Language

Η κληρονομιά της ιωνικής φυσικής φιλοσοφίας μέσα στο σύστημα του Αναξαγόρα είναι αναμφισβήτητη, αλλά εξίσου σημαντικά είναι και τα νέα στοιχεία

Τον 8ο αιώνα π.Χ. έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτες επιγραφές με αλφαβητικό σύστημα γραφής, γέννημα της προσαρμογής ενός φοινικικού προτύπου στις ανάγκες της ελληνικής γλώσσας

Ο Αναξαγόρας εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο ως συνεχιστής της σκέψης των μεγάλων στοχαστών της Μιλήτου του 6ου αιώνα π.Χ., οι οποίοι απελευθέρωσαν τη φιλοσοφική θεώρηση της φύσης από το παμπάλαιο μυθικό περίβλημα και έθεσαν τα θεμέλια της Δυτικής επιστήμης

Την υπέρβαση του προφορικού λόγου και την υιοθέτηση του γραπτού λόγου επέβαλαν κατ' αρχάς στον ελληνόφωνο μυκηναϊκό κόσμο οι περίπλοκες λογιστικές ανάγκες των ανακτόρων

Ο Ελλάνικος, που επιθυμούσε να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο μύθο και την ιστορική παράδοση, έθεσε τις βάσεις για τα συστηματικά χρονογραφικά έργα των Ελληνιστικών κυρίως Χρόνων

Η γραπτή γλώσσα έρχεται να υπηρετήσει μια σύνθετη κοινωνική πραγματικότητα, η οποία χρειάζεται το λόγο ως μη αναλώσιμο τεκμήριο, ως τεκμήριο διαχρονικό

Ο Ελλάνικος είναι ο πρώτος πολυγράφος που συναντούμε στη γραμματολογία των Ελλήνων

Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι η ελληνική γλώσσα, με τις ιδιαιτερότητές της μέσα στο πλαίσιο της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας, διαμορφώθηκε μέσα στον ελλαδικό χώρο γύρω στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ.

Σε αντίθεση με την οδό της αλληγορικής ερμηνείας, που αναζητούσε βαθύτερο νόημα στην παράδοση, ο δρόμος του ορθολογισμού επιχειρούσε να ανακαλύψει ιστορικά γεγονότα κάτω από το μυθικό περικάλυμμα

Στο πλαίσιο της λεγόμενης «τριμερούς» θεωρίας, οι πολιτισμικές ομοιότητες στις αρχαίες ινδοευρωπαϊκές κοινωνίες συνιστούν τεκμήρια μιας απώτερης πολιτισμικής ενότητας, ενός «ινδοευρωπαϊκού πολιτισμικού οικοδομήματος»

Η αναμέτρηση με το μύθο είναι ένα ζήτημα που συγκινεί έντονα τους πνευματικούς ανθρώπους του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ.

Η κοινή πρωτοϊνδοευρωπαϊκή αφετηρία χρονολογείται τουλάχιστον πριν από την Εποχή του Σιδήρου, με ασαφή όμως την κοιτίδα της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας

Ο τρόπος της διήγησης του Ηροδότου τον τοποθετεί κοντά στο έπος —ομηρικώτατον τον χαρακτήριζαν ήδη από την αρχαιότητα—, ενώ επιρροή άσκησε πάνω του και η δραματουργία της εποχής του

Τα επονομαζόμενα σχήματα λόγου αποτελούν γλωσσικές ιδιορρυθμίες που προκύπτουν συνήθως από τη χρήση συντακτικών σχημάτων και σημασιών διαφορετικών από τα συνηθισμένα

Η άποψη του πατέρα της ιστοριογραφίας, που βρίσκεται πίσω από ολόκληρο το έργο του, θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής: αυτό που συμβαίνει είναι πεπρωμένο

Γενικά, το ύφος της νέας ελληνικής, όπως και των άλλων γλωσσών, ποικίλλει ανάλογα με το κειμενικό είδος όπου εντάσσεται, τη σχέση των επικοινωνούντων, το θέμα και γενικότερα την περίσταση επικοινωνίας

Για τον πατέρα της ιστοριογραφίας η ελευθερία ταυτίζεται με την ελληνική —σε πλήρη αντίθεση προς την ανατολίτικη— μορφή ζωής, που επιτρέπει στο άτομο αλλά και στην κοινότητα την ανάπτυξη των ηθικών δυνάμεων, φυσικά μέσα στο πλαίσιο του νόμου

Το ύφος είναι, μπορεί να πει κανείς, ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής (ή ο συγγραφέας), συνδυάζοντας γλωσσικά στοιχεία που έχει επιλέξει, εκφράζει ένα συμβάν, μια σκέψη του, ένα συναίσθημα κτλ.

Στο ηροδότειο έργο, που τοποθετείται στην αρχή της ευρωπαϊκής ιστοριογραφίας, συνυπάρχουν η ευσέβεια και η κριτική διάθεση, η επιστημονική θεώρηση της φύσης και οι αρχαίοι μύθοι για τους θεούς, η ορθολογιστική ερμηνεία και το υπερφυσικό

Δύο κείμενα που αναφέρουν το ίδιο συμβάν, περιγράφοντάς το όμως με διαφορετικά γλωσσικά μέσα

Η δίκαιη αξιολόγηση του Ηροδότου ως ιστορικού δεν πρέπει να έχει ως αφετηρία το πόσο υστερούσε αυτός έναντι του Θουκυδίδη, αλλά τις πηγές που είχε στη διάθεσή του

Ο νεοελληνικός λόγος διαθέτει εκφραστικά μέσα τα οποία περιορίζουν στο σωστό μέτρο τη χρήση της γενικής

Στο κέντρο του ηροδότειου έργου βρίσκεται ο άνθρωπος, ενώ οι όποιες γεωγραφικές παρεκβάσεις συνάπτονται ως επί το πλείστον με τις συνθήκες ζωής του ανθρώπου

Τα ουσιαστικά ευημερία και ευμάρεια απαντούν ίδια κι απαράλλακτα και στην αρχαία ελληνική γλώσσα

Κατηγορηματική απάντηση στο ερώτημα αν το έργο του Ηροδότου έμεινε ανολοκλήρωτο δεν είναι εύκολο να δοθεί, καθώς ορισμένες προαναγγελίες του κατά τη διάρκεια της αφήγησης των γεγονότων μπορεί να έμειναν ανεκτέλεστες λόγω απροσεξίας και μόνον

Στους μελλοντικούς χρόνους περιλαμβάνονται ο συνοπτικός, ο εξακολουθητικός και ο συντελεσμένος μέλλοντας

Η εκστρατεία του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων καλύπτεται από τα τελευταία τρία βιβλία του έργου του Ηροδότου

Οι παρελθοντικοί χρόνοι (παρατατικός, αόριστος και υπερσυντέλικος) φανερώνουν ότι κάτι έγινε στο παρελθόν

Το κύριο μέρος του έκτου βιβλίου του Ηροδότου είναι αφιερωμένο στην ατυχή εκστρατεία του Δαρείου εναντίον των Ελλήνων και στην πρώτη μεγάλη νίκη των Αθηναίων στο Μαραθώνα

Οι χρόνοι είναι μορφολογικοί τύποι του ρήματος με τους οποίους δηλώνονται χρονικές σχέσεις, με άλλα λόγια καθίσταται σαφές πότε πραγματοποιείται αυτό που σημαίνει το ρήμα

Οι πέρσες βασιλιάδες Κύρος, Καμβύσης και Δαρείος κατέχουν κεντρική θέση στα τρία πρώτα βιβλία του Ηροδότου

Το παρεμπιπτόντως είναι επιρρηματικός τύπος της μετοχής παρεμπίπτων του αμετάβατου ρήματος παρεμπίπτω, που σημαίνει παρεμβάλλομαι, παρεντίθεμαι, μεσολαβώ μεταξύ δύο ή περισσοτέρων πραγμάτων

Ο Ηρόδοτος ονομάστηκε από τον Κικέρωνα pater historiae (πατέρας της ιστορίας), επειδή πρώτος σχεδίασε ένα μεγάλο ιστορικό έργο με εσωτερική ενότητα και εργάστηκε επ’ αυτού επιτυχώς

Διάθεση λέγεται η ιδιαίτερη σημασία του ρήματος που φανερώνει αν το υποκείμενο ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται απλώς σε μια κατάσταση

Η συνάντηση του Ηροδότου με την Αθήνα, την πόλη του Περικλή, το κέντρο της πνευματικής ζωής των Ελλήνων, στάθηκε αποφασιστικής σημασίας για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου και του συγγραφέα

Φωνή είναι η μορφή που παίρνει το ρήμα κατά το σχηματισμό του

Ο Ηρόδοτος απέκτησε το δικαίωμα του πολίτη των Θουρίων, γι’ αυτό και σε χειρόγραφα του έργου του αναφέρεται όχι μόνο ως Αλικαρνασσεύς αλλά και ως Θούριος

Τα ουσιαστικά εδώλιο και ειδώλιο, λόγω της παρόμοιας προφοράς τους, πολλές φορές συγχέονται, μολονότι έχουν διαφορετική προέλευση και διαφορετικό σημασιολογικό περιεχόμενο

Ο Ηρόδοτος διατήρησε μεν διά βίου την κλίση του προς το δωρικό χαρακτήρα, το χαρακτήρα της δωρικής φυλής, αλλά γνώρισε και τον ιωνικό χαρακτήρα, χωρίς βεβαίως να γοητευτεί από αυτόν

Ορισμένες φορές οι τύποι σε -α και σε -ως διαφοροποιούν το επίρρημα από σημασιολογικής απόψεως

Ο Δάμων κατάφερε να συλλάβει σε όλο του το βάθος το ζήτημα της επίδρασης της μουσικής στο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου

Τα επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν και προσδιορίζουν ρήματα (κατά κύριο λόγο), επίθετα, ουσιαστικά, αριθμητικά, άλλα επιρρήματα, καθώς και ολόκληρες φράσεις

Ο Δάμων, ο οποίος καταγόταν από τον αττικό δήμο της Όας (Πανδιονίδα φυλή), συνδέθηκε στενά με τον Περικλή, από τη μια ως δάσκαλός του στη μουσική και από την άλλη ως σύμβουλός του στις πολιτικές υποθέσεις

Τα επίθετα της νέας ελληνικής γλώσσας τεχνητός και τεχνικός αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα παρωνύμων, δηλαδή λέξεων που μοιάζουν στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σημασία

Δυναμική ήταν κατά τους Κλασικούς Χρόνους η εξέλιξη του επιγράμματος, ενώ η επική ποίηση έκανε αισθητή την παρουσία της στον 5ο αιώνα π.Χ. κυρίως χάρη στον Χοιρίλο από τη Σάμο και τον Αντίμαχο από την Κολοφώνα

Στη νέα ελληνική γλώσσα η λέξη συμπαρομαρτούντα χρησιμοποιείται προκειμένου να δηλωθούν τα συνοδευτικά, τα παρεπόμενα, τα παρακολουθήματα, όσα ακολουθούν ως συνέπειες, ως φυσικά επακόλουθα

Πέραν του διθυράμβου, σε μεγάλη ακμή κατά την Κλασική Εποχή υποθέτουμε ότι βρίσκονταν το σκόλιο και η ελεγεία, δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος της ανδρικής ζωής κατελάμβανε —όπως και στην Αρχαϊκή Εποχή— η χαρούμενη συντροφιά του συμποσίου

Πρόσφορη είναι η χρήση της επιρρηματικής μετοχής παθητικής φωνής σε παρενθετικές προτάσεις, όταν εξασφαλίζει τη συντομία και τη σαφήνεια της έκφρασης

Ο Οιδίποδας οδηγείται από την απόλυτη πτώση στη μέγιστη ανύψωση (αφηρωισμός) και καθιερώνεται ως προστάτης της αττικής γης

Μια από τις θεματικές ενότητες του «Εγχειριδίου της ορθής γραφής» (Τα πιο συχνά ορθογραφικά, γραμματικά και συντακτικά λάθη) του Δ. Ν. Μαρωνίτη, που εκδόθηκε ειδικά για την εφημερίδα «Το Βήμα», είναι αφιερωμένη στη χρήση της μετοχής στο νεοελληνικό λόγο

Στον «Οιδίποδα τύραννο» βλέπουμε τον άνθρωπο που χτυπήθηκε με φοβερό τρόπο και τιμωρήθηκε με πολύ μεγάλη σκληρότητα από τους θεούς, ενώ στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», παραδόξως, ο ίδιος άνθρωπος είναι ταυτόχρονα ο εκλεκτός των θεών

Λατινικές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται συχνά-πυκνά στην ελληνική γλώσσα

Το μήνυμα του «Φιλοκτήτη» θα μπορούσε να συνοψιστεί στην ακόλουθη φράση του Πινδάρου: «Το φυσικό τους δεν το αλλάζουν ούτε η κόκκινη αλεπού ούτε το βροντερό λιοντάρι»

Μια αξιομνημόνευτη πτυχή της πολυσχιδούς δραστηριότητας του εξέχοντος θεσσαλονικέως διανοουμένου Δ. Ν. Μαρωνίτη υπήρξε η μακρόχρονη και άκρως παραγωγική συνεργασία του με την ιστορική εφημερίδα του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη «Το Βήμα»

Τη μοίρα του Φιλοκτήτη πραγματεύτηκαν και οι τρεις μεγάλοι της αττικής τραγωδίας

Το επικεφαλής είναι στην πραγματικότητα ένα περιφραστικό επίρρημα, κι ως εκ τούτου δεν κλίνεται

Κεντρική ιδέα της Ηλέκτρας είναι η απονομή της δικαιοσύνης και η αποκατάσταση της ισορροπίας που διαταράχθηκε βίαια από τους σφετεριστές της εξουσίας

Χαρακτηριστική περίπτωση καθιερωμένης έκφρασης που επιβιώνει μεν στο νεοελληνικό λόγο, αλλά πολύ συχνά κακοποιείται, είναι το λεκτικό σύνολο «τι τέξεται η επιούσα»

Στο κεντρικό τμήμα του έργου κυριαρχούν η διαμαρτυρία της Ηλέκτρας και η πτώση της σε βαθύτατο πόνο. Η Ηλέκτρα ξεσκεπάζει αρχικά την υποκρισία της Κλυταιμνήστρας και υπερασπίζεται το δίκαιο και τη θέση του σε αυτόν τον κόσμο

Τα επιρρήματα έκτακτα - εκτάκτως και ευχάριστα - ευχαρίστως δεν είναι λέξεις ταυτόσημες, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται συχνά το ένα αντί του άλλου

Ο βασιλιάς Οιδίποδας δεν είναι μόνον ένας άνθρωπος που υπομένει, που περιμένει παθητικά το πεπρωμένο του, αλλά ένας άνθρωπος που με επιβλητική στάση πηγαίνει να το συναντήσει και το αρπάζει με ένα τέτοιο πάθος, με μια τέτοια φλόγα για την αναζήτηση της αλήθειας, που καθίσταται μια από τις ύψιστες μορφές του θεάτρου

Η σύνταξη και οι κύριες σημασίες των λόγιων προθέσεων συν, υπέρ, υπό και χάριν

Στον Οιδίποδα τύραννο συναντούμε κάτι διαφορετικό, κάτι νέο σε σχέση με τα παλαιότερα σωζόμενα έργα του μεγάλου τραγικού: δύναμη και συνοχή στη σύνθεση

Η σύνταξη και οι κύριες σημασίες των λόγιων προθέσεων μείον, μέσω, περί, πλην και προ

Ο άνθρωπος δεν είναι ένα νωθρό θύμα της μοίρας του, καθώς επεμβαίνει στα γεγονότα. Όμως, ενώ πιστεύει ότι με κάθε βήμα του απομακρύνεται από το πεπρωμένο του, στην πραγματικότητα έρχεται πιο κοντά σε αυτό

Η σύνταξη και οι κύριες σημασίες των λόγιων προθέσεων εντός, ενώπιον, επί, κατόπιν και λόγω

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, το τρίτο από τα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή, οι Τραχίνιαι, τοποθετείται από χρονολογικής απόψεως ανάμεσα στην Αντιγόνη και τον Οιδίποδα τύραννο

Η σύνταξη και οι κύριες σημασίες των λόγιων προθέσεων εκ, εκτός, εν και ένεκα