιγραφές, με κείμενο τόσο στην καρική όσο και στην ελληνική

Η καρική ήταν μια γλώσσα αυτόχθων ή ιθαγενής, με αμιγώς τοπικό χαρακτήρα

Οι μορφολογικές και λεξιλογικές ομοιότητες της ελληνικής και της φρυγικής γλώσσας είτε οφείλονται σε κοινή ινδοευρωπαϊκή κληρονομιά είτε αντανακλούν κοινές εξελίξεις, κοινούς νεωτερισμούς

Οι μέχρι τούδε μαρτυρίες για τη φρυγική γλώσσα συνίστανται κυρίως στο διαθέσιμο επιγραφικό υλικό, δευτερευόντως δε στο λεξιλόγιο που έχει κατά τις αναφορές αρχαίων συγγραφέων φρυγική προέλευση

Δεδομένου ότι το σωζόμενο υλικό της ιλλυρικής γλώσσας είναι εξαιρετικά περιορισμένο, γίνεται αντιληπτό ότι η επιχειρούμενη ανάλυσή του εγκυμονεί σοβαρά προβλήματα και πολλούς κινδύνους

Δεδομένου ότι η θρακική δεν καλλιεργήθηκε σε επίπεδο γραπτού λόγου, η ανίχνευση των στοιχείων της μέσω της ελληνικής αποτελεί μονόδρομο για τους μελετητές της

Η Θράκη, από τον 7ο αιώνα π.Χ. και εντεύθεν, τέθηκε σε έναν ολοένα και στενότερο κλοιό από τις πολυάριθμες ελληνικές αποικίες που ιδρύονταν στις ακτές του Εύξεινου Πόντου και στο βόρειο Αιγαίο

Σημιτικής προέλευσης ήταν η λέξη «αρραβών» (κατά τα κοινώς λεγόμενα, το καπάρο), η γνωστή σε όλους χρηματική εγγύηση ή προκαταβολή

Από τις λέξεις της ελληνικής με την αναμφισβήτητη σημιτική προέλευση μπορούμε να αντλήσουμε πολύ σημαντικές πληροφορίες για τις πρώιμες ελληνοσημιτικές επαφές

Οι αλλαγές που παρατηρούνται στο διάστημα μεταξύ Ύστερης Κλασικής και Πρώιμης Ελληνιστικής Περιόδου έθεσαν κατ’ ουσίαν τα θεμέλια της νέας ελληνικής

Σε γενικές γραμμές, η εκάστοτε μορφή της ελληνικής μπορεί να θεωρηθεί ως συνάρτηση της μορφής που είχε σε προγενέστερα στάδια υπό την επίδραση φυσιολογικών διαδικασιών αλλαγής

Ουδείς αρχαίος ή μεσαιωνικός συγγραφέας αναγνωρίζει μια ιδιαίτερη ιουδαϊκή διάλεκτο της ελληνικής

Για πολλούς Εβραίους, σε διάφορες εποχές και περιοχές, η ελληνική ήταν η μόνη τους γλώσσα

Στα τέλη των Ελληνιστικών Χρόνων η κοινή είχε γίνει η καθιερωμένη μορφή τόσο της γραπτής όσο και της προφορικής ελληνικής για τα μεσαία και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα του παλαιού ελληνικού κόσμου

Η περίφημη αττική διάλεκτος του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. γνώρισε τέτοια γεωγραφική εξάπλωση και τέτοιο βαθμό διείσδυσης στο χώρο της γραμματείας, ώστε εξισώθηκε κατ’ ουσίαν με την κλασική ελληνική

Παρά την εξάπλωση της ελληνιστικής κοινής οι αιολόφωνες κοινότητες έμειναν πεισματικά προσκολλημένες στις παλαιές τοπικές διαλέκτους τους

Ισχυρή αντίσταση στο σταδιακό παραμερισμό των αρχαιοελληνικών διαλέκτων από την ελληνιστική κοινή προέβαλαν ορισμένες καθαυτό δωρικές διάλεκτοι

Η γλώσσα του Ομήρου είναι στην πραγματικότητα ένα διαλεκτικό αμάλγαμα, ένα κράμα λέξεων, τύπων και δομών από διαφορετικές περιοχές και εξελικτικές φάσεις της ελληνικής ανά τους αιώνες

Η γλώσσα των ομηρικών επών, της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας», έμελλε να ασκήσει τεράστια επιρροή σε όλα τα λογοτεχνικά είδη

Οι αιολικές διάλεκτοι ανέπτυξαν τα περισσότερα διακριτά γνωρίσματά τους μάλλον οψίμως, σαφώς ύστερα από την αναχώρηση Αιολέων της Θεσσαλίας για τη Λέσβο και τη Βοιωτία

Τα περισσότερα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας για τα δωρικά ιδιώματα προέρχονται από σωζόμενα επιγραφικά κείμενα

Βασικό γνώρισμα των διαλέκτων της αποκαλούμενης δυτικής –ή και δωρικής– ομάδας, που σε γενικές γραμμές διακρίνεται για τον αρκετά συντηρητικό χαρακτήρα της, είναι η εντυπωσιακή ομοιομορφία τους

Ποικίλες είναι οι απόψεις που έχουν διατυπωθεί για τη θέση της μακεδονικής διαλέκτου εντός της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών

Στις μέρες μας, μετά τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων πέντε δεκαετιών και την εξεύρεση άφθονου επιγραφικού υλικού, η μακεδονική εξετάζεται κατά κανόνα στο πλαίσιο των ελληνικών διαλέκτων

Η παμφυλιακή διάλεκτος μιλήθηκε από ελληνόφωνους πληθυσμούς που αποίκισαν την περιοχή της Παμφυλίας, ενός πεταλοειδούς τμήματος της μικρασιατικής χερσονήσου βορειοδυτικά της Κύπρου

Τα κοινά γλωσσικά στοιχεία στην αρκαδική και στην κυπριακή διάλεκτο ερμηνεύονται ως απόρροια των εξελίξεων που σημειώθηκαν στην Αρκαδία και στην Κύπρο στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ.

Η ελληνιστική κοινή, η γλώσσα που διαμορφώθηκε στην Αθήνα με βάση μια συντηρητική μορφή της αττικής διαλέκτου, περιλαμβάνει αρκετά στοιχεία της ιωνικής διαλέκτου

Η αττικοϊωνική υπήρξε μια από τις τέσσερις μεγάλες διαλεκτικές ομάδες της 1ης χιλιετίας π.Χ.

Το πρώτο θεμελιώδες ζήτημα που απασχολεί τους ερευνητές είναι το εάν ο διαχωρισμός των διαλέκτων που μιλούσαν τα φύλα που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο έγινε πριν ή μετά την είσοδό τους σε αυτόν

Οι μελετητές προβαίνουν στην ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων αποσκοπώντας κατ’ αρχήν στην αναγνώριση των κοινών στοιχείων τους σε συγχρονικό επίπεδο και στον καθορισμό διαλεκτικών ομάδων

Η ελληνική γλώσσα παρουσιάζει έντονη διαλεκτική διαφοροποίηση από τους Προκλασικούς Χρόνους έως την Ελληνιστική Εποχή

Κομβικός υπήρξε ο ρόλος που διαδραμάτισε κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους η ελληνική γλώσσα και στο ζήτημα της διάδοσης του χριστιανισμού

Κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους η ελληνική παιδεία, ο ελληνισμός ως όλον, εμπλουτίστηκε από τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των λαών της Ανατολής και αναπόφευκτα μετασχηματίστηκε

Τα μέλη των ανώτερων τάξεων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διαβιούσαν στις πόλεις, που αποτελούσαν τα διοικητικά και οικονομικά κέντρα, καθώς και τόπους πολιτισμένης διαβίωσης

Κατά τη διάρκεια της λεγόμενης Ρωμαϊκής Περιόδου (31 π.Χ.-324 μ.Χ.) ο ελληνισμός ήταν κατ’ ουσίαν εξαρτημένος από τη Ρώμη, την κραταιά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Η ελληνιστική κοινή αποτέλεσε τη γέφυρα διαμέσου της οποίας η ελληνική γλώσσα ήλθε σε επαφή με το χριστιανισμό και συμπορεύτηκε με τη λατινική γλώσσα

Η ύπαρξη ελληνικής συνοικίας, η προσήλωση στις ελληνικές παραδόσεις, καθώς και η συστηματική δημιουργία χώρων πολιτισμού και εκπαίδευσης των πολιτών, φανερώνουν την ιδιαίτερα έντονη παρουσία Ελλήνων στις πόλεις των Ελληνιστικών Χρόνων

Δύο ήταν τα βασικά κριτήρια στη διαδικασία επιλογής των «φίλων του βασιλέως» στα κράτη των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών: αφενός η καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας και αφετέρου η αμοιβαία εμπιστοσύνη

Η ολοκληρωτική επικράτηση της ελληνιστικής κοινής συντελέστηκε σε παραλιακές περιοχές της Ασίας, εκεί όπου υπήρχαν πόλεις οι οποίες δέχτηκαν ένα μεγάλο αριθμό ελλήνων μεταναστών και εξελίχθηκαν σε μείζονα οικονομικά και πολιτισμικά κέντρα των Ελληνιστικών Χρόνων

Κατά την Ελληνιστική Εποχή σημειώθηκε –πρώτη φορά στο διάβα των αιώνων– μακρά και δυναμική διείσδυση του ελληνικού πολιτισμού σε χώρες της Ανατολής που βρίσκονταν σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων από τα κέντρα του ελλαδικού χώρου

Κύριο χαρακτηριστικό του ελληνιστικού κόσμου ήταν η στενή επαφή των Ελλήνων με τους λαούς της Ανατολής

Όποιος έκανε μια δημόσια ομιλία, στην Εκκλησία του Δήμου ή στα δικαστήρια, κατέβαλλε εργώδη προσπάθεια να δώσει την εντύπωση στους ακροατές πως μιλούσε αυθόρμητα

Ο αγράμματος Αθηναίος δεν ήταν ούτως ή άλλως αποκλεισμένος από τον πολιτικοκοινωνικό βίο της αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά είχε μέχρις ενός σημείου ενεργό συμμετοχή στα κοινά

Ο ελληνικός πολιτισμός των Κλασικών Χρόνων υπήρξε ένας πολιτισμός όπου βαρύνουσα σημασία είχαν το οπτικό και το προφορικό

Η πόλη-κράτος των Αθηνών διατηρούσε την πρωτοπορία στο γραπτό πολιτισμό των Κλασικών Χρόνων

Εικάζεται βασίμως ότι το ποσοστό αλφαβητισμού –έστω και στοιχειώδους– κατά τους Κλασικούς Χρόνους ήταν αρκετά χαμηλό επί τη βάσει των σημερινών κριτηρίων

Δυσχερής παραμένει ο ακριβής καθορισμός του βαθμού διεισδύσεως της γραφής στις ποικίλες εκφάνσεις του ελληνικού πολιτισμού και εν γένει του ελληνικού βίου κατά τους Κλασικούς Χρόνους