Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας: Ένα «νησί» γνώσης για την ελληνική Ιστορία

Τέσσερα εκατομύρια σελίδες σε 7 χιλιόμετρα ράφια. Εκεί, μπορεί να βρει κανείς σήμερα πολύτιμα τεκμήρια και συλλογές γι αυτά, που πέρασαν εδώ και ενάμιση και πλέον αιώνα, αφήνοντας ανεξήτηλα τα «βήματά» τους στην πορεία, που φθάνει στο κατώφλι μας. «Βήματα», όπως οι πολεμικές πιστώσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από το αρμόδιο Υπουργείο της Γαλλίας, οι προυπολογισμοί του ελληνικού κράτους από το 1860 έως το 1930, έγγραφα της Κατοχής και της Ανασυγκρότησης, ελληνικές και ξένες στατιστικές και απογραφές για την Ελλάδα, απολογισμοί του κράτους και τόσα άλλα.

Ο λόγος για το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος (ΕΤΕ), ενός πολύτιμου «νησιού», που ανήκει σε όλους τους Έλληνες.

Αν η λέξη «αρχείο» ανακαλεί κάτι παλιό και σκονισμένο, στην περίπτωση αυτή συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Μέσα στο νεοκλασικό μέγαρο Διομήδη, επί της 3ης Σεπτεμβρίου 146, κρύβεται ό,τι πιο σύγχρονο έχει να επιδείξει σήμερα η τεχνολογία, μία όαση, όπου βασιλεύει το απόλυτα «ιδανικό», ως προς τις συνθήκες συντήρησης για όλο τον πλούτο πάνω στον οποίο αναπαύεται η Ιστορία. Πλούτος που ως κοινωνικό αγαθό προσφέρεται στον καθένα, είτε ιστορικό ερευνητή, είτε πολίτη, που ενδιαφέρεται απλώς για τη γνώση.

Αυτή είναι η σημερινή διάσταση του Ιστορικού Αρχείου της ΕΤΕ, την οποία διάσταση έλαβε από το 2002, με την αναδιαμόρφωση της παλιάς έδρας των Γενικών Αρχείων της ΕΤΕ, σύμφωνα με μια νέα σύγχρονη φιλοσοφία λειτουργίας και ενεργούς κοινωνικής δράσης. Γιατί ένα Αρχείο που αποτυπώνει το σύνολο της οικονομικής ιστορίας του νεότερου ελληνικού κράτους αλλά και σημαντικές πτυχές της πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής ιστορίας οφείλει, όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επικεφαλής του, Γεράσιμος Νοταράς, να είναι πηγή γνώσης και μνήμης για τους πολίτες. Όπως οφείλει να «διαπαιδαγωγήσει», να εξοικιώσει μικρούς και μεγάλους στην αξία των πρωτογενών πηγών γνώσης και της τεκμηρίωσης ως εφόδιο ζωής για κριτική σκέψη και κατά συνέπεια κριτική συμμετοχή στην κοινωνία.

Μέσα από αυτή την οπτική, το Αρχείο της ΕΤΕ έχει να επιδείξει ένα λαμπρό έργο, που «στέφθηκε» με την επιτυχή απάντηση των επισκεπτών, είτε επρόκειτο για μαθητές, είτε για ενήλικες σε ποικίλα πολιτιστικά προγράμματα, που τα τελευταία χρόνια είχαν στόχο την προσέλκυση του κοινού και την γνωριμία του με αυτό το «νησί» της γνώσης.

Η ανάπλαση του κτηρίου υπηρετεί απτά αυτόν τον στόχο. Εκθεσιακοί χώροι στο ισόγειο, με μια μόνιμη και διάφορες περιοδικές εκθέσεις, συνεδριακός χώρος, μία τεράσια, μοναδική στο είδος της, βιβλιοθήκη 40.000 τόμων ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων (σε θέματα οικονομικής, κοινωνικής, νομισματικής και τραπεζικής ιστορίας), δεμένων εφημερίδων και περιοδικών, που ξεκινούν από το 1830, και αρκετές δυσεύρετες εκδόσεις, μαζί με μια αίθουσα για τους ερευνητές, εξοπλισμένη με όλη την απαραίτητη τεχνολογική υποδομή, που επιτρέπει αφενός πρόσβαση στο ηλεκτρονικό ευρετήριο και αφετέρου ανάγνωση και αναπαραγωγή (υπό όρους) του αρχειακού και βιβλιακού υλικού, μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Με μικροφωτογραφημένο -και σύντομα ψηφοποιημένο- όλο το αρχειακό υλικό -ακόμη και επεξεργασμένες εικόνες και συλλογές- και εργαλεία εύκολης και κυρίως ταχύτατης πρόσβασης σε οποιαδήποτε πρωτογενή πηγή πληροφορίας, η χρήση γίνεται «παιχνιδάκι» στα χέρια των 500 ερευνητών, που εργάζονται εκεί ετησίως. Η μικροφωτογράφηση δε των πολύτιμων πληροφοριών που περιέχονται στα τεκμήρια του Αρχείου παρέχει και τον απαραίτητο σεβασμό προς αυτά αποτρέποντας τη φθορά, που θα προκαλούσε η συχνή χρήση τους.

Στον ίδιο χώρο λειτουργεί, επίσης, και ένα εργαστήριο συντήρησης χάρτου για τον προσδιορισμό της κατάστασης διατήρησης των τεκμηρίων, ώστε να μπορούν να ληφθούν και τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και την ανάδειξή τους. ʼξιες λόγου είναι και οι συνθήκες φύλαξης του αρχειακού υλικού. Το κτήριο Διομήδη, ειδικά μελετημένο να αντέχει χίλια κιλά ανά τμ,(το χαρτί είναι βαρύ) στους χώρους των αρχειοστασίων (που δεν διαπερνώνται από σωλήνες νερού ή ηλεκτρικού) διαθέτει, μέσω σύγχρονων συστημάτων, σταθερή θερμοκρασία και υγρασία και ένα προηγμένο σύστημα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης.

Η ιδέα για την ίδρυση, αρχικά των Γενικών Αρχείων το 1926 που έδωσαν τη θέση τους το 2002 στο Ιστορικό Αρχείο, «γεννήθηκε» από την ανάγκη διάσωσης των αρχείων και τεκμηρίων της Εθνικής Τράπεζας, του πρώτου πιστωτικού ιδρύματος της Ελλάδας (1841) και των διαφόρων παραρτημάτων της στη μακρά διαδρομή τους. Στην πορεία, στα αρχεία αυτά προστέθηκαν και πολλά άλλα από δωρεές, αγορές κ.λπ άλλων προσώπων και φορέων, τα οποία εντάχθηκαν με συστηματικό τρό πο στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πολιτικής προσκτήσεων, που είχε υιοθετηθεί εξαρχής.

Στην πολιτική της διάσωσης το Ιστορικό Αρχείο την τελευταία δεκαετία συμπεριέλαβε την αξιοποίηση και τη διάδοση του θησαυρού του. Παροχή τεχνογνωσίας για όσους θέλουν να ιδρύσουν ιστορικό αρχείο, εκπαιδευτικές δραστηριότητες με αποδέκτες υπαλλήλους άλλων τραπεζών, επιχειρήσεων ή οργανισμών, φοιτητές και μαθητές (περισσότερα από 3.000 παιδιά παρακολουθούν ετησίως τα εκπαιδευτικά του προγράμματα), σημαντικές εκδόσεις, συνθέτουν το νέο κοινωνικό «πρόσωπο» του Αρχείου. Ενός «νησιού», που φιλοδοξεί με έργα να κρατά μόνιμα την πόρτα του ανοιχτή, όχι μόνο στην έρευνα για την περίοδο 1841-1966 με αρχεία, που καλύπτουν 7 χιλιόμετρα ράφια, αλλά στο ευρύτερο κοινό με εκδηλώσεις, που διακρίνονται από ευαισθησία και κοινωνικό προβληματισμό και φέρνουν κοντά ανθρώπους ηλικιακά και πολιτισμικά διαφορετικούς και με θεματολογία που συμβάλλει στην ενσωμάτωση και την καλύτερη διαβίωση του πληθυσμού της πολυπολιτισμικής πλέον Αθήνας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ