Συνέντευξη: ο Σκηνοθέτης Σεμίχ Καπλάνογλου Μιλά στο in.gr

Το «Μέλι« ολοκληρώνει την «Τριλογία του Γιουσούφ», που είχε ανοίξει με το «Αυγό» το 2007 και συνεχίστηκε με το «Γάλα» το 2008. Η ταινία του Καπλάνογλου, που κέρδισε κοινό, κριτικούς και τα δυο μεγάλα βραβεία της φετινής Μπερλινάλε (Χρυσή Αρκούδα, Βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής), είναι συνάμα και η πρόταση της Τουρκίας τόσο για τα Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας όσο και για τα βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου.

Στην ταινία σας, «Μέλι», είδατε τον κόσμο μέσα από την οπτική ενός εξάχρονου παιδιού. Πόσο δύσκολο ήταν, ένας ενήλικος όπως εσείς να αποκτήσει «παιδική» ματιά, και τι διδαχθήκατε από το παιδί αυτό κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων;

Εμαθα πάρα πολλά πράγματα από το παιδί. Τον αντιμετώπισα ως ηθοποιό και μάλιστα ως μεγάλο ηθοποιό, και στην ηλικία και στη φήμη. Από τη στιγμή που του έδωσα έναν πολύ σημαντικό ρόλο στο σενάριο, συζήτησα πάρα πολύ μαζί του, κάναμε βόλτες, φάγαμε μαζί…

Προσπάθησα να καταλάβω, τι θυμάται ένα παιδί που είναι έξι ετών από τη ζωή του… μην ξεχνάτε ότι οι περισσότεροι ηθοποιοί με τους οποίους συνεργάζομαι, είναι ερασιτέχνες, επομένως αυτό που μαθαίνω κάθε φορά είναι, πώς μπορώ να πάρω τα συναισθήματα και να τα αποτυπώσω στην ταινία.

Ακούγεται πολύ δύσκολο…Αυτή η διαδικασία σας δυσκόλεψε περισσότερο ακριβώς επειδή εμπλεκόταν στην υπόθεση ένα παιδί;

Δεν ήταν πιο δύσκολο…αντιθέτως, νομίζω ήταν ευκολότερο, γιατί ένα παιδί αυτής της ηλικίας, δεν κρύβει τα συναισθήματά του. Είναι πολύ αληθινά και αυθεντικά ακόμα. Οταν του λέω «φόβος» , μου λέει αμέσως από ποια πράγματα φοβάται.

Έτσι μπορούσαμε αμέσως να πάμε στο στιγμιότυπο, στο οποίο φοβάται ή τρομάζει περισσότερο. Και του έβγαινε καθαρό αυτό το συναίσθημα. Το μόνο «εμπόδιο» όταν συνεργάζεσαι με ένα παιδί, εντοπίζεται σε θέματα ρυθμού και συγκέντρωσης. Για παράδειγμα, υπήρχαν πλάνα μεγάλα σε διάρκεια, όπως ένα συγκεκριμένο στο οποίο «έπαιζαν» ένα παιδί έξι ετών, ένα άλογο και ένα πουλί και φυσικά το δάσος, και ήταν τρία λεπτά συνεχόμενου γυρίσματος.

Παρ’ όλα αυτά, απέφυγα τις πολλές πρόβες. Το αφήναμε στη ροή. Αλλες φορές η σκηνή έβγαινε μία κι έξω, διαφορετικά κοβαμε και ξεκινούσαμε απ’ την αρχή.

Τελικά, ποιος πρωταγωνιστεί στην ταινία σας; Εσείς, ο ίδιος; Θέλω να πω, είναι εν μέρει αυτοβιογραφική; Μήπως το σημαντικό είναι το, πώς βλέπει ένα εξάχρονο παιδί τον κόσμο, ή πρωταγωνιστεί η ίδια φύση για να τονιστεί πόσο έχει απομακρυνθεί από αυτήν ο σύγχρονος άνθρωπος;

(Χαμογελάει) Ο σκηνοθέτης βάζει έτσι κι αλλιώς τον εαυτό του πίσω από την κάμερα, αλλά εγώ δεν είμαι ένας σκηνοθέτης που αφηγούμαι ιστορίες. Για μένα το σενάριο, δεν είναι καθόλου σημαντικό και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τα σενάριά μου είναι γύρω στις 50 σελίδες.

Εγώ θέλω να δημιουργώ μια ατμόσφαιρα και συναισθήματα. Επιδιώκω να κάνω μια δουλειά που είναι προσανατολισμένη στα συναισθήματα. Θέλω να δημιουργώ μια ατμόσφαιρα…κάποιοι θεατές μπορούν να μπουν σε αυτήν, κάποιοι άλλοι όχι. Γι’ αυτό δεν προσπαθώ να εξηγώ πράγματα ούτε να τα αναλύω. Δεν είναι αυτός ο στόχος μου.

Αντίθετα, σκέφτομαι ότι, όταν τελειώσει η ταινία, αυτό που πρέπει να μείνει στον θεατή δεν είναι μια ιστορία, αλλά το συναίσθημα…ό,τι σας μένει από μια μουσική, κάθε φορά που ακούτε ενα μουσικό κομμάτι, θέλω να σας μένει και από μια ταινία.

Η φύση παίζει κυρίαρχο ρόλο στο «Μέλι». Εσείς πιστεύετε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, μπορεί να ζήσει στη φύση, με τον τρόπο που το παρουσιάζετε εσείς στην ταινία σας; Και τελικά ο πρωταγωνιστής νιώθει καλά ή άβολα μέσα στη φύση;

(Σκεφτικός) Υπάρχουν πολύ λίγα σημεία στην Τουρκία, πολύ λίγοι άνθρωποι, οι οποίοι ζουν με παραδοσιακό τρόπο, παλιό. Για τον δυτικό άνθρωπο ωστόσο, νομίζω ότι δεν είναι πιθανό, γιατί έχει κόψει τα δεσμά του με τη φύση.

Εχει αποκοπεί τελείως θα έλεγα…γι΄αυτό είναι πια πολύ αδύναμος. Πραγματικά, δεν ξέρω πώς θα μπορούσαμε να ζήσουμε σε μια φυσική καταστροφή, γιατί δεν ξέρουμε πια, πώς να σχοληθούμε με βασικά πράγματα, π.χ με τη γεωργία, δεν έχουμε αγροτικές γνώσεις…

Στην τριλογία σας ο Γιουσούφ δείχνει να ασφυκτιά μέσα στη φύση…κατά πόσο ταυτίζεστε με τον ήρωα, ο οποίος ούτε όταν βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη (σε άλλο στιγμιότυπο της τριλογίας) φάνηκε να αισθάνεται ιδιαίτερα άνετα…

Κάποτε ένιωθα κι εγώ, όπως ο Γιουσούφ στο «Αυγό». Αισθανόμουν, όπως εκείνος: απαισιόδοξος, μελαγχολικός δεν είχα στόχο…αυτή είναι μια ερώτηση πολύ εσωτερική…αλλά και ένα θεμελιώδες ερώτημα της σύγχρονης τουρκικής λογοτεχνίας: «Ποιος είμαι;». «Πού ανήκω, στην ανατολή ή στη δύση, είμαι σύγχρονος ή παραδοσιακός;»

Αυτό το ερώτημα πυροδοτεί τις Τέχνες στις μέρες μας. Και μπορεί να σας φανεί υπεραπλούστευση αλλά η απάντηση είναι ότι, σήμερα, είμαστε και το ένα, και το άλλο.

(Γελάει) Βέβαια αυτήν την ερώτηση δεν την κάναμε εμείς στον εαυτό μας, μας ήρθε από τη Δύση!
Υπαρχει ένα ζήτημα που εξελίσσεται τα τελευταία διακόσια χρόνια και νομίζω ότι και οι Ελληνες έχετε αυτό το δίλημμα…πάντως για να γίνουμε σύγχρονοι, δεν χρειάζεται να απαρνηθούμε τον εαυτό μας.
Πρέπει κάπως, να βρούμε έναν τρόπο και ίσως προκύψει και κάτι καινούριο.

Στις ταινίες σας βλέπουμε συχνά με διάφορους τρόπους να συνυπάρχουν το χριστιανικό και το μουσουλμανικό στοιχείο…πώς βλέπετε αυτή τη συνύπαρξη δύο τόσο διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων στην Τουρκία;

Στην Πρίγκηπο, υπάρχει η παράδοση με τις κλωστές (μουσουλμανικό έθιμο προσευχής), που πραγματοποιείται δίπλα σε μια ορθοδοξη εκκλησία…
Είναι κάτι που συμβαίνει πολύ στη χώρα μας. Στην Κωνσταντινούπολη αυτό το μπέρδεμα διαρκεί τα τελευταία 300 – 500 χρονια.

Αυτό ίσως μαρτυρά, πόσο οι πολιτισμοί είναι κοντά…Μπορούμε να σκεφτούμε επίσης ότι ένας άνθρωπος , όταν αισθάνεται αβοήθητος, απελπισμένος, προσεύχεται στον Θεό, ψάχνει κάθε τρόπο, ψάχνει διέξοδο… Οταν η απελπισία είναι τόσο έντονη, ο άνθρωπος ψάχνει τη λύση παντού…

Αποχαιρετώντας μας, ο Σεμίχ Καπλάνογλου, αισθάνθηκε την ανάγκη να ευχαριστήσει τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκε, εδώ στην Ελλάδα.

Χρωστάω πολλά στη Λιλέτ Μπόταση («Angels Fall» (2003), συμπαραγωγή Τουρκίας – Ελλάδας) και στον Γιώργο Μικρογιαννάκη (sound designer) αλλά και στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, γιατί, όταν ακόμη δεν υπήρχαν πολλές δυνατότητες, την πρώτη ταινία της τριλογίας, την έκανα μαζί τους και φτάσαμε στις Κάνες.
Το ξεκίνημα της διαδρομής μου, είναι εδώ, στην Αθήνα.

Συνέντευξη: Τζένη Παπαγεωργίου

Η ταινία του Σεμίχ Καπλάνογλου «Μέλι», θα προβληθεί στις 21 Οκτωβρίου στην αίθουσα του Απόλλωνα, ανοίγοντας το 23 Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, ενώ θα προβληθεί στις αίθουσες από την επόμενη ημέρα 22 Οκτωβρίου από την Ama Films.